زندگینامه شیخ عبدالزهرا کعبی
شيخ عبدالزهراء بن فلاح كعبي(1337 ـ 1394ق) خطيب مشهور و اديب شاعر کربلاست که در دهههای اخیر به عنوان سرشناسترین مقتلخوان، زبانزد شیعیان عربزبان جهان است. او فن خطابه را نزد شیخ محمدمهدی مازندرانی حائری و شیخ محسن ابوالحب الخفاجی آموخت و آنگاه که خطیبی زبده و توانا گشت، خود را وقف محافل عزای حسینی ساخت. دهها خطیب را پرورش داد و امروزه خطبای حسینی بسیاری با سبک و سیاق او سخنرانی می کنند.
علت شهرت
از آن جا كه مرحوم كعبي يكي از وعاظ بزرگ بود و زوّار امام حسين(علیه السلام) از تمام كشورهاي اسلامي منبرهاي او را در كربلا شنيده بودند، مخصوصاً روز عاشوراء در ايام محرم هنگامي كه قسمت اول اين مقتل را ميخوانده است قاطبة زائران كربلاي معلي از بيانات او بهرة كافي ميبردهاند، همچنین در كشورهاي عربي ايام عاشوراء عمده نواري كه پخش ميشد از او بود قسمت اول نوار مقتلي بود كه توسط مرحوم كعبي خوانده شده بود، و در ايام اربعين هم عمده نواري كه پخش ميشد نوار قسم دوم مقتل ايشان بود كه به مناسبت اسارت اهل بيت و اربعين حسيني(علیه السلام) توسط آن مرحوم قرائت شده بود، بدين جهت بسیاري از بلاد اسلامي و روزنامهها و مجلات، خبر وفات او را منتشر ساختند، و در شهرهاي بسيار زيادي براي شادي روحش مجالس ترحيم برقرار نمودند، كه از جمله ميتوان شهرهاي كربلاي مقدسه، بغداد، سامره، بصره، كويت، بيروت، تهران، قم، مشهد، اصفهان، كاشان و ... را نام برد.
گوشه ای از خصوصیات شیخ عبدالزهرا کعبی:
• روز تولدش زاد روز بزرگ زن جهانيان، فاطمه زهراء (سلام الله علیه) بوده، و به همين مناسبت «عبدالزهرا» ناميده شده و اتفاقاً در روز وفات حضرت زهراء (سلام الله علیه) نيز وفات كرده است.
• شاعري خوش ذوق، اما كم شعر بود، اشعار خود را به زبان عربي فصيح و زبان عربي محلي (دارجه) ميسرود و اغلب اشعار خود را در منبر ميخواند.
• بيشتر درآمد خود را مخفيانه ميان فقراء و مساكين تقسيم ميكرد، و مقدار اندكي كه برايش باقي ميماند به مصارف شخصي خود ميرسانيد.
• اهميت بسياري به تربيت وعاظ تازهكار ميداد، تا به مرور زمان و با نظم فكري و تمرين عملي در آينده وعاظ بزرگي از كار درآيند.
• درنهايت درجه تواضع بود، مخصوصاً نسبت به سادات كه به رسول خدا(صلی الله علیه و آله) منسوب هستند.
• نسبت به هر چيز كه منسوب به امام حسين(علیه السلام) بود خود باخته بود، شركت نمودن در دسته عزاداري (طويريج) كه همه ساله بعد از ظهر عاشوراء بيرون ميآيد بهترين دليل عشق و علاقهاش بود، با اين كه ایشان در آن مواقع معمولاً در اثر كثرت مجالس شبانهروزي ايام عاشوراء، بسيار خسته بودند.عاشق حسین
• همه ساله صبح عاشوراء (دهم ماه محرمالحرام) در قلب شهر مذهبي كربلاي معلي قسمت اول از «مقتل حسيني» را كه يك سند تاريخي براي جريانات و حوادثي است كه بر سر امام حسين(علیه السلام) و اهل بيت و يارانش آمده است، ميخواند ستم کار و پيرامون يك شهادت قهرمانانه كه در ميدان كربلا و به دست حكومت ستمكار اموي براي حضرتش اتفاق افتاده بود داد سخن ميداد، و در طول مدت سخنرانيش اجتماعات عظيم زائران حسيني و مردم كربلاء در بازارها، خيابانها، كوچهها، هزاران نفر به سخنانش گوش ميدادند و به گريه و زاري ميپرداختند.
همچنین راديوي عراق و راديوهاي ديگر سخنراني او را همه ساله به طور منظم پخش ميكردند، و نوارهای بسيار زيادي از مقتل خواني او در شهرهاي مختلف پخش ميشد تا در ايام عاشوراء در مساجد و حسينيهها از آن بهره گيرند.
