ورد احمر برى

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Rosaceae ، نام علمى آن Rosa gallica L.

و مترادفهاى آن Rosa rubra Lam. و Rosa pigmaea M. B.

و Rosa centifolia Ll. و Rosa pumila jacq. و Rosa austriaca Crantz و. . . مى‌باشد.


فارسی: درخت ولیک است گلش سرخ و غير مضاعف و مذكور شد ورد احمر بوستانى به فارسى گل سرخ نامند

عربی:

یونانی:

انگلیسی:French rose و Red rose

فرانسه:Rose de France و Rose de province

آلمانی:

ایتالیائی:


گل محمدى :به فارسى «گل سرخ معطر» گفته مى‌شود. بسيار معطر است و در ايران براى تهيۀ اسانس گل سرخ و گلاب به كار مى‌رود.

به فرانسوى Rose de Damas و به انگليسى Damask rose گفته مى‌شود.

گياهى است از خانوادۀ Rosaceae ، نام علمى آن Rosa damascena Mill.

و مترادفهاى آن R. calendarum Borkh. و R. gellica var damascena Vss. مى‌باشد.

طبق نظر برخى از گياه‌شناسان اين درختچه هيبريدى از R. gallica*R. centifolia مى‌باشد.

[pejuhesh237]

و بهترين او تمام نشكفته است و آن مركب القوى کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص260


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

بهترين آن براى عطر گرفتن بزرگ و رنگين بسيار خوشبوى تلخ طعم با اندك شيرينى آنست

و در اكثر بلاد مانند هند و بنگاله تا هر سال قبل از موسم گل آن كه اواخر دلو و اوايل حوت است آن را قلم نكنند

و در پاى آن ماهى گنديده و خاكى سفيدى كه آن را گلى نامند

و غير آن از مصالح ندهند و آب يارى و تربيت نكنند گل نمى ‏دهد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 783

گل سرخ درختچه‌اى است كوچك با شاخه‌هاى گل‌دهنده خميده تيغدار با تيغهاى درشت و ريز.

تيغهاى درشت آن مسطح خميده و به شكل داس است و با تيغهاى ريز آن غده‌اى همراه است.

برگهايش داراى  ۵ - ٣  برگچه و هر برگچه داراى دندانه است.

رگبرگهاى پشت برگ مشخص و به هم رفته است.

برگچه‌ها چرمى، بيضى‌شكل نوك‌تيز به طول  ۵ - ٣  سانتى‌متر است.

روى برگچه‌ها صاف و سبز و پشت آن سبز كمرنگ و رگبرگهايش خزى و نمدى است

و با كركهاى غده‌اى پوشيده شده و تا سطح پيالۀ گل كشيده شده است.

ميوۀ آن گرد يا تخم‌مرغى به طول  ۵ / ١  سانتى‌متر مى‌باشد كه در داخل برجستگى كوزه‌اى شكل زير گلبرگها قرار دارد.

تكثير اين نوع گل سرخ معمولا از طريق تقسيم پايه‌هاى آن و گرفتن پايۀ جديد و يا از طريق خوابانيدن انجام مى‌گيرد.

انواع دورگ پرپر كه در گلكارى معمول است از طريق قلمه و پيوند ازدياد مى‌شود

گل محمدی: گل سرخ معطر

درختچۀ كوچكى است با شاخه‌هاى زياد و تيغهاى ريز، پهن و قلابى‌شكل

و گاهى سرخ‌رنگ و برگهاى آن داراى  ٧ - ۵  برگچۀ دندانه‌دار مى‌باشد.

روى آنها سبز براق و پشت آن خزى است. گلهاى آن صورتى كمرنگ و بسيار معطر و در بهار ظاهر مى‌شود.. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص-395 -390-389

[pejuhesh237]

.معروف و در اكثر بلاد مى‏شود .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 783

گل سرخ به‌طور وحشى در جنگلهاى مينودشت در  ٣٠٠  متر ارتفاع ديده مى‌شود

و در مناطق مختلف البرز و در اراك نيز انتشار دارد.

گل محمدى در مناطق مختلف ايران در كاشان، قمصر، راوند و ساير بخشهاى كاشان

و در فارس، ميمند و در آذربايجان و قزوين و تعدادى از شهرهاى ايران كشت مى‌شود و از آن گلاب و اسانس‌گيرى مى‌نمايند.

