وج

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياه مولّد آن را به فارسى «سوسن زرد» و به فرانسوى Acore و Acore vrai و Rozeau odorant

و به انگليسى Sweet flag و Calamus ناميده مى‌شود.

گياهى است از خانوادۀ Araceae نام علمى آن Acorus calamus L.

و مترادفهاى آن Acorus aromaticus Gilib. و Acorus odoratus Lam. مى‌باشد.

و واريته‌اى از اين گياه كه ساقۀ زيرزمينى آن نيز مصرف دارويى دارد،

به نام علمى Acorus calamus L. var. asiaticus Pers. كه مترادف آن Acorus asiaticus Nak. مى‌باشد.


وج: به فتح واو و جيم و آن را عود الوج

هندى: به هندى گياه و ساقۀ زيرزمينى آن هر دو را «بچ» و «وج»

فارسی:اكسير تركى و بيخ آن را سوسن زرد گويند ،ساقه زيرزمينى يا بيخ گياهى است كه در بازار دارويى ايران به نام «اگر تركى»

و «اگر تركى» و «اگير تركى» گفته مى‌شود و در كتب طب سنتى با نامهاى «وج» ، «عود الوج»

و در برخى كتب «اگر تركى» و «اكسير تركى» (صيدنه) آورده شده است.

عربی:

یونانی:اقورون

انگلیسی:Sweet flag و Calamus و Calamus root

فرانسه:Roseau aromatique

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

(اکسیر ترکی) و آن بيخ نباتي است

برگش از برگ نرگس درازتر و عريضتر و با خشونة و انبوه

و ساقش بلند و گلش شبيه به سوسن آزاد كه زنبق باشد و زرد و مايل به سرخى

و بيخش گره دار و بعضى به بعضى پيچيده و كج

و مابين سفيدى و سرخى و تند طعم و مايل به عطرية کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259-260

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

نباتى است كه در قوّت قريب به ايرسا است

و قريب به قوّت زراوند و ايرسا است و اقسام مى‏باشد.

بهترين همه سفيد بزرگ خوشبوى پر گره آنست و مستعمل بيخ آن

و جالينوس گفته كه خوشبو نيست و در سنبله مى‏ رسد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 781




گياهى است چندساله علفى داراى ساقۀ زيرزمينى با بيخ ضخيم مفصل‌دار و گره‌دار كه ريشكها به آن اتصال دارند و خوش‌بو مى‌باشد.

شاخۀ گل‌دهندۀ آن در قسمت پايين سه‌وجهى است.

برگهاى آن متناوب، دراز، موج‌دار شبيه برگ زنبق و گلها زردرنگ و شبيه گل زنبق است.

مشخصات ساقه زيرزمينى يا بيخ آن

بيخ آن ضخيم تقريبا به ضخامت يك انگشت، گره‌دار درهم پيچيده و كج شبيه بيخ سعد.

رنگ خارجى آن قهوه‌اى و داخل آن سفيد مايل به سرخ داراى بويى مطبوع كمى تلخ و گزنده و گرم‌كننده است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 341-342

[pejuhesh237]

كه در آبها مي رويد کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259-260

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

اين گياه در كنار رودخانه‌ها و در باتلاقها و نقاط مرطوب در اروپا بخصوص در آلزاس فرانسه،

بلژيك و در آسيا در هند و ايران مى‌رويد.

در ايران در بلوچستان در تپه‌هاى جلاوان ديده مى‌شود و در محل با نام «كول» شناخته مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 341-342

[pejuhesh237]

همه اجزاء استفاده مي شود،

ساقه آن سمي است

.در سرتاسر مناطق خاور دور ساقۀ زيرزمينى گياه به عنوان يك داروى مورد توجه به‌طور گسترده‌اى عرضه مى‌شود.

دارويى است محرّك، مقوى معده، تونيك بادشكن معطّر و تلخ .

در مقدار زياد ضدعفونى‌كننده و قى‌آور و خشك‌كننده

ضد تب، ضد اسپاسم و مسكّن مى‌باشد

معروف است كه اين دارو خاصيت جلوگيرى‌كننده يا آرام‌كنندۀ آريتمى قلب   دارد و شبيه داروى كى‌نيدين ضد تشنج است.


