ثمرى است برّى و بستانى و كوهى مى‌باشد
و هر واحد شيرينى و تلخى دارد
شيرين را لوزالحلو و به فارسى بادام شيرين نامند
درخت آن به قدر درخت انار و به و پوست آن مايل به سرخى و تيرگى و گل آن سفيد
و در ميان آن ريزههاى زرد رنگ و برگ آن پهن مستدير نرم و درخت بستانى آن بعد از غرس در سال سيّم و چهارم ثمر مى‌آورد
و مدتى مىماند و ثمر آن را سه پوست مى‌باشد
و در ابتدا كه هنوز از هم امتياز نيافتهاند طعم آن عفص پس ميل به ترش مى‌نمايد
و چغاله آن ترش و نازك و لذيذ خصوص با اندك نمك و هر چند نازكتر و خامتر باشد ترشتر و لذيذتر مى‌باشد
پس ميل به بستن مغز و پوست و خشبيت مى‌نمايد و چون پوستهاى آن خشبى و صلب گشتند تفه مىگردند
و مغز آن چرب و شيرين و در اين هنگام مغز تازه آن نازك و لذيذ مى‌باشد و چون به كمال رسيد و خشك گشت
مغز آن نيز لذيذ و از آن روغن اخذ مى نمايند و خام و بريان كرده مغز مقشر از هر سه قشر را مىخورند
و انواع حلويات از آن ترتيب مى دهند و داخل تراكيب مىنمايند و نيز مغز مقشر آن را با گلهاى خوشبو مانند گل بنفشه و گل سرخ كه ورد
احمر باشد و بيدمشك و امثال اينها هر گلى كه خواهند پرورده مى نمايند
و روغن از آن اخذ مىكنند عند الحاجت و روغن آن به بوى همان گل مى باشد و يا از آن نقل و حلويات مى سازند
و يا همان قسم مىخورند ماحصل هر نحو كه خواهند همه خوشبو و لذيذ و مقوى مى باشد
و پوست بيرونى آن خشبى و اندك نازك مى‌باشد كه بعد از خشك شدن اكثر خودبخود و يا به سودن بادامها با هم جدا مىگردد
و پوست وسطى آن صلب سفيد رنگ و پوست سيّم متصل به مغز آن اندك سرخ تيره و با عفوصت و قبوضت
و بعض انواع بادام كه پوست آن رقيق نازك مى‌باشد كه به دست شكسته و جدا مىگردد كه آن را بادام كاغذى مىنامند
مغز آن لطيفتر و لذيذتر و شيرينتر از نوع صلب آن و برّى و جبلى اين نوع را پوست صلبتر و دهنيت مغز كمتر
و در لطافت و حلاوت نيز ضعيفتر از بستانى است و بهترين آن لوز نازك پوست بزرگ مغز چرب است
.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 708درخت بادام از درختان ميوه به بلندى ٨ - ۶ متر است.
اين درخت بومى مناطق با آب‌وهواى مديترانه‌اى آسياى معتدله غربى است
و در زمانى كه شكوفه‌ها باز مى‌شوند، درخت زينتى بسيار زيبايى مى‌باشد.
درخت بادام داراى يك سيستم ريشه‌بندى قوى عمودى و تاج مدور است و ريشه‌هاى قوى آن امكان مى‌دهد كه حتى در شرايط
نامساعد خاك و با كمى رطوبت نيز خوب رشد كند و به حيات خود ادامه دهد.
برگهاى آن ساده و در شاخه‌هاى تازۀ سال اول ظاهر مى‌شود، بيضى باريك دراز نوك‌تيز كمى موجى به رنگ سبز و گلهاى صورتى
قشنگ آنكه روى شاخه‌هاى سال دوم ظاهر مى‌شود، در اوائل بهار قبل از باز شدن جوانه‌هاى درخت بيرون مى‌آيند
و اين زودرس بودن و زود ظاهر شدن شكوفه‌ها كه بسيار ظريف هستند،
اغلب در سالهايى كه در اوايل بهار سرماى زودرس بهاره وجود دارد درخت را مواجه با خطر سرمازدگى مى‌نمايد.
ميوۀ بادام كه مآلاثمر درخت بادام شيرين يا بادام تلخ است از تخمدان يك خامه‌اى گل بادام كه داراى دو تخمك است به وجود مى‌آيد
و معمولا يكى از اين دو تخمك بارور مى‌شود و ميوۀ بادام به صورت شفت كه قشر خارجى آن گوشتى
و سبز رنگ و پوشيده از كرك است و در داخل آن بادام با پوست سخت آن وجود دارد در مى‌آيد.
در اوايل تشكيل ميوه كه پوشش خارجى سبزرنگ و گوشت‌دار پوشيده از كرك قسمت عمدۀ ميوه را تشكيل مى‌دهد
و مغز بادام هنوز رشدى نيافته اين مرحله از ميوه را چغاله‌بادام يا Amandon نامند كه چيده و خورده مى‌شود
و داراى خواصى است كه ذكر خواهد شد.
ولى پس از رسيدن بادام به تدريج اين پوشش سبز گوشت‌دار خشك مى‌شود
و در داخل آن پوست سفت و سخت بادام كه مغز بادام داخل آن است رشد كرده و نهايتا بادام رسيده آماده چيدن مى‌شود.
در داخل قشر سخت خشبى درون‌بر ميوه مغزى وجود دارد، بيضى‌شكل نوك‌تيز كه همان مغز بادام است.
اين مغز را پوستۀ نازك قهوه‌اى‌رنگى پوشانيده است كه پوست مغز بادام است
و به كمك آب گرم از مغز بادام مى‌توان آن را جدا كرد، زيرا به مغز بادام چسبيده است.
تكثير بادام بيشتر از طريق اجراى پيوند روى پايۀ بادام انجام مى‌گيرد و گاهى روى پايه آلو هم پيوند مى‌شود
ولى روى پايه بادام موفقتر و بهتر است. درخت بادام تقريبا در تمام خاكها رشد مى‌كند
ولى خاكهاى آهكى را ترجيح مى‌دهد و از خاكهاى پر رطوبت و بدون زهكش ناراحت مى‌شود و رشد آن صدمه مى‌خورد.
معمولا از شكوفه بادام و از مغز بادام اعم از شيرين و تلخ در طب سنتى استفاده مى‌شود
البته در برخى موارد خيلى كم از برگ آن نيز به عنوان صفرابر استفاده مى‌شود.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 423-425
توسط pejuhesh237 » يکشنبه ژانويه 20, 2013 12:05 pm 