خاستگاه اين گل سوريه است و در مناطق مختلفۀ هند و ساير مناطق دنيا نيز كم و بيش كشت مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص -395-390

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و در نزد اكثر سرد و در اول دويم خشك و نزد جمعى گرم و تر و نزد بعضى معتدل کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص260

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مركب القوى با جوهر مايى و ارضى با قوّت قابضه و خشك آن را قبض زياده و تلخى كمتر

و قرشى گفته ورد يابس نسبت به رطب آن ميل به سردى دارد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 783

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مفرح و مقوى دل و اعضا و مسهل صفرا و بلغم رقيق و با قوة قابضه

و خشك او را قبض زياده و مفتح ماساريقا

و جهة ضعف معده و جگر و گرده و خفقان حار و غشى

و جهة ريه و رحم و مقعد

و طلاى او و قطور عصارهء او جهة درد سر و چشم و گوش

و مضمضهء آن جهة تقوية لثه

و ضماد كوبيدهء او جهة (+اورام) مراق و رطوبة معده

و سائيدهء او جهة ثاليل و سحج جلد كه به سبب حركة به هم رسد و رويانيدن گوشت زخمهاى عميق

و ضماد تازهء او جهة اعانة بر اخراج پيكان و خار از بدن

و ذرور خشك او جهة جوششها و التيام زخمها و قلاع و زخم آبله و سيلان رحم و خوشبو كردن او

و با برك مورد جهة قطع عرق

و ضماد برگ درخت او جهة خزاز و اورام حاره و ورم مقعد و شكستگى اعضا مفيد

و تخم گل كه عبارت از ثمر اوست

در افعال مانند ولیک است كه آن عبارت از ثمر گل سرخ برى باشد و مذكور شد

و آنچه در ميان گل شبيه به تخم و زرد است آن را زرد و گويند ده درهم او با آب رافع اسهال عسر العلاج

و رافع نفث الدم و سيلان خونست خصوصا چون با اقماع گل بسايند

و حمول او مقوى رحم و رافع رطوبت آن و مضيق فرجست

و بوئيدن كل مهيج زكام و عطسه و ماشرا در بعضى امزجه و در بعضى مسكن او و مصلح او كافور

و مضر باه و مورث تشنگى و مصلح او انيسون

و قدر شربت از تازهء او تا ده درهم و از خشك او تا چهار درهم و از آب او هشت درهم

و بدلش مثل او بنفشه و ربع او مرزنجوش است

و گويند ده درهم غنچه تازهء او ده بار عمل مي فرمايد و

روغن گل سرخ كه گل بى اقماع را در روغن كنجد كرده در آفتاب بگذارند

و بعد از سفيد شدن گل تجديد تا هفت مرتبه كنند

و يا آب افشردهء تازه او را با مثل او روغن كنجد يا زيتون بجوشانند تا روغن بماند

روغن مزبور مركب القوى و رادع و قابض و محلل و موافق مواد حاره

و بارده و با قوة مسهله و مسكن التهاب معده و روياننده گوشت زخمهاى عميق

و مجفف رطوبة او و رافع مواد خبيثه او و حقنه او رافع قرحهء امعأ

و مضمضهء او مسكن درد دندان و نطول او مقوى دماغ و حابس اسهال مرارى

و مسهل ماء لزجه و مقوى اعضا و محلل مواد فاسده و در تسكين دردها عجيب الاثر

و طلاى او با سركه و لخلخه او با سركه و گلاب مسكن درد سر

و رادع بخارات دماغى و موافق اورام آن و رافع زحير و درد امعا

و چرب كردن ادويه حابس اسهال به او مقوى فعل آن

و قطور او جهة درد گوش و تدهين او با سركه

و آب مورد رافع عرق و پادزهر قروح و جوششهاى حاره

و شرب او رافع خوردن آهك و زرنيخ و صابون و ذراريح و امثال آن

و بدلش نيم وزن او روغن بنفشه و به وزن او دهن اخلاف

و قدر شربتش تا يك وقيه است و گلاب نيز مركب القوى و مايل به سردى

و با حرارة لطيفه و مايل به رطوبت و با قوة قابضه است

و بعضى سردى و خشكى او را بسيار غالب دانسته‌اند

و آن مقوى دماغ و فم معده و قوتهاى بدنى و نيم گرم او جهة خشونة سينه

و نفث الدم و عوارض نزله و درد معده و امعا و مغص بارده و حار و درد جگر سرد

و جهة خفقان حار و تقوية بدن

و با شراب جهة زيادتى تفريح و بوئيدن و طلا كردن او جهة درد سر حار و درد چشم

و با قرنفل جهة بارد او و لخلخهء او جهة تقوية دل و رفع غشى و بيهوشى

و تقوية دماغ و حواس باطنى و نشاط نفس و رفع خار مفيد

و بالخاصية مضر باه و باعث سفيدى موى و مصلحش گلاب و نبات

و قدر شربتش تا هجده مثقال و گلاب مكرر به قدر دو وقيه آن مسهل است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص260

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:



و قبض غنچه خشك آن زياده و با حرافت و تلخى و قبض و اندك شيرينى

و چون خشك گردد تلخى و شيرينى آن زايل گردد و تازه آن مسهل چون بيست درم آن را بياشامند.