جوشانده يا دم‌كردۀ ساقۀ زيرزمينى گياه وج براى دفع نفخ و سرماخوردگى، سوءهاضمه و ناراحتى‌هاى معده خيلى مفيد است

مخلوط با سينكونا براى قطع تبهاى نوبه‌اى اثر مفيد دارد

جوشاندۀ تمام گياه براى سرماخوردگى و سرفه و شستن جوشهاى چركى به كار مى‌رود

در استعمال خارجى ضماد ساقۀ زيرزمينى آن براى لومباگو و روماتيسم و تب كاربرد دارد .

استحمام با جوشاندۀ آن براى تسريع جريان و گردش خون نافع است .

جوشاندۀ ساقه زيرزمينى آن خواص حشره‌كش دارد و براى كشتن ساس، كك، بيد و شپش مؤثر است.

از عصارۀ بيخ آن و يا از گرد بيخ آن روى زخمهاى بد نظير خيارك كشاله ران   و كفگيرك و كرى گوش و زخم چشم مى‌مالند مفيد است

و پس از وضع حمل به بدن زائو مى‌مالند

اگر اين گياه را گاو بخورد ناراحتى شديد روده‌اى پيدا مى‌كند .

از ساقۀ زيرزمينى واريتۀ asiaticus به عنوان خشك‌كننده و براى كنترل بيمارى‌هاى مربوط به اعصاب مغز   تجويز مى‌كنند و سمّى است

جوشاندۀ آن مايع شست‌وشوى مؤثرى براى رفع جوش و كورك و ناراحتى‌هاى پوست است و همچنين براى بواسير مفيد است.

گرد آن براى قطع خونريزى لثه نافع است

. اسانس زردرنگ ريشۀ گياه در عطرسازى كاربرد دارد و مصرف داخلى آن كمى سرطان‌زا مى‌باشد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد5 ص 343-344

[pejuhesh237]

در اول سيم گرم و خشك و قوتش تا چهار سال باقيست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259-260

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

قاطع بلغم و ترياق سم هوام و مقوى معده و جگر و هاضمه و قوة حافظه و منقى دماغ

و مبهى و مجفف رطوبات مفاصل و مدر بول و حيض و محلل رياح معده و امعاء

و جهة درد سينه و سرفه و پهلو و جگر و مغص و درد سپرز و شكافتگى عضل

و تقطير بول و حصاة و لكنت زبان و نيكو كردن رخسار و تسخين گرده

و ضماد او جهة مفاصل و اورام بلغمى و نفخ تحت سپرز و بهق

و برص و تشنج بلغمى و فالج و فتق و قيله

و فرزجهء او با شير ماديان و زعفران جهة اعانت حمل

و اكتحال او جهة بياض و خوائيدن او جهة ثقل زبان بيعديل

و جهة درد دندان مفيد و جلوس در طبيخ او جهة درد رحم نافع

و مضر سر و مصلح او رازیانه و محرق خون محرورين و مصلح آن سكنجبين

و شربتش يك مثقال و بدلش مثل او زيره و ثلث او زراوند طويل است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259-260


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

آشاميدن آن خصوص با مصطكى جهت تنقيه دماغ از ساير فضلات و جهت فالج و خدر

و استرخا و لكنت زبان خصوص خاييدن آن

و در دهان نگاه داشتن باعث سرعت تكلم اطفال است چون به ايشان اندك اندك بخورانند

و ضماد آن جهت فالج و تشنج بلغمى و خدر و اوجاع مفاصل و ورك و رحم و تحليل رياح و صلابت طحال نافع و رافع كبر آن.

آشاميدن آن جهت سموم مشروبه و ضماد آن جهت سموم ملدوغه و بالجمله همه امراض بارده و مبرودين و مشايخ را مفيد

و در امر باه و اوجاع و غيرها زراوند طويل و نيز شيح ارمنى گفته‏اند و ايضاً ربع وزن آن قرنفل و عود هندى.

و جوارش و دهن و سفوفات آن در قرابادين مذكور شد

و مرباى آن جهت فالج و صرع و ضعف معده و درد آن و نفخ و قراقر شكم و قولنج نافع

و معجون آن جهت نشف رطوبات دماغ و نزلات و مقدمه نزول آب در چشم و رفع خيالات باطله

و بلغمى مزاجان و تقويت معده و تجفيف رطوبات آن مفيد و هر دو نيز در قرابادين ذكر يافتند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 781-782

[pejuhesh237]