• و نيز قسمت دوم مقتل خود را كه شامل ماجراي اسارت اهل بيت و اسارت ياران امام حسين(علیه السلام) بود، در روز بيستم ماه صفر در «حسينية تهرانيها» در كربلاي مقدسه می خواند و از رادیوی عراق پخش می کرد، اين قسمت نيز نظير قسمت اول مقتلش مورد اهميت و توجه عامة مسلمين و شيعيان بود.
• مرحوم كعبي همه ساله در ماه مبارك رمضان شب بيست و يكم روانه مسجد كوفه ميشد، تا جريان شهادت امام علي (علیه السلام) را به طور مفصل براي انبوه جمعيتي كه از هر سو در اين مسجد تاريخي مشهور، گرد آمدهاند، بخواند.
درباره زندگی پربرکت این خطیب برجسته، نکات ذیل لازم به ذکر است:
الف. مقتلخوانی
اربعین امام حسین
متن کتاب «قتیل العبرات»، مقتلخوانی شیخ عبدالزهراء کعبی است. این کتاب و ترجمه فارسی آن[1] بارها منتشر شده است.
ب. ماجرای قصيده ابن العرندس
ابن العرندس حلّى (متوفای 840 ق)[2] از شعرای مشهور شیعه است که اشعار متعددی را در سوگ سالار شهیدان حسین بن علی(علیه السلام) سروده است. قصیده «رائيه» او شهرت فراوانی دارد.
علامه اميني قصیده ابن العرندس را در کتاب شریف الغدیر آورده و چنین بیان میکند:
در ميان اصحاب ما چنين معروف است که در هر مکاني اين قصيده خوانده شود، موجب تشريف فرمايي حضرت حجت منتظر به آن مکان مي شود.[3]
اين قصيده درکتاب الغدير جلد 7صفحه 14و ترجمه ان نيز در کتاب ترجمه الغدير ج 13صفحه 41 آمده.
چند بیتی از این قصیده از این قرار است:
اَيُقتلُ ظمانا حسین بکربلا وَ فی كُل عُضوٍ مِن انامِلِه بَحر؟
و والِدُهُ الساقی على الحَوضِ في غد و فاطمة ماء الفرات لها مهر
آيا حسين(علیه السلام) در کربلا تشنهلب کشته ميشود درحاليکه در هر بندي از انگشتان او دريايي موج ميزند؟! و با آنكه پدرش در روز رستاخيز، مردم را از حوض كوثر سيراب مىكند و آب فرات، مهریه مادرش فاطمه(سلام الله علیه) است؟!
شیخ عبدالزهراء کعبی درباره آشناییاش با این قصیده و خواندن آن در جوار بارگاه حسین بن علی(علیه السلام) چنین میگوید:
يک روز بعدازظهر وارد صحن مطهر امام حسين(علیه السلام) شدم؛ شخصي در مقابل يکي ازحجرههاي صحن شريف کتابهاي مذهبي ميفروخت و من با وي سابقه آشنايي داشتم. چون مرا ديد، گفت: کتابي دارم که شايد براي شما نافع باشد و در آن اشعاري وجود دارد که زيبنده شماست. قيمتش اين است که يک بار آن را برايم بخواني. آن اشعار، گمشده من بود و مدتي در جستوجوي آن بودم. کتاب را گرفتم و هنگامي که به خواندن آن مشغول بودم، ناگهان ديدم سيدي از بزرگان عرب در برابرم ايستاده و به اشعار من گوش ميدهد و گريه ميکند. چون به اين بيت رسيدم که میگفت:
أیُقتل ظمآناً حسين بکربلاء و في کل عضوٍ من انامِلِه بحر
گريه آن بزرگوار شديد شد و رو به ضريح امام حسين(علیه السلام) نموده، اين بيت را تکرار ميفرمود و همچون مادر جوانمرده ميگريست.
همين که اشعار را به پايان رساندم، ديگر آن بزرگوار را نديدم. براي ديدن ايشان از صحن خارج شدم تا شايد آن جناب را بيابم، ولي ايشان را نديدم. به هر کجا رو کردم، اثري نيافتم. درآن هنگام به يقين دانستم او حضرت حجت و امام منتظر(عجل الله تعالی فرجهم) بوده است.[4]
حضرت ايت الله سيد محمد شيرازي فرمودند : از خطيب مشهور عراق مرحوم شيخ عبدالزهرا کعبي که مرد با اخلاصي بود و نوارهايش الان هم پس از سالهاي سال که مرحوم شده موجود است پرسيدم آيا شما خود اين موضوع را (حضور امام زمان به هنگام خواندن قصيده ابن عرندس ) را امتحان کرده ايد ؟ گفت : چرا مجلسي بود در کربلا خيابان حضرت عباس سلام الله عليه که مجلس بي ريايي بود من شروع کردم به خواندن اين قصيده ،ناگاه متوجه شدم آقاياني وارد مجلس شدند و مجلس حال ديگري به خود گرفت وپس از پايان قصيده ديگر انها را نديدم .[5]
ج. علت شهادت
حریت و آزادگی شیخ عبدالزهرا کعبی و تلاش خستگیناپذیر او در احیای عزای حسینی، برای رژیم بعثی قابل تحمل نبود و سرانجام او را پس از انجام یک سخنرانی، به وسیله قهوه، مسموم کرده و به شهادت رساندند. وي بس از نوشيدن قهوه مسموم براى ايام فاطميه در صحن امام حسين به منبر مي رود روي منبر حالش دكركون مي شود از منبر بايين مي ايد طلب آب مي كند هنوز آب نرسيده تشنه از دنيا رحلت مي نمايد رحمت الله عليه.
