شونیز

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Ranunculaceae جنس Nigella و نام علمى آن Nigella sativa L.

مى‌باشد.

گونۀ N. sativa معمولا گونه‌اى است كه كاشته مى‌شود و گونۀ ديگرى نيز كه در ايران مى‌رويد و از نظر شكل و خواص مشابه آن است به نام Nigella arvensis L.

مى‌باشد كه به فرانسوى Nigella des champs و Nigelle sauvage و به انگليسى Small garden fennel flower گفته مى‌شود.

فارسی:«سياه‌دانه» و «سياه‌تخمه» و در كتب قديم طب سنتى با نامهاى «شونيز» و «شونوز»

عربی:«حب السودا» و «كمون اسود»

یونانی:

انگلیسی:Black cumin

فرانسه:Nigelle cultivee و Anis noir و Cumin noir و Patte d?araignee و Nigelle و Cheveux de Venus

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

نباتش شبيه برازيانه و از آن درازتر وباريكتر

و گلش زرد مايل به سفيدى و غلاف تخم او بزرگتر از غلاف بزر النبج است

و تخمش سياه و مغزش سفيد و قريب به انيسون کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص -168

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و برگ آن شبيه به برگ زبان

[pejuhesh237]

سياه‌تخمه مزروع در اغلب مناطق ايران از جمله اراك مى‌رويد و در اصفهان و ساير مناطق كاشته مى‌شود و معمولا روى نان مى‌ريزند.

 . سياه‌تخمه دشتى يا سياه‌تخمه وحشى اين گياه اغلب در مزارع غلات و در نقاط متروك در مناطق اروپا، افريقاى شمالى، آسياى صغير

و آسيا مى‌رويد. در ايران در آذربايجان و در مناطق شمالى ايران در شمال لوشان مى‌رويد و به‌طور پرورشى نيز كاشته مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد5 ص 212

[pejuhesh237]

همه اجزاء استفاده مي شود.

هيج جزء آن سمي نيست.

.ضد سمّ..


در هند سياه‌تخمه به عنوان محرّك، بادشكن، مدّر، قاعده‌آور و زيادكنندۀ ترشح شير تجويز مى‌شود.

سياه‌دانه را به منظور كاستن حدّت اثر آن با روغن كنجد مخلوط كرده و در استعمال خارجى براى فروكش كردن تاولهاى پوست مى‌مالند.

به علاوه در موارد گزش نيش عقرب نيز مى‌مالند، مفيد است.

در شبه جزيرۀ مالايا از سياه‌تخمه مخلوط با داروهاى ديگرى به صورت ضماد براى آبسه‌ها، روماتيسم، ورم گوش

و زخم بينى و سردرد مصرف مى‌شود و همچنين از آن محلولى درست مى‌كنند كه بيماران تب‌دار را با آن كمپرس مى‌كنند

و يا از آن محلول به صورت غرغره استفاده مى‌شود.

از سياه‌تخمه براى ترميم ضعف بدن و رفع مسموميتهاى خون و در موارد بزرگ بودن كبد، تهوع،

شكم‌درد، يبوست و براى تقويت زنان پس از وضع حمل تجويز مى‌شود .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 213

[pejuhesh237]

و قوتش تا هفت سال باقى است

در اول سيم گرم و خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص -168

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

زياد خوردن آن موجب سقط جنين زنده و مرده مى‌شود.

[pejuhesh237]