و قطور طبيخ خشك آن جهت غلظت اجفان

و ضماد تازه آن جهت درد سر و به دستور سنون آن و ذرور خشك آن رافع قلاع دهان
و نيز مضمضه و غرغره آن با عدس و كافور

در محرور المزاج آشاميدن آن جهت تقويت قلب

و ريه و معده و جگر و گرده و امعا و رحم و مقعده و رفع نفث الدم

و آشاميدن آب آن رافع خفقان حار و غشى و ضعف قلب و اعضاى مذكوره و حابس اسهالات حاره خصوص غنچه عفص آن

و گويند ده درم غنچه تازه آن ده مجلس عمل مى‏كند

و ضماد آن جهت تحليل اورام مراق و تجفيف رطوبات معده و تقويت آن

و ضماد تازه آن جهت ورم مقعده و احتقاق به طبيخ آن جهت قروح امعا

و ذرور خشك آن جهت رفع سيلان رحم و بدبويى آن باعث خوشبويى و تنگى آن سه درهم آن مسكن حرارت تب ربع.

ذرور خشك آن جهت رفع جوششها و التيام زخمها و قلاع و زخم آبله و خشك نمودن دانه‏هاى آن

طلاى آن در حمام جهت رفع بدبويى عرق


و عصاره برگ گل تازه آن كه در سايه خشك نموده باشند

جهت غلظت اجفان و نفث الدم و رفع رطوبات و بلت معده مفيد و قبض

و يبس آن زياده از غنچه و برگ آن و آشاميدن سفوف اقماع آن حابس نفث الدم و قابض بطن.

افعال و خواص زر ورد يعنى دانه‏هاى ريزه كه در وسط گل آن مى‏باشد آن‏:

و بعضى زر ورد را عبارت از غنچه ناشكفته آن دانسته جهت مشابهت آن به زر قميص يعنى تكمه پيراهن

و بعضى دليك دانسته ‏اند و بالفعل مشهور به زرهاى وسط گل آنست

و مستعمل در تراكيب نيز همين است و جلنجبين آن در افعال قريب به برگ آن و در بعض مواد اقوى و در بعض اضعف

روغن:

آشاميدن آن مسهل ماده لزج و حابس اسهال مرارى و مسكن التهاب معده و قروح امعا و سحج و مغص

و تقويت اعضا و تسكين اوجاع و رافع زحير

و به دستور تدهين بدان و احتقان بدان جهت قرحه امعا و سحج و مغص عارض از خوردن مغز فلوس خيارشنبر و غير آن

و نطول آن حابس اسهال مرارى و مسهل ماده لزجه.

تدهين بدان روياننده گوشت بر زخمهاى عميقه و مجفف رطوبات جروح و قروح و دافع مواد خبيثه و زخم آبله

و با سفيده بيضه مرغ جهت سوختگى آتش و زخم عارض از نوره و ورم چشم

و با سركه بادزهر قروح و جوششهاى حاره با سركه و آب مورد جهت رفع عرق.

بدل آن‏: به وزن آن روغن بيد و نيم وزن آن روغن بنفشه

افعال و خواص ماء الورد كه به فارسى گلاب آن‏:

آشاميدن نيم گرم آن جهت عوارض حادث از نزله و نفث الدم و خشونت سينه و خفقان حار

و تقويت بدن و درد معده و امعا و مغص بارد و حار و وجع كبد و طحال

و جلنجبين شكرى و عسلى مركب و جوارش و حب و دهن الورد به اقسام و شراب و عرق و غسول و اقراص آن نيز به انحاى شتى

و گل شكرى و گلنگبين عسلى و معجون ورد همه در قرابادين كبير مذكور شد

و نوع گل سرخ مضاعفى كه در اكثر بلاد خصوصاً هند و بنگاله مى‏شود آن را سدا گلاب مى‏نامند جهت آنكه هميشه گل مى‏آورد

و در بعضى كمتر و بوى بسيار ضعيف و ناخوش نيز از جمله ورد احمر برى است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 783-784

[pejuhesh237]

