لحية التّيس

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:14 am

بسم الله الرحمان الرحیم

توسط **pejuhesh237** » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:26 am

گياهى است از خانوادۀ Compositae كه نام علمى وحشى آن Tragopogon pratensis L.

و مترادفهاى آن T. Carinatus Gilib. و T. grandiflrurs Saut مى‌باشد.

توضيح: به گياه ديگرى ) Fraise de mer( هم اسليخ گفته مى‌شود به آن گياه مراجعه شود.

گونه ديگرى از گياه شنگ كه در ايران نمى‌رويد و آن هم به عنوان سبزى سالاد خورده مى‌شود

به نام علمى Tragopogon porrifolius مى‌باشد. كه گونه پرورشى شنگ است و در شمال اروپا در مزارع سبزيكارى كاشته مى‌شود.

شنگ چمنی(لحیه التیس):Tragopogon pratensis

نزد عرب و اهل شام و شرق و ديار بكر (مسمى) به اذناب الخيل‏

و نزد عامه اهل اندلس به سقواس است و بعض مردم قسادق و قسارت نيز خوانده

و جمعى ديگر گويند كه ديسيقوریدوس قسيوش دانسته‌اند و قول او معتبر است و به رومى آن طرثوث را هرقسطيداس نامند

فارسی: اسلنج و به اصفهانى سنگ و الاشنگ نيز به فتح شين معجمه و سكون نون و كاف نامند

عربی:لحية التيس‏

یونانی: ابوقیطس

انگلیسی:Buck's beard و Yellow goats breard و Salsify و Vegetable-oyster

فرانسه:Salsifis و Salsifis des pre's و Barbe de chevre و Barbe de bouc و Ratabou

گونه ديگرى از خانوادۀ Compositae شنگ سياه است كه به فرانسوى Salsifis noir و Scorzone're يا Scorzone're

و به انگليسى Scorzonera يا Escorzonera و Black salsify گفته مى‌شود.

نام علمى آن Scorzonera humilis كه در چمنزارهاى مرطوب مى‌رويد و S. hispanica كه بومى اسپانيا مى‌باشد.

آلمانی:HABICHTSKRAUT

ایتالیائی:ORECCHIO DI TOPO-PELOSINA-PELOSETTA-PELOSELLA

توسط **pejuhesh237** » شنبه اکتبر 26, 2013 5:20 pm

دواى مختلف فيه است نزد انطاكى و جمع ديگر

نباتيست برگش مثل برگ كندنا و قليل العدد و مفروش بر زمين و مانند سبزيها مي خورند

و او نباتيست شبيه به درخت كوچكى و شاخهاى او صلب و برگش مستدير و با زغب

و صلابت و گلش شبيه به كلنار

و قسمى از ان سفيد و نزديك بيخ او نوعى از طراثيث مي رويد نزديك به سرخى روشنى

و بعضى سفيد و بعضى اشقر می باشد

و مراد از اعصارهء لحية التيس عصارهء طرثوث مذكور است

و ابى خالد افريقی و امين الدوله و جمعى ديگر بيان نموده اند كه شاخهائى است

بى برگ و مايل به سرخى و درخشندگى و سرخى او مايل به سياهى و به قدر شبرى

و اكثر آن در تحت زمين و چهار انگشت او را زمين پيداست

و اين قول اصح می نماید چه بيخ گياه مزبور نوعى از طراثيث است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص230

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و گفته ‏اند آن دو صنف است نر و ماده.

نوعى از طراثيث مى‏رويد سرخ ياقوتى رنگ و آن بهترين انواع آنست و قوّت قبض اين زياده از آن در جميع اجزاء آن.

طرثوث را به رومى هيوقسطيداس و به يونانى ايوقسطس نامند و از جمله اجزاى ترياق فاروق همان است

و در قوّت مانند حضض الا آنكه در حضض قوّت تحليل است و در اين قوّت قبض فقط

و جالينوس در سابعه گفته نباتى است مابين شجر و گياه با اندك قبضى.