وفات
شب پانزدهم جمادي الأولي سال 1394 قمري شبي دردناك بود كه مردم كربلا در عراق پشت سر گذاشتند، زيرا در اين شب علامة بزرگ و خطيب شهير، اديب و شاعر، شيخ عبدالزهراء بن فلاح كعبي ; وفات نمود، و خداوند او را در بهشت پهناور خود سكونت داده، با پيامبر(صلی الله علیه و آله) و ائمة اطهار : محشور ساخته بود.
روز پانزدهم جمادي الأولي 1394 قمري روزي تاريخي براي شهر كربلا بود، دستههاي بسيار عظيم جمعيت از هر نقطهاي براي شركت در تشييع جنازة آن مرحوم گرد آمده بودند. صف طولاني جمعيت از منزل ايشان واقع در «حيالحسين» تا مرقدش در «الوادي»، و سر راه غسالخانه كه در محلة مخيم، اطراف حرم مطهر امام حسين(علیه السلام) و حرم مطهر حضرت عباس(سلام الله علیه) همه جا را پر كرده بودند، شاهدان عيني ميگويند كه: مراسم تشييع جنازة ايشان كاملاً شبيه مراسم تشييع جنازة مراجع بزرگ تقليد بود، جنازة آن مرحوم را روي عماري گذاشتند و دستههاي سينهزني و عزاداري پيشاپيش جنازهاش راه انداختند.
پیکر این شهید در شب شهادت حضرت زهراء(سلام الله علیه) در وادی قدیم به خاک سپرده شد.
امروزه با همت آستان حسینی، بر روی مرقد او اتاقی ساخته شده و مزارش محل آمد و شد دوستداران اباعبدالله الحسین(علیه السلام) است
رحلت:
شب پانزدهم جمادي الأولي سال 1394 قمري شبي دردناك بود كه مردم كربلا در عراق پشت سر گذاشتند، زيرا در اين شب علامة بزرگ و خطيب شهير، اديب و شاعر، شيخ عبدالزهراء بن فلاح كعبي ; وفات نمود، و خداوند او را در بهشت پهناور خود سكونت داده، با پيامبر(ص)و ائمة اطهار : محشور ساخته بود.
روز پانزدهم جمادي الأولي 1394 قمري روزي تاريخي براي شهر كربلا به بود، دستههاي بسيار عظيم جمعيت از هر نقطهاي براي شركت در تشييع جنازة آن مرحوم گرد آمده بودند. صف طولاني جمعيت از منزل ايشان واقع در «حيالحسين» تا مرقدش در «الوادي»، و سر راه غسالخانه كه در محلة مخيم، اطراف حرم مطهر امام حسين(ع) و حرم مطهر حضرت عباس(ع) همه جا را پر كرده بودند، شاهدان عيني ميگويند كه: مراسم تشييع جنازة ايشان كاملاً شبيه مراسم تشييع جنازة مراجع بزرگ تقليد بود، جنازة آن مرحوم را روي عماري گذاشتند و دستههاي سينهزني و عزاداري پيشاپيش جنازهاش راه انداختند.
از آن جا كه مرحوم كعبي يكي از وعاظ بزرگ بود و زوّار امام حسين(ع) از تمام كشورهاي اسلامي منبرهاي او را در كربلا شنيده بودند، مخصوصاً روز عاشوراء در ايام محرم هنگامي كه قسمت اول اين مقتل را ميخوانده است قاطبة زائران كربلاي معلي از بيانات او بهرة كافي ميبردهاند، همچنین در كشورهاي عربي ايام عاشوراء عمده نواري كه پخش ميشد از او بود قسمت اول نوار مقتلي بود كه توسط مرحوم كعبي خوانده شده بود، و در ايام اربعين هم عمده نواري كه پخش ميشد نوار قسم دوم مقتل ايشان بود كه به مناسبت اسارت اهل بيت و اربعين حسيني(ع) توسط آن مرحوم قرائت شده بود، بدين جهت بسیاري از بلاد اسلامي و روزنامهها و مجلات، خبر وفات او را منتشر ساختند، و در شهرهاي بسيار زيادي براي شادي روحش مجالس ترحيم برقرار نمودند، كه از جمله ميتوان شهرهاي كربلاي مقدسه، بغداد، سامره، بصره، كويت، بيروت، تهران، قم، مشهد، اصفهان، كاشان و ... را نام برد.