و مفرح و مقوى دل و اعضا و مسهل صفرا و بلغم رقيق و با قوة قابضه

و خشك او را قبض زياده و مفتح ماساريقا

و جهة ضعف معده و جگر و گرده و خفقان حار و غشى

و جهة ريه و رحم و مقعد

و طلاى او و قطور عصارهء او جهة درد سر و چشم و گوش

و مضمضهء آن جهة تقوية لثه

و ضماد كوبيدهء او جهة (+اورام) مراق و رطوبة معده

و سائيدهء او جهة ثاليل و سحج جلد كه به سبب حركة به هم رسد و رويانيدن گوشت زخمهاى عميق

و ضماد تازهء او جهة اعانة بر اخراج پيكان و خار از بدن

و ذرور خشك او جهة جوششها و التيام زخمها و قلاع و زخم آبله و سيلان رحم و خوشبو كردن او

و با برك مورد جهة قطع عرق

و ضماد برگ درخت او جهة خزاز و اورام حاره و ورم مقعد و شكستگى اعضا مفيد

و تخم گل كه عبارت از ثمر اوست

در افعال مانند ولیک است كه آن عبارت از ثمر گل سرخ برى باشد و مذكور شد

و آنچه در ميان گل شبيه به تخم و زرد است آن را زرد و گويند ده درهم او با آب رافع اسهال عسر العلاج

و رافع نفث الدم و سيلان خونست خصوصا چون با اقماع گل بسايند

و حمول او مقوى رحم و رافع رطوبت آن و مضيق فرجست

و بوئيدن كل مهيج زكام و عطسه و ماشرا در بعضى امزجه و در بعضى مسكن او و مصلح او كافور

و مضر باه و مورث تشنگى و مصلح او انيسون

و قدر شربت از تازهء او تا ده درهم و از خشك او تا چهار درهم و از آب او هشت درهم

و بدلش مثل او بنفشه و ربع او مرزنجوش است

و گويند ده درهم غنچه تازهء او ده بار عمل مي فرمايد و

روغن گل سرخ كه گل بى اقماع را در روغن كنجد كرده در آفتاب بگذارند

و بعد از سفيد شدن گل تجديد تا هفت مرتبه كنند

و يا آب افشردهء تازه او را با مثل او روغن كنجد يا زيتون بجوشانند تا روغن بماند

روغن مزبور مركب القوى و رادع و قابض و محلل و موافق مواد حاره

و بارده و با قوة مسهله و مسكن التهاب معده و روياننده گوشت زخمهاى عميق

و مجفف رطوبة او و رافع مواد خبيثه او و حقنه او رافع قرحهء امعأ

و مضمضهء او مسكن درد دندان و نطول او مقوى دماغ و حابس اسهال مرارى

و مسهل ماء لزجه و مقوى اعضا و محلل مواد فاسده و در تسكين دردها عجيب الاثر

و طلاى او با سركه و لخلخه او با سركه و گلاب مسكن درد سر

و رادع بخارات دماغى و موافق اورام آن و رافع زحير و درد امعا

و چرب كردن ادويه حابس اسهال به او مقوى فعل آن

و قطور او جهة درد گوش و تدهين او با سركه

و آب مورد رافع عرق و پادزهر قروح و جوششهاى حاره

و شرب او رافع خوردن آهك و زرنيخ و صابون و ذراريح و امثال آن

و بدلش نيم وزن او روغن بنفشه و به وزن او دهن اخلاف

و قدر شربتش تا يك وقيه است و گلاب نيز مركب القوى و مايل به سردى

و با حرارة لطيفه و مايل به رطوبت و با قوة قابضه است

و بعضى سردى و خشكى او را بسيار غالب دانسته‌اند

و آن مقوى دماغ و فم معده و قوتهاى بدنى و نيم گرم او جهة خشونة سينه

و نفث الدم و عوارض نزله و درد معده و امعا و مغص بارده و حار و درد جگر سرد

و جهة خفقان حار و تقوية بدن

و با شراب جهة زيادتى تفريح و بوئيدن و طلا كردن او جهة درد سر حار و درد چشم

و با قرنفل جهة بارد او و لخلخهء او جهة تقوية دل و رفع غشى و بيهوشى

و تقوية دماغ و حواس باطنى و نشاط نفس و رفع خار مفيد

و بالخاصية مضر باه و باعث سفيدى موى و مصلحش گلاب و نبات

و قدر شربتش تا هجده مثقال و گلاب مكرر به قدر دو وقيه آن مسهل است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص260

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:



و قبض غنچه خشك آن زياده و با حرافت و تلخى و قبض و اندك شيرينى

و چون خشك گردد تلخى و شيرينى آن زايل گردد و تازه آن مسهل چون بيست درم آن را بياشامند.