مؤلف گويد در شيراز و اصفهان و نواح آنها نباتى كوچك تا به يك شبر مى‏رويد

و با شاخ‏هاى باريك و برگهاى باريك بلند و نبات آن به هيأت مجموعى شبيه به ريش بز نر كه تيس نامند

و آن را به شيرازى و اصفهانى الالاشنك نامند

و نر و ماده مى‏باشد چنانچه ذكر يافت و تر و تازه آن را با سركه و بدون آن براى تبريد مانند كاسنى و كاهو مى‏خورند

و يحتمل كه لحية التيس اين باشد و آنچه در كتاب مصور فرنگى ديده شد نبات آن بلند است و يك ساق ايستاده دارد

و بر آن برگهاى باريك بلند شبيه به برگ گندنا و گل آن پهن مدور و برگ‏هاى آن اندك طولانى

و سر آنها متشعب به دو شعبه و غنچه آن فى الجمله شبيه به غنچه گل سرخ و رنگ گل آن سفيد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 700-701

گياهى است علفى دوساله جزء سبزى‌هاى خوردنى تنها يا در سالاد. بلندى آن در زمينهاى رسى ١۵ - ١٠ سانتى‌متر

و در اراضى دشت نسبتا مرطوب و علفزارها گاهى تا ٧٠ سانتى‌متر هم مى‌رسد.

ريشه آن دوكى‌شكل سفيد مايل به زرد. گلها لوله‌اى زرد و به شكل طبق گل در اواخر بهار ظاهر مى‌شود.

برگها نوارى دراز مانند برگ تره قسمت پايين آن پهنتر از قسمت بالاى برگ است به رنگ سبز مايل به كبود.

ميوۀ آن خاكسترى مايل به سبز كه در انتهاى آن يكدسته تار سفيدرنگ مايل به بنفش است.

دانه‌هاى آن قهوه‌اى دراز، در دو طرف نوك‌تيز شياردار و كمى خميده‌اند.

برگهاى جوان سبز آنكه قسمتى از برگ نزديك به ريشه سفيد شده باشد، براى سالاد به‌طور خام مصرف مى‌شود.

تكثير آن از طريق بذر صورت مى‌گيرد و چون ريشۀ آن عمودى و عميق است خاك بايد خوب شخم عميق خورده و غنى باشد

و علاوه بر كود حيوانى ۵٠٠ - ۴٠٠ كيلوگرم در هكتار كود سوپر فسفات داده شود.

بذر آن را در طول فصل بهار در مزرعۀ اصلى روى خطوطى با فاصلۀ ٣٠ سانتى‌متر مى‌توان كاشت

با اين طرز كاشت در حدود ١٢ كيلوگرم در هكتار بذر احتياج خواهد داشت ( ١٢٠ گرم براى هر صد متر مربع باغچه‌هاى كوچك) پس از ريختن بذر،

روى آن را با ورقۀ نازكى خاك مى‌پوشانند و بعد از اينكه گياه چندبرگه شد آن را تنك كرده و فاصلۀ هر دو بوته را در حدود ١٠ سانتى‌متر مى‌گيرند. .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 151

توسط **pejuhesh237** » شنبه اکتبر 26, 2013 5:21 pm

و در شوره زارها مي رويد و منبت آن سنگستانها کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص230

اين گياه در چمنزارهاى مرطوب مناطق شمال ايران و در مناطق مغرب ايران در كردستان، تفرش، اراك و در دامنه‌هاى البرز

و ارتفاعات اطراف تهران و در اصفهان و شيراز مى‌رويد.

در اين گياه به مقياس ٠٠٧ / ٠ ميلى‌گرم در ١٠٠ گرم وجود ارسنيك مشخص شده است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 152

توسط **pejuhesh237** » شنبه اکتبر 26, 2013 5:21 pm

همه اجزاء استفاده مي شود،

هيج جزء آن سمي نيست

ريشۀ اين گياه دراز و شبيه ريشۀ شنگ ولى رنگ پوست ريشه سياه است.

از برگ و ريشه اين گياه مانند شنگ استفاده مى‌شود.

اين گياه نيز مانند سبزى‌هاى خوردنى در مزارع پرورش داده مى‌شود.

از ريشۀ اين گياه سابقا در اروپا براى التيام نيش يا گاز گرفتن حشرات و جانوران سمّى استفاده مى‌شده است.

كه با احتمال زياد بر مبناى نظريه زكرياى رازى بوده است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 154

Tragopogon porrifolius: از ريشه Tragopogon porrifolius كه به حالت وحشي در منطقه مديترانه مي رويد

و در بسياري نواحي نيز پرورش مي يابد نوعي ماده سقز مانند به دست مي ايد كه در هند و كشورهاي ديگر به صورت جويدن مانند سقز مورد استفاده قرار مي گيرد.

ريشه اش داراي طعم لعابي و كمي تلخ است و از ان سابقا به عنوان اشتها اور،خلط اور و نرم كننده و التيام دهنده زخمها استفاده به عمل ميامده است.