و محلل و مدر حيض و بول و شير و مقطع اخلاط و مجفف و مسقط جنين

و ترياق سموم بارده حتى بخور او باعث گريختين هوام است

و جهة قولنج ربحى و درد سينه و سرفه و قى الدم و غثیان

و استسقا و يرقان و سپرز

و مداومت آن هر صباح با روغن زيتون جهة سرخ كردن گونه و تصفيه بشره

و با سركه جهة اخراج اقسام كرم شكم

و دو درهم تا سه روز با آب نيم گرم جهة گزيدن سگ ديوانه و رتيلا

و با سكنجبين جهة تب ربع و تب بلغمى

و با آب عسل جهة نفس الانتصاب و سنگ گرده و مثانه

و سوخته او جهة بواسير خصوصا با آب مورد بسرشند بيعديل

و ضماد او جهة ثاليل و رفع خال و تقشر جلد و درد مفاصل و درد سربارد و سده خيشوم

و با بول اطفال جهة تحليل اورام صلبه

و با سركه جهة بهق و برص و سعفه و قوبا مجرب

و با آب حنظل كه بر اطراف ناف طلا كنند جهة اخراج حب القرع قوى الاثر

و سائيدهء او با خون افعى و با خون خفاش

و با خون خطاف جهة وضح بغايت مؤثر

و با عسل و روغن جهة درد رحم درد حين نفاس

و با روغن گلسرخ جهة جرب

و ضماد سوخته او با موم و روغن حنا و مانند آن جهة منع ريختن موى

و رويانيدن او و با گلاب جهة زخمهاى سوداوى ساق پا مجرب دانسته‌اند

و با بول جهة شهديه سر و منع نزلات

و سعوط و بوئيدن او جهة درد سر مزمن و گشودن سدهء خيشوم

و زكام و لقوه بغايت مفيد

و کماد كرم او بر جهة زكام و بر ساير اعضا

و جهة تحليل رياح سريع الاثر

و قطور بو دادهء او با روغن زيتون به قدر سه چهار قطره جهة رفع زكام كه با عطسهء بسيار باشد مجرب

و مضمضهء مطبوخ او با سركه جهة درد دندان بارد

و قطور او با روغن جهة حبة الخضرا جهة درد گوش

و سدهء رياح آن نافع و شرب روغن او با روغن زيتون و كندر جهة اعادهء باه با مايوسين از مجربات شمرده اند

و طلاى روغن او كه با قرع منكوس گرفته باشند بر اعضاى تناسل و كمر جهة نعوظ بيعديل

و رافع دردهاى صعب بارده و سستى و سده اعصابست

و خوردن او نيز جهة باه و امور مذكوره سريع الاثر است

و اكثار شرب شونيز مورث خناق محرورين و مسدد

و مصلحش سكنجبين و سركه و مصلح او كتيرا

و قدر شربتش تا دو درهم و از روغن او يك درهم

و بدلش انيسون و نصف او تخم شبت است. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص -168


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و چون هفت عدد دانه آن را در شير زنان بخيسانند يك ساعت و بسايند و در بينى كسى كه يرقان داشته و چشمهاى او زرد شده باشد قطور نمايند

بغايت نافع و زايل سازد به سبب قوّت تفتيحى كه دارد

و سعوط مسحوق آن با دهن ايرسا جهت ابتداى نزول آب در چشم نافع و به دستور با اكتحال استعمال آن جهت نزول در ابتدا

و قرشى گفته نبات آن را چون در غدير اندازند ماهيان آن بالاى آب آيند و گويند نوعى از آن خناق و غثيان آورد، تدبير آن قى كردن

و آشاميدن شير و ساير تدابير كندش خورده است. کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 504

[pejuhesh237]