قاطع بلغم و ترياق سم هوام و مقوى معده و جگر و هاضمه و قوة حافظه و منقى دماغ

و مبهى و مجفف رطوبات مفاصل و مدر بول و حيض و محلل رياح معده و امعاء

و جهة درد سينه و سرفه و پهلو و جگر و مغص و درد سپرز و شكافتگى عضل

و تقطير بول و حصاة و لكنت زبان و نيكو كردن رخسار و تسخين گرده

آشاميدن عصارۀ آن براى افزايش قوۀ حافظه، خشك كردن رطوبت دماغ و معده و پاك كردن آنها، تصفيۀ خون،

صفرا و تسكين درد سينه، پهلو، سرفۀ سرد، تقويت معده، كبد سرد، تحليل باد، نفخ معده،

روده‌ها و طحال و خرد كردن سنگ مثانه، گرم كردن كليه و تقويت نيروى جنسى نافع است

و ضماد او جهة مفاصل و اورام بلغمى و نفخ تحت سپرز و بهق

و برص و تشنج بلغمى و فالج و فتق و قيله

ضماد آن براى فلج، تشنج بلغمى، خواب‌رفتگى اعضا، دردهاى مفاصل و سرين و رحم، تحليل باد و نفخ و استحكام طحال مفيد است.

و فرزجهء او با شير ماديان و زعفران جهة اعانت حمل

و اكتحال او جهة بياض و خوائيدن او جهة ثقل زبان بيعديل

و جهة درد دندان مفيد و جلوس در طبيخ او جهة درد رحم نافع

و مضر سر و مصلح او رازیانه و محرق خون محرورين و مصلح آن سكنجبين

و شربتش يك مثقال و بدلش مثل او زيره و ثلث او زراوند طويل است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259-260


خوردن اگر تركى براى اشخاص گرم‌مزاج مضّر است و اخلاط را خشك مى‌كند و براى رفع عوارض آن بايد با سكنجبين خورد.

مقدار خوراك آن در هربار حدود  ۴  گرم است و از جوشاندۀ  ٢٠  گرم اگر تركى در  ١٠٠٠  گرم آب استفاده مى‌شود كه  ٣ - ٢  فنجان در روز بخورند.

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

آشاميدن آن خصوص با مصطكى جهت تنقيه دماغ از ساير فضلات و جهت فالج و خدر

و استرخا و لكنت زبان خصوص خاييدن آن

خوردن آن تنها يا با مصطكى براى تنقيه، پاك كردن دماغ، فلج، خواب‌رفتگى اعضا، سستى بدن و لكنت زبان مفيد است

و در دهان نگاه داشتن باعث سرعت تكلم اطفال است چون به ايشان اندك اندك بخورانند


جويدن و در دهان نگه داشتن آن باعث سرعت تكلم اطفال است

و اگر كم‌كم به اطفال داده شود براى رفع سنگينى زبان و رفع درد دندان نافع است.

و ضماد آن جهت فالج و تشنج بلغمى و خدر و اوجاع مفاصل و ورك و رحم و تحليل رياح و صلابت طحال نافع و رافع كبر آن.

آشاميدن آن جهت سموم مشروبه و ضماد آن جهت سموم ملدوغه و بالجمله همه امراض بارده و مبرودين و مشايخ را مفيد

و در امر باه و اوجاع و غيرها زراوند طويل و نيز شيح ارمنى گفته‏اند و ايضاً ربع وزن آن قرنفل و عود هندى.

و جوارش و دهن و سفوفات آن در قرابادين مذكور شد

و مرباى آن جهت فالج و صرع و ضعف معده و درد آن و نفخ و قراقر شكم و قولنج نافع

و معجون آن جهت نشف رطوبات دماغ و نزلات و مقدمه نزول آب در چشم و رفع خيالات باطله

و بلغمى مزاجان و تقويت معده و تجفيف رطوبات آن مفيد و هر دو نيز در قرابادين ذكر يافتند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 781-782


روش تهيه گرد اگر تركى: اگر تركى  ٢۵  گرم، مصطكى  ٢۵  گرم، نبات سفيد  ٢۵  گرم و زنجبيل ده گرم.

اينها را كوبيده و از الك ريز ردّ كنند و هربار حدود  ۵  گرم از آن را خورده شود.

روش تهيه گرد اگر تركى به نسخۀ ديگرى كه براى رفع نفخ خيلى مفيد است: ريشۀ سنبل الطيب  ۵٠  گرم، دارچين  ٣۵  گرم، اگر تركى  ۴۵٠ 

گرم، رازيانه  ۴۵٠  گرم، سعد كوفى  ۴۵٠  گرم و قند سفيد  ١۵٠٠  گرم. اينها را مخلوط كرده خوب نرم كوبيده و از الك ريز ردّ كنند.