و قطور طبيخ خشك آن جهت غلظت اجفان

و ضماد تازه آن جهت درد سر و به دستور سنون آن و ذرور خشك آن رافع قلاع دهان

و نيز مضمضه و غرغره آن با عدس و كافور

در محرور المزاج آشاميدن آن جهت تقويت قلب

و ريه و معده و جگر و گرده و امعا و رحم و مقعده و رفع نفث الدم

و آشاميدن آب آن رافع خفقان حار و غشى و ضعف قلب

و اعضاى مذكوره و حابس اسهالات حاره خصوص غنچه عفص آن

و گويند ده درم غنچه تازه آن ده مجلس عمل مى‏كند

و ضماد آن جهت تحليل اورام مراق و تجفيف رطوبات معده و تقويت آن

و ضماد تازه آن جهت ورم مقعده و احتقاق به طبيخ آن جهت قروح امعا

و ذرور خشك آن جهت رفع سيلان رحم و بدبويى آن باعث خوشبويى

و تنگى آن سه درهم آن مسكن حرارت تب ربع.

ذرور خشك آن جهت رفع جوششها و التيام زخمها و قلاع

و زخم آبله و خشك نمودن دانه‏هاى آن


طلاى آن در حمام جهت رفع بدبويى عرق



و عصاره برگ گل تازه آن كه در سايه خشك نموده باشند

جهت غلظت اجفان و نفث الدم و رفع رطوبات و بلت معده مفيد و قبض

و يبس آن زياده از غنچه و برگ آن و آشاميدن سفوف اقماع آن حابس نفث الدم و قابض بطن.

افعال و خواص زر ورد يعنى دانه‏هاى ريزه كه در وسط گل آن مى‏باشد آن‏:

و بعضى زر ورد را عبارت از غنچه ناشكفته آن دانسته جهت مشابهت آن به زر قميص يعنى تكمه پيراهن

و بعضى دليك دانسته ‏اند و بالفعل مشهور به زرهاى وسط گل آنست

و مستعمل در تراكيب نيز همين است و جلنجبين آن در افعال قريب به برگ آن و در بعض مواد اقوى و در بعض اضعف

روغن:

آشاميدن آن مسهل ماده لزج و حابس اسهال مرارى و مسكن التهاب معده و قروح امعا و سحج و مغص

و تقويت اعضا و تسكين اوجاع و رافع زحير

و به دستور تدهين بدان و احتقان بدان جهت قرحه امعا و سحج و مغص عارض از خوردن مغز فلوس خيارشنبر و غير آن

و نطول آن حابس اسهال مرارى و مسهل ماده لزجه.

تدهين بدان روياننده گوشت بر زخمهاى عميقه و مجفف رطوبات جروح و قروح و دافع مواد خبيثه و زخم آبله

و با سفيده بيضه مرغ جهت سوختگى آتش و زخم عارض از نوره و ورم چشم

و با سركه بادزهر قروح و جوششهاى حاره با سركه و آب مورد جهت رفع عرق.

بدل آن‏: به وزن آن روغن بيد و نيم وزن آن روغن بنفشه

افعال و خواص ماء الورد كه به فارسى گلاب آن‏:

آشاميدن نيم گرم آن جهت عوارض حادث از نزله و نفث الدم و خشونت سينه و خفقان حار

و تقويت بدن و درد معده و امعا و مغص بارد و حار و وجع كبد و طحال

و جلنجبين شكرى و عسلى مركب و جوارش و حب و دهن الورد به اقسام و شراب و عرق و غسول و اقراص آن نيز به انحاى شتى

و گل شكرى و گلنگبين عسلى و معجون ورد همه در قرابادين كبير مذكور شد

و نوع گل سرخ مضاعفى كه در اكثر بلاد خصوصاً هند و بنگاله مى‏شود آن را سدا گلاب مى‏نامند جهت آنكه هميشه گل مى‏آورد

و در بعضى كمتر و بوى بسيار ضعيف و ناخوش نيز از جمله ورد احمر برى است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 783-784

غنچه‌هاى ميوۀ قرمزشدۀ گل سرخ معطر، كمى تلخ و كمى شيرين است.

از نظر خواص معتقدند كه مقوى و فرح‌آور است.

گلبرگها و غنچۀ تازۀ آن مسهل است و مسكن صفرا و بلغم رقيق ولى خشك‌شدۀ آن قابض است.