و محلل و مدر حيض و بول و شير و مقطع اخلاط و مجفف و مسقط جنين

و ترياق سموم بارده حتى بخور او باعث گريختين هوام است

و جهة قولنج ربحى و درد سينه و سرفه و قى الدم و غثیان

و استسقا و يرقان و سپرز

و مداومت آن هر صباح با روغن زيتون جهة سرخ كردن گونه و تصفيه بشره

و با سركه جهة اخراج اقسام كرم شكم

و دو درهم تا سه روز با آب نيم گرم جهة گزيدن سگ ديوانه و رتيلا

و با سكنجبين جهة تب ربع و تب بلغمى

و با آب عسل جهة نفس الانتصاب و سنگ گرده و مثانه

و سوخته او جهة بواسير خصوصا با آب مورد بسرشند بيعديل

و ضماد او جهة ثاليل و رفع خال و تقشر جلد و درد مفاصل و درد سربارد و سده خيشوم

و با بول اطفال جهة تحليل اورام صلبه

و با سركه جهة بهق و برص و سعفه و قوبا مجرب

و با آب حنظل كه بر اطراف ناف طلا كنند جهة اخراج حب القرع قوى الاثر

و سائيدهء او با خون افعى و با خون خفاش

و با خون خطاف جهة وضح بغايت مؤثر

و با عسل و روغن جهة درد رحم درد حين نفاس

و با روغن گلسرخ جهة جرب

و ضماد سوخته او با موم و روغن حنا و مانند آن جهة منع ريختن موى

و رويانيدن او و با گلاب جهة زخمهاى سوداوى ساق پا مجرب دانسته‌اند

و با بول جهة شهديه سر و منع نزلات

و سعوط و بوئيدن او جهة درد سر مزمن و گشودن سدهء خيشوم

و زكام و لقوه بغايت مفيد

و کماد كرم او بر جهة زكام و بر ساير اعضا

و جهة تحليل رياح سريع الاثر

و قطور بو دادهء او با روغن زيتون به قدر سه چهار قطره جهة رفع زكام كه با عطسهء بسيار باشد مجرب

و مضمضهء مطبوخ او با سركه جهة درد دندان بارد

و قطور او با روغن جهة حبة الخضرا جهة درد گوش

و سدهء رياح آن نافع و شرب روغن او با روغن زيتون و كندر جهة اعادهء باه با مايوسين از مجربات شمرده اند

و طلاى روغن او كه با قرع منكوس گرفته باشند بر اعضاى تناسل و كمر جهة نعوظ بيعديل

و رافع دردهاى صعب بارده و سستى و سده اعصابست

و خوردن او نيز جهة باه و امور مذكوره سريع الاثر است

و اكثار شرب شونيز مورث خناق محرورين و مسدد

و مصلحش سكنجبين و سركه و مصلح او كتيرا

و قدر شربتش تا دو درهم و از روغن او يك درهم

و بدلش انيسون و نصف او تخم شبت است. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص -168


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و چون هفت عدد دانه آن را در شير زنان بخيسانند يك ساعت و بسايند و در بينى كسى كه يرقان داشته و چشمهاى او زرد شده باشد قطور نمايند

بغايت نافع و زايل سازد به سبب قوّت تفتيحى كه دارد

و سعوط مسحوق آن با دهن ايرسا جهت ابتداى نزول آب در چشم نافع و به دستور با اكتحال استعمال آن جهت نزول در ابتدا

و قرشى گفته نبات آن را چون در غدير اندازند ماهيان آن بالاى آب آيند و گويند نوعى از آن خناق و غثيان آورد، تدبير آن قى كردن

و آشاميدن شير و ساير تدابير كندش خورده است. کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 504

[pejuhesh237]

.در تحقیقاتی که اخیرا توسط یکی از پژوهشگران کشورمان انجام شده،

اثر پیشگیری و درمانی گیاه سیاه‌دانه بر روی زخم معده ناشی از داروی ضد التهاب غیراستروئیدی ایندومتاسین به اثبات رسیده است.


به گزارش افکارنیوز، صغری پاسبان محقق جوان کشورمان،

در تحقیقاتی که در قالب پایان‌نامه خود جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته فیزیولوژی پزشکی انجام داده،

به نتایج جالبی درخصوص اثرات درمانی گیاه سیاه‌دانه بر روی بیماری زخم معده پی برده که به گفته او این

اثرات عمدتا از طریق مهار لیپو پراکسیداسیون و نیز افزایش ترشح مخاط معده اعمال شده است.

پاسبان به ایسنا گفت:

در تحقیقات انجام گرفته با عنوان "بررسی اثر سیاه‌دانه بر روی زخم معده ناشی از ایندومتاسین در موش صحرایی"،

سیاه‌دانه در حدود ۸۰ درصد از ایجاد زخم معده پیشگیری و در حدود ۷۰ درصد اثر درمانی برای زخم معده از خود نشان داد

و در این مطالعه اثر درمانی سیاه‌دانه در درمان و پیشگیری از زخم معده حتی از داروی معروف

و پرمصرفی همچون رانیتیدین نیز بیشتر بود که این موضوع بسیار جالب توجه است.