گرد بسيار مفيد ضد نفخ است. مقدار خوراك آن هربار  ٢٠ - ١٠  گرم است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 345

[pejuhesh237]

نقش گیاه وج در تقویت حافظه


.مصرف خوراکي و تزريقي داخل صفاقي عصاره گياه وج بر ميزان حافظه و افزايش يادآوري اطلاعات در موش‌هاي صحرايي نر موثر است.


به گزارش سرويس پژوهشي ايسنا، منطقه علوم پزشکي تهران، محسن خليلي دانشيار فيزيولوژي دانشکده پزشکي دانشگاه شاهد،

مطالعه‌اي تجربي را با هدف بررسي خواص گياه وج(Acorus calamus L) به عنوان يكي از گياهان شاخص طب سنتي در جهت تقويت

حافظه انجام داده است. كاهش سطح حافظه و يادگيري طي گذشت زمان در اثر فاكتورهاي مختلف به خصوص پيري مغز تاثير بسزايي در

روند زندگي انسان داشته است.

از طرف ديگر كمبود و يا نبود مكانيسم‌هاي پيشگيري و درمان، مطالعه بر روي اين بيماري را مهم ساخته است.

براي اين منظور موش‌هاي صحرايي نر به طور تصادفي به دو گروه كنترل و تحت درمان تقسيم شدند.

در گروه درمان گياه وج به دو شكل خوراكي(پودر گياه مخلوط شده با غذاي استاندارد موش با نسبت 25/6 درصد) به مدت دو هفته و

تزريقي در سه دوز 25، 50 و 100 ميلي‌گرم بر كيلوگرم به شكل داخل صفاقي مورد استفاده قرار گرفت.

موش‌هاي گروه‌هاي مختلف وارد آزمون‌هاي يادگيري با ماز Yشكل و جعبه شاتل جهت بررسي رفتار اجتنابي غير فعال مي‌شدند

و داده‌هاي آن‌ها ثبت مي‌شد. يافته‌ها بيانگر اين مطلب است که تاخير حين عبور از ماز و جعبه شاتل در گروه‌هاي خوراكي و تزريقي با دوز

100 ميلي‌گرم بر كيلوگرم تفاوت معني داري نسبت به گروه كنترل نشان مي‌دهد. همچنين ميزان بروز رفتار تناوبي در گروه درمان خوراكي

نسبت به گروه كنترل افزايش معني‌داري را پيدا كرد. به طور كلي نتايج اين تحقيق نشان داد كه مصرف خوراكي و تزريقي با دوز بالا گياه وج

قادر است ميزان يادآوري اطلاعات را افزايش دهد.منبع خبر:خبرگزاری دانشجویان ایران - ايسنا

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

در ساقۀ زيرزمينى گياه گلوكوزيدى به نام آكورين   و يك آلكالوئيد و مقدارى اسانس به رنگ زرد و معطّر وجود دارد.

از ساقه زيرزمينى خشك آن در حدود  ۵ / ٣ - ۵ / ١  درصد اسانس معطّر زردرنگى گرفته مى‌شود.

در اسانس روغنى معطّر آن مواد كالامن ، كالامنول   ، كالامئون و آسارون يافت مى‌شود.

اسانس گونۀ هندى آن داراى مقدار بيشترى آسارون است. علاوه بر آسارون داراى مقدار كمى نيز چند سسكى‌ترپن،

سسكى‌ترپن الكل است. بوى خوش اسانس آن مربوط به وجود يك جزء نامشخصى در آن است.

برگهاى تازۀ گياه داراى  ٧٨ / ٠  درصد اكساليك اسيد و  ٠٠۶ / ٠  درصد كلسيم   است

و در برگهاى خشك آن در حدود 2 درصد اكساليك اسيد و 18/0 درصد كلسيم مى‌باشد

در گزارش بررسى ديگرى در مورد تركيبات شيميايى ساقۀ زيرزمينى گياه چنين .آمده است:

در ساقه زيرزمينى اگر تركى مواد آسارون و پاراسارون   و كالامن، آساريل آلدئيد ، سسكى‌ترپن، تيل اوژنول، كالامئون، آكورين، اوژنول   ،

كالامنول و ان-هپتى‌ليك اسيد يافت مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 343-342