اگر  ٨٠  گرم گلبرگ و غنچۀ تازه آن را بخورند، مسهل است و چندين بار عمل مى‌كند.

عصارۀ برگ گل سرخ كه در سايه خشك شده باشد، براى جلوگيرى از خونروى از سينه

و قطع اخلاط خونى و رفع رطوبتهاى معده مفيد است و قبض و يبوست آن بيشتر از غنچه و برگ گل خشك آن است.

خوردن آب غنچۀ خشك آن خفقان گرم را رفع مى‌كند و ضعف قلب را برطرف مى‌سازد و اسهالهاى گرم را بند مى‌آورد.

قطرۀ عصارۀ غنچۀ گل سرخ براى رفع سردرد گرم و چشم و گوش‌درد

و ضماد غنچۀ تازۀ آن براى درد سر و مضمضۀ دم‌كردۀ آن براى تقويت دندان و لثه

و ماليدن گرد خشك آن به دندان و لثه زخمهاى دهان را خوب مى‌كند.

مضمضه و غرغرۀ دم‌كردۀ آن با عدس و كافور و بوييدن آن، مقوى دل و دماغ است

ولى در اشخاص ضعيف ممكن است باعث ايجاد عطسه، زكام، ورم و آماس خونى شود

و در بعضى اشخاص برعكس اين عوارض را تسكين مى‌دهد.

از اين نظر در مورد اشخاص گرم‌مزاج مضمضه و بوييدن آن حتما بايد با كافور توأم باشد.

ضماد غنچه‌هاى خشك آن براى خشك كردن رطوبتها و ضماد تازۀ آن براى ورم مقعده نافع است.

اگر با دم‌كردۀ آن تنقيه شود، براى زخمهاى روده مفيد است

و پاشيدن گرد خشك آن براى رفع جوش و التيام زخمها بخصوص زخم آبله و خشك نمودن آن زخمها و دانه‌هاى آن

و همچنين براى قطع سيلان از رحم و رفع بدبويى مفيد است و باعث خوشبويى و قبض آن مى‌باشد.

ضماد تازۀ آن براى قطع زگيل، ناراحتى‌هاى پوستى، رويانيدن گوشت تازه بر زخمهاى عميق، تحليل ورمهاى گرم و شكستگى اعضا نافع

است. ماليدن آن در حمام براى رفع بدبويى عرق و پاشيدن گرد آن با برگ مورد براى قطع عرق مفيد است

. مضر نيروى جنسى است و ايجاد تشنگى مى‌نمايد و از اين نظر بايد با انيسون خورده شود.

مقدار خوراك از غنچۀ تازۀ گل سرخ تا  ۴٠  گرم و از خشك آن تا  ١۵  گرم و جانشين آن، هم‌وزن آن بنفشه و يا ربع وزن آن، مرزنجوش است.

روغن كنجد تازه يا روغن زيتون تازه مى‌ريزند و در آفتاب مى‌گذارند و همين‌كه رنگ گلبرگها سفيد شد، آن را فشرده و تفاله را خارج

مى‌سازند و مجددا گلبرگ تازه در آن مى‌ريزند باز پس از سفيد شدن فشرده و تفاله را بيرون مى‌ريزند

و اين عمل را تاخوردن گرد گل بن آن (قسمت كوزه‌مانند واقع در زير گلبرگها) قطع اخلاط خونى از سينه مى‌نمايد

و قابض است و اسهال را بند مى‌آورد. هفت بار تكرار مى‌كنند تا روغن گل سرخ به دست آيد.

روش ديگر اين است كه برگ گل تازه را با هم‌وزن آن روغن كنجد يا زيتون مخلوط كرده

و روى آتش ملايم مى‌جوشانند آن‌قدر كه فقط روغن بماند. اين روغن را «دهن ورد مطبوخ» يا روغن گل پخته گويند.

روغن گل از نظر طبيعت مركب القوى و معتدل است و خواص آن قابض و محلل و بازكنندۀ گرفتگى‌ها و انسداد مجارى مى‌باشد

و درعين‌حال مسهل است. اگر بتنهايى و يا با سركه به پيشانى بمالند براى رفع سردرد و تقويت دماغ و رفع بى‌خوابى مفيد است

و مصرف قطرۀ آن در گوش براى تسكين درد گوش و درد سر و مضمضۀ آن مسكن درد دندان است.

خوردن روغن گل سرخ مسهل مواد لزج است و اسهالهاى صفراوى را بند مى‌آورد و مسكن التهاب معده و زخم روده‌ها و دل‌درد و دل‌پيچه

مى‌باشد و شكم‌روش را بند مى‌آورد.