او یکی از عوارض جانبی داروی‌های ضدالتهاب ‌غیراستروئیدی را که در درمان بیماری‌های التهابی بسیار پر کاربرد است،

ایجاد زخم معده در افراد دانست و اظهار کرد: داروهای ضد التهاب‌ غیراستروئیدی معمولا برای از بین بردن التهاب در بیماری‌هایی که احتیاج به درمان طولانی مدت دارند

مانند آرتریت روماتوئید، آرتروز و همچنین در تسکین دردهای مختلف از جمله دردهای زودگذر عضلانی،

سردردهای میگرنی و دردهای بعد از عمل جراحی تجویز می‌شوند.

وی در ادامه با تاکید بر اهمیت یافتن راهی جهت کاهش عوارض این داروها، تصریح کرد:

امروزه بیش از ۳۰ میلیون بیمار در سراسر کره زمین از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی نظیر

ایندومتاسین استفاده می‌کنند که یکی از عوارض شایع این داروها ایجاد زخم معده در انسان می‌باشد،

بطوریکه در بیش از ۲۰ درصد از افراد تحت درمان با داروی ایندومتاسین زخم معده ایجاد شده است.

وی ابراز کرد: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی جزو پرمصرف‌ترین داروها در سطح جهان به‌شمار می‌آیند،

اما به دلیل عوارض جانبی خطرناکی که بر روی دستگاه گوارش ایجاد می‌کنند مصرف آنها نگرانی‌ها و محدودیت‌هایی را به همراه دارد،

بطوریکه امروزه این مشکل به یکی از دغدغه‌های مهم علم پزشکی مبدل شده است.

این محقق جوان ایرانی در ادامه به بیان خصوصیات و ویژگی‌های گیاه سیاه دانه پرداخت و متذکر شد:

سیاه‌دانه یا در اصطلاح انگلیسی Black cumin در طب سنتی ایرانی مصارف

متعددی داشته و در درمان بسیاری از امراض همچون سوء هاضمه، سر درد مزمن، اسهال،

استفراغ، سرماخوردگی، از دست دادن اشتها، آسم، بیماری‌های قلبی، ضعف جسمانی،

مشکلات گوارشی، دیابت، رماتیسم، جذام و بسیاری موارد دیگر تجویز و مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

پاسبان از سیاه‌دانه با عنوان گیاهی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها نام برد و خاطر نشان کرد:

منافع سیاه‌دانه از یکسو در کتاب انجیل و نوشته‌های عبری ذکر شده

و در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) منقول است که "سیاه دانه داروی تمام دردها بجز مرگ است"

و از سوی دیگر مطالعات اخیر خواص ضد باکتریایی، کاهندگی قند خون، ضد فشار خون،

خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی این گیاه را به اثبات رسانده است.

این پروژه تحقیقاتی که روند اجرای آن از زمستان ۹۰ آغاز و تا اعلام نتایج نهایی در تابستان ۹۲ به طول انجامید

در محل و با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و تحت نظارت

دکتر سعید نیازمند، دانشیار گروه فیزیولوژی پزشکی این دانشگاه انجام گرفته است.افکار نیوز

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.از نظر تركيبات شيميايى در دانه‌هاى سياه‌تخمه مزروع ) N. sativa( اسانس و يك گلوكوزيد سمّى به نام ملانتين  

 و يك مادۀ تلخ غير متبلور زردرنگ محلول در آب و الكل به نام نيژلين مى‌باشد.

مقدار اسانس دانه در حدود  ۵ / ١  درصد است و در حدود  ٣۵  درصد نيز در دانه روغن ثابت وجود دارد.

ملانتين يك ساپونين گلوكوزيدى بى‌شكل است كه در آب حل نمى‌شود.

به علاوه در دانه در حدود يك درصد ماده‌اى به نام ملانتى‌ژنين يافت مى‌شود

در دانۀ سياه‌تخمه دشتى N. arvensis نيز مادۀ تلخ نيژلين و حدود  ٢۵  درصد روغن ثابت و اسانس وجود دارد.

در گزارش بررسى ديگرى آمده است كه در اسانس سياه‌تخمه مادۀ عامل متبلورى به نام نيژلون   وجود دارد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 213