جمع آوري و محصول برداري گیاهان دارویی و صنعتی• نکات لازم در بهره برداري از این گیاهان :از هر گیاه تعداد قابل ملاحظه اي باید در ناحیه مورد نظر موجود باشد .
اگر مکان وسیع و مجهزي جهت خشکاندن این گیاهان موجود نباشد هرگز نباید اقدام به جمع آوري آنها در مقادیر زیاد کرد.
بررسی و مطالعه گیاهان منطقه بهره برداريمنظور از بررسی آن نیست که کلیه گیاهان آن منطقه موردمطالعه قرار گیرند ، زیرا این عمل علاوه برآن که باعث اتلاف وقت می شود انجام این کار هم منحصرا از عهده معدودي از گیاه شناسان مجرب برمی آید و هم چنین مطالعه و بررسی گیاهان غیر دارویی ضروري نمی باشد .
نکات فنی جمع آوري و محصول برداري گیاهان داروییعمل محصول برداري باید تا قبل از شروع سرما انجام گیرد .
زمان محصول برداري هر گیاه مخصوص به خود می باشد .
عوامل تاثیرگذار بر روي مواد موثره که درهنگام جمع آوري باید مورد توجه قرار گیرند:زمان جمع آوري
اندام هاي مختلف گیاهان
سن گیاه
زمان جمع آوري محصولاهمیت جمع آوري گیاهان به زمانی است که میزان ماده موثره در گیاه حداکثر باشد .
کلشیسین : در فصل بهار و تابستان داراي حداکثر مواد موثره و بعنوان دارویی نقرس به کار می رود .
بذرالبنج : آلکالوئید آن در زمستان کمتر ازتابستان
میوه شوکران: داراي 3 درصد الکالویید است که در هنگام
رسیدن میوه این مقدار به 1 درصد می رسد.
در مورد گیاهانی که حاوي اسانس هستند بهترین زمان برداشت صبح زود است .
در مورد اهمیت جمع آوري در ساعات مختلف روز می توان گیاه انگشتانه را مثال زد که مقدار گلیکوزیدهاي آن در بعدازظهر بیشتر از صبح است.
محصول برداري باید در یک روز صاف انجام گیرد .
اندام هاي مختلف گیاهانمعمولا به استثناي عده اي از گیاهان که محصول برداري آنها تابع شرایط خاصی می باشد، اعضاي مختلف بقیه انواع را در مواقع زیر بهره برداري می نمایند :
الف : ریشهاندام هاي زیر زمینی گیاه بخصوص ریشه و ریزوم ها را به طور کلی در اواخر پاییز( زمان استراحت گیاه )
گیاهان یکساله : ریشه و ریزوم هاي آن ها را قبل از گل دادن محصول برداري می کنند.
گیاهان دوساله : ریشه و ریزوم هاي گیاهان دوساله را بعد از اینکه رشد و نمو سال اول به پایان رسید.
گیاهان چند ساله : ریشه و ریزوم هاي گیاهان چندساله یا دائمی را هم در بهار قبل از رشد و نمو گیاه و هم در پاییز بعد از اینکه رشد و نمو گیاهان پایان پذیرفت .
تذکر : نباید انواع سخت و چوبی شده و یا تیره رنگ و همچنین انواع فاسد و توخالی جمع آوري شود .
* معمولا ریشه هایی که پوست آنها مصارف دارویی دارند را باید زمانی که قسمت مرکزي ریشه ، نمو کرده و سخت شده است بهره برداري نمود .
* ریشه گیاه در مرحله اي باشد که پوست آن ، رشد قابل ملاحظه پیدا نموده باشد تا جدا کردن آن از قسمت سخت و چوبی به راحتی مقدور گردد .
* اگر محصول برداري خارج از زمان هاي ذکر شده انجام گیرد ، به عنوان مثال اگر زودتر جمع آوري شوند ، ریشه ها و ریزوم ها ، گوشتی و اسفنجی شکل بوده و در اثر خشک شدن به سرعت خرد شده و کیفیت خود را از دست می دهند
( مانند ریشه ختمی ) و اگر دیرتر جمع آوري شوند سخت و غیر قابل استفاده خواهند شد .
ب) پوست :* پوست گیاهان دارویی را هم در بهار ( قبل از شروع فعالیت هاي گیاهی ) و هم در پاییز محصول برداري می نمایند .
* پوست ریشه و ساقه گیاهان دارویی اگر داراي مواد رزینی باشند در بهار (یعنی هنگام شروع جریان شیره گیاهی ) از قسمت میانی ، جداسازي شوند .
ج) پیاز :
پیازها را در پاییز کمی پس از خاتمه گل دادن و ظاهر شدن میوه جمع آوري می نمایند .
د)برگ :برگ هاي گیاهان علفی یکساله را باید خیلی زود و قبل از اینکه گل هاي آنها پیر شود چید .
در مورد گیاهان دوساله ، محصول برداري در سال دوم محصول برداري باید در هواي خشک و بدون شبنم برگ درختان دارویی را از زمان ظاهر شدن گلها تا رسیدن کامل میوه باید چید .
برگ گیاهان اسانس داردر زمان گل دادن
ساقه برگ دار گیاهان علفی ، پس از رشد کامل برگ ها و کمی قبل از شکفته شدن گلها در مورد گیاهانی که در طول زمستان نیز رشد می نمایند ،
می توان دو مرتبه محصول برداري نمود .
در مورد بعضی از گیاهان یکساله مثل ریحان و گل گاوزبان نباید برگ هاي آنها را تا نزدیک زمین محصول برداري نمود ، چون برگ هاي پایین مجدداً رشد نموده ، لذا می توان عمل محصول
برداري را در طول تابستان چندمین بار تکرار نمود .
ه ) گل :گل ها را باید قبل از باز شدن ، یا بلافاصله بعد از باز شدن در هنگام صبح بعد از که شبنم ها از بین رفت جمع آوري کرد .
برخی از گیاهان مثل گل سرخ ، انواع تمشک و زالزالک ها را در زمانی که هنوز به صورت غنچه ناشکفته هستند چیده می شوند زیرا در غیر این صورت غیر قابل مصرف در می آیند .

و ) سرشاخه گلدار : برخی از گیاهان معطر و اسانس دارمانند آویشن ، زوفا ،ریحان و ... هنگامی که گلها در شرف شکفته شدن کامل می باشند ، جمع اوري می گردد .
ز) میوه هاي آبدار: اگر به حالت تازه داشته باشند ، باید هنگام رسیدن کامل محصول برداري شوند ( میوه شاکران ازاین قاعده مستثنی می باشد ) .
میوه هاي خشک قبل از خارج شدن دانه از آنها و میوه هاي اسانس دار مثل رازیانه ، انسون ، زیره ، گشنیز و .... که به غلط دانه خوانده می شوند ، در فصل پاییز به حالت خشک جمع آوري می گردند .
سرشاخه میوه دار گیاه را قطع کرده بر روي پارچه اي تمیز تکان داده تا میوه از شاخه و برگ جدا گردد .
سن گیاه :سن گیاه در میزان و کیفیت مواد موثرگیاه ، تاثیر دارد و بر حسب نوع گیاه متفاوت است .
الف ) گیاهان دارویی که فقط یک بار در سال محصول برداري می شوند مثل خشخاش ، تاتورا ، کتان ، خردل و...
ب ) گیاهان دارویی که سال هاي متوالی از آنها محصول برداري می شود مثل زنجبیل ، زعفران و...