اماله و تنقيه با گل سرخ براى زخم روده‌ها و دل‌درد و دل‌پيچه كه از خوردن فلوس عارض شده باشد، نافع است.

ماليدن آن به زخمها براى رويانيدن گوشت بر زخمهاى عميق و خشك كردن رطوبتها و چركهاى جراحات، زخم و زخم آبله مفيد است

و با سفيدۀ تخم‌مرغ براى سوختگى آتش و زخمهاى حاصله در اثر ماليدن نوره بسيار نافع است.

روغن گل سرخ با سركه براى رفع عرق بدن نافع است. مقدار خوراك آن تا  ٣٠  گرم است.

جانشين آن هم‌وزن آن روغن بيد و نصف وزن آن روغن بنفشه است.

گلاب يا ماءالورد:

خواص آن مقوى قلب و دهانه معده است. خوردن آن براى رفع عوارض حادث از زكام و خونروى از سينه، خشونت سينه، خفقان گرم، درد

معده، روده‌ها، دل‌پيچۀ سرد و گرم، درد كبد و طحال مفيد است.

بو كردن و ماليدن آن براى سردردهاى گرم و درد چشم مفيد است

و اگر با قرنفل مخلوط شود براى سردردهاى سرد و ناراحتى‌هاى سر نافع است.

در بينى گرفتن آن براى تقويت دماغ، حواس، ايجاد نشاط، تقويت دل، رفع خمارى، بى‌هوشى و خفقان مفيد است و براى زكام مضر است،

براى نيروى جنسى مضر است و موى سر را سفيد مى‌كند، از اين نظرها بايد با نبات و جلاب خورده شود.


مقدار خوراك گلاب تا  ٩٠  گرم است. اگر  ۶٠  گرم گلاب دوبار مقطر شده يا به

زرورد-زرورد اصطلاحا به دانه‌هاى ريزى كه در وسط گل مى‌باشد، گويند.

اين دانه گرم و خشك است و اگر  ٨  گرم از آن با آب خورده شود خونروى از هر عضوى را بند مى‌آورد و اسهالهاى سخت را قطع مى‌كند

خصوصا بهتر است كه آن را با گل‌بن مخلوط و بسايند. شياف آن مقوى رحم است و رطوبات رحم را رفع مى‌كند.


روغن گل سرخ: براى تهيۀ روغن گل سرخ، گلبرگهاى تازۀ بدون گل‌بن را چيده در عبارت ديگر گلاب دو آتشه خورده شود، مسهل است.

معمولا براى تهيۀ دم‌كرده‌هاى غنچۀ خشك گل سرخ  ٢٠ - ١٠  گرم غنچۀ خشك گل سرخ را در هزار گرم آب جوش دم مى‌كنند

و بتدريج قبل از هر غذا مى‌خورند.

گل‌قند: غنچۀ گل سرخ ساييده‌شده  ١٠  واحد، گلاب  ٢٠  واحد، قند سفيد ساييده‌شدۀ نرم  ۶۵  واحد و گليسرين  ۵  واحد. ساييدۀ گل را با

گلاب مخلوط كرده  ٣ - ٢  ساعت مى‌گذارند بماند بعد قند و گليسرين را به آن مى‌افزايند و به دقت مخلوط مى‌كنند.

اين گل قند از داروهاى گياهى قابض است. مقدار خوراك آن متفاوت مى‌باشد

و ممكن است در موارد مختلف و در سنين متفاوت از  ۴٠ - ٢٠  گرم باشد.

عسل وردى: غنچۀ گل سرخ ساييده  ١٠  واحد، عسل سفيد  ۶٠  واحد و الكل  ٣٠  درجه به مقدار كافى.

گل ساييده‌شده را در ظرفى ريخته و به قدرى الكل روى آن مى‌ريزند كه  ٣٠  واحد تنطور به دست آيد و

اين تنطور را در حمام ماريه تبخير مى‌نمايند تا  ١۵  واحد باقى بماند. سپس عسل را افزوده و كف آن را گرفته با كاغذ صاف مى‌نمايند.

غرغرۀ گل سرخ:30 گرم عسل وردى را با 200 گرم آب صاف مخلوط كنند.

فرآوردۀ تهيه‌شده از عوامل قابضه ضعيف است و اگر تا  ٣٠  گرم سركه وردى به اين غرغره بيفزايند بسيار قوى مى‌شود،

و اثر آن خيلى بيشتر است.

