دواى مختلف فيه است نزد انطاكى و جمع ديگر
نباتيست برگش مثل برگ كندنا و قليل العدد و مفروش بر زمين و مانند سبزيها مي خورند
و او نباتيست شبيه به درخت كوچكى و شاخهاى او صلب و برگش مستدير و با زغب
و صلابت و گلش شبيه به كلنار
و قسمى از ان سفيد و نزديك بيخ او نوعى از طراثيث مي رويد نزديك به سرخى روشنى
و بعضى سفيد و بعضى اشقر می باشد
و مراد از اعصارهء لحية التيس عصارهء طرثوث مذكور است
و ابى خالد افريقی و امين الدوله و جمعى ديگر بيان نموده اند كه شاخهائى است
بى برگ و مايل به سرخى و درخشندگى و سرخى او مايل به سياهى و به قدر شبرى
و اكثر آن در تحت زمين و چهار انگشت او را زمين پيداست
و اين قول اصح می نماید چه بيخ گياه مزبور نوعى از طراثيث است
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص230
متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:و گفته اند آن دو صنف است نر و ماده.
نوعى از طراثيث مى‌رويد سرخ ياقوتى رنگ و آن بهترين انواع آنست و قوّت قبض اين زياده از آن در جميع اجزاء آن.
طرثوث را به رومى هيوقسطيداس و به يونانى ايوقسطس نامند و از جمله اجزاى ترياق فاروق همان است
و در قوّت مانند حضض الا آنكه در حضض قوّت تحليل است و در اين قوّت قبض فقط
و جالينوس در سابعه گفته نباتى است مابين شجر و گياه با اندك قبضى.
مؤلف گويد در شيراز و اصفهان و نواح آنها نباتى كوچك تا به يك شبر مى‌رويد
و با شاخهاى باريك و برگهاى باريك بلند و نبات آن به هيأت مجموعى شبيه به ريش بز نر كه تيس نامند
و آن را به شيرازى و اصفهانى الالاشنك نامند
و نر و ماده مى‌باشد چنانچه ذكر يافت و تر و تازه آن را با سركه و بدون آن براى تبريد مانند كاسنى و كاهو مىخورند
و يحتمل كه لحية التيس اين باشد و آنچه در كتاب مصور فرنگى ديده شد نبات آن بلند است و يك ساق ايستاده دارد
و بر آن برگهاى باريك بلند شبيه به برگ گندنا و گل آن پهن مدور و برگهاى آن اندك طولانى
و سر آنها متشعب به دو شعبه و غنچه آن فى الجمله شبيه به غنچه گل سرخ و رنگ گل آن سفيد
.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 700-701
گياهى است علفى دوساله جزء سبزى‌هاى خوردنى تنها يا در سالاد. بلندى آن در زمينهاى رسى ١۵ - ١٠ سانتى‌متر
و در اراضى دشت نسبتا مرطوب و علفزارها گاهى تا ٧٠ سانتى‌متر هم مى‌رسد.
ريشه آن دوكى‌شكل سفيد مايل به زرد. گلها لوله‌اى زرد و به شكل طبق گل در اواخر بهار ظاهر مى‌شود.
برگها نوارى دراز مانند برگ تره قسمت پايين آن پهنتر از قسمت بالاى برگ است به رنگ سبز مايل به كبود.
ميوۀ آن خاكسترى مايل به سبز كه در انتهاى آن يكدسته تار سفيدرنگ مايل به بنفش است.
دانه‌هاى آن قهوه‌اى دراز، در دو طرف نوك‌تيز شياردار و كمى خميده‌اند.
برگهاى جوان سبز آنكه قسمتى از برگ نزديك به ريشه سفيد شده باشد، براى سالاد به‌طور خام مصرف مى‌شود.
تكثير آن از طريق بذر صورت مى‌گيرد و چون ريشۀ آن عمودى و عميق است خاك بايد خوب شخم عميق خورده و غنى باشد
و علاوه بر كود حيوانى ۵٠٠ - ۴٠٠ كيلوگرم در هكتار كود سوپر فسفات داده شود.
بذر آن را در طول فصل بهار در مزرعۀ اصلى روى خطوطى با فاصلۀ ٣٠ سانتى‌متر مى‌توان كاشت
با اين طرز كاشت در حدود ١٢ كيلوگرم در هكتار بذر احتياج خواهد داشت ( ١٢٠ گرم براى هر صد متر مربع باغچه‌هاى كوچك) پس از ريختن بذر،
روى آن را با ورقۀ نازكى خاك مى‌پوشانند و بعد از اينكه گياه چندبرگه شد آن را تنك كرده و فاصلۀ هر دو بوته را در حدود ١٠ سانتى‌متر مى‌گيرند. .
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 151
توسط pejuhesh237 » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:26 am 