سركۀ گل سرخ: گل سرخ خشك نيم‌كوب  ١٠  واحد، اسيد استيك متبلور  ٢  واحد، سركه  ٩٨  واحد، همه را مخلوط كرده مدت  ٨  روز بخيسانند

و گاه‌گاه به هم بزنند و با فشار از پارچه گذرانيده و با كاغذ صاف كنند

. اين محصول از عوامل قابضۀ نامبرده است. مقدار خوراك آن از  ٣٠ - ١٠  گرم است. در مورد غرغره نيز استعمال مى‌شود.


شربت گل سرخ مكرر: غنچۀ گل سرخ تازه  ۴  واحد، آب جوش  ۵  واحد و شكر سفيد  ١  واحد. گل را  ۴  قسمت كرده و هر قسمت را در آب

بجوشانند تا يك جزء از آب بخار گردد و صاف كنند و قسمت ديگر را افزوده و بجوشانند تا باز يك جزء ديگر آب بخار گردد

و همچنين باقى قسمتها را افزوده و صاف كنند، بعد شكر را مخلوط كرده قوام آورند.

 ۵٠  گرم از اين شربت مسهل خوبى است و تا  ١۵٠  گرم هم مى‌شود مصرف نمود.


گلبرگهاى گل محمدى نيز گل‌قند درست مى‌كنند و در استعمال خارجى نيز ضماد آن به عنوان قابض و تونيك به كار مى‌رود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 390-395

[pejuhesh237]

.خبرگزاری ایمنا: گل سرخ از جمله گیاهان دارویی است که علاوه بر مقوی بودن آن برای قلب و شادی بخشی روح،

عصاره آن نیز جهت درد سر و چشم و گوش مفید است.

سید محمد موسوی، عضو هیات جامع طب ایرانی اسلامی در گفتگو با ایمنا درباره خواص گیاهی گل سرخ،

ضمن اشاره به معتدل و خشک بودن آن؛ این گیاه را مقوی قلب و شادی بخش دانست و افزود:

همچنین گل سرخ نرم کننده، پاک کننده و مسهل و مسکن صفرا و بلغم رقیق است.

وی همچنین این گیاه را برطرف کننده خونریزی لثه و خونریزی های بدن ذکر کرد و افزود: علاوه براین جهت اسهال‌های مزمن مفید است.

این درمانگر و محقق طب سنتی با تاکید بر اینکه گل سرخ مقوی قوا و ارواح و مسکن صفرا و بلغم رقیق است ؛

اظهارداشت: عصاره آن نیز جهت سردرد، و رفع درد در نواحی چشم و گوش مفید است،

ضمن آنکه ضماد تازه آن نیز بهترین تقویت کنندخ دندان و لثه بوده علاوه بر اینکه جهت تقویت قلب، ریه، معده، جگر، کلیه و... موثر است. سایت خبرگذاری ایمنا

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.از نظر تركيبات شيميايى در گلبرگها و غنچه‌هاى گل سرخ كه در طب سنتى مستعمل است

مقدارى تانن و يك مادۀ رنگى و كمى اسانس و مواد چرب و گاليك‌اسيد يافت مى‌شود.

غنچه‌ها كه قبل از شكفته شدن چيده مى‌شوند هر چقدر بيشتر قرمز شده باشد، مقدار تانن آنها كه مادۀ عامل است، بيشتر است.

در گونۀ R. multiflora thunb. كه از نظر مسهل و لينت مزاج از سايرين قوى‌تر است

و مسهل قوى و مدر است بررسيهاى شيميايى به عمل آمده

و در آن وجود مولتى‌فلورين   ، كمپفرول ، رامنوز و كوئرستول   تأييد شده است.

گل محمدى ايران: در حدود  ٠٠١ / ٠  تا  ٠٠٢ / ٠  از گلبرگهايش اسانس گرفته مى‌شود و اسانس آن شامل  ۵١ - ۴۵  درصد مادۀ سيترونلول  

 است. اسانس گل سرخ محمدى به‌طور كلى شامل دو قسمت است.

قسمت جامد بى‌بو به نام استئاروپتن كه تا زير حرارت  ٣٠  درجۀ سانتى‌گراد به صورت جامد است

و قسمت مايع به نام اولئوپتن   كه قسمت روغنى بسيار معطر و خوشبوى آن است.

در اسانس گل سرخ علاوه بر سيترونلول وجود كتون  و ژرانيول نيز تأييد شده است.

گلبرگهاى گل محمدى  ۵ - ۴  ساعت پس از چيدن نيز تمام اسانس خود را حفظ مى‌كند

مشروط بر اينكه در محلول آب‌نمك  ٢٠  درصد نگهدارى شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 390-395