اثر دفع كننده مواد سمي بدن داشته و در درمان بيماريهاي جلدي ديابت و رماتيسم تامين نمو و رفع احتقان كبدي موثر مي باشد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 244

توسط **pejuhesh237** » شنبه اکتبر 26, 2013 5:22 pm

و در آخر اول سرد و در سيم خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص230

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين تفاوت:

طبيعت آن‏: معتدل در گرمى و سردى و خشك در دويّم

صنف دوم:

طبيعت آن‏: در آخر دويّم سرد و در سيّم خشك.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 701

توسط **pejuhesh237** » شنبه اکتبر 26, 2013 5:23 pm

توسط **pejuhesh237** » شنبه اکتبر 26, 2013 5:23 pm

و قابض و اجزاى ترياق فاروق و قاطع نفث الدم و حيض و اسهال مرارى دموى و قاطع قرحهء امعأ و قرحهء ريه

و ضماد او مقوى اعضاى ضعيفه و فم معده و جگر و در ساير افعال قويتر از اقاقيا

و قدر شربت از عصارهء او تا سه درهم و از برگ و گل او تا چهار درهم

و ذرور برگ و گل او جهة التيام جراحات و رفع تغفن آن

و كل او با موم و روغن جهة سوختگى آتش و اورام حاره

و خوردن او جهة قرحهء امعأ و تقوية معده و منع ريختن موادها و نافع

و مضر گرده و مصلحش عناب و بدلش حضض و اقاقياست

و محمد بن زكريا خوردن لحية التيس را رافع سموم دانسته‌اند.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص230

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و عصاره آن در قبض مانند تخم گل سرخ و مقوى معده

و مانع انصباب مواد بدان و قرحه ريه و امعا و عصاره آن از آن اقوى

و آشاميدن عصاره آن با شراب جهت نزف الدم رحم و در ساير افعال قوى‏تر از اقاقيا.

بيخ آن جالى چرك گوش و خشك كننده قروح آن.

آشاميدن برگ و گل و بيخ آن با ماء الشعير جهت قرحه ريه

و عصاره آن جهت نفث الدم و نزف الدم اعضاى باطنى

و جهت تقويت معده و حبس بطن و قرحه امعا..کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 701

توسط **pejuhesh237** » شنبه اکتبر 26, 2013 5:24 pm

و قابض و اجزاى ترياق فاروق و قاطع نفث الدم و حيض و اسهال مرارى دموى و قاطع قرحهء امعأ و قرحهء ريه

و ضماد او مقوى اعضاى ضعيفه و فم معده و جگر و در ساير افعال قويتر از اقاقيا

ضماد آن مقوى اعضاى ضعيف و دهانۀ معده و كبد است

و قدر شربت از عصارهء او تا سه درهم و از برگ و گل او تا چهار درهم

و ذرور برگ و گل او جهة التيام جراحات و رفع تغفن آن

گرد برگ گل ساييده‌شدۀ آن براى التيام زخمها و جراحتهاى كهنه و رفع تعفن آنها مفيد است.

و كل او با موم و روغن جهة سوختگى آتش و اورام حاره

و خوردن او جهة قرحهء امعأ و تقوية معده و منع ريختن موادها و نافع

و مضر گرده و مصلحش عناب و بدلش حضض و اقاقياست

و محمد بن زكريا خوردن لحية التيس را رافع سموم دانسته‌اند.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص230

زكرياى رازى خوردن ريشۀ شنگ را براى دفع سموم مفيد مى‌دانسته است. مضر كليه است و لذا بايد با عناب خورده شود.

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و عصاره آن در قبض مانند تخم گل سرخ و مقوى معده

و مانع انصباب مواد بدان و قرحه ريه و امعا و عصاره آن از آن اقوى

و آشاميدن عصاره آن با شراب جهت نزف الدم رحم و در ساير افعال قوى‏تر از اقاقيا.

عصارۀ آن مقوى معده و آشاميدن عصارۀ آن با سركه رقيق براى جلوگيرى از خونريزى رحم مفيد است.

بيخ آن جالى چرك گوش و خشك كننده قروح آن.

ريشۀ آن براى بند آوردن چرك گوش مفيد است و خشك‌كنندۀ آن مى‌باشد.

آشاميدن برگ و گل و بيخ آن با ماء الشعير جهت قرحه ريه

و عصاره آن جهت نفث الدم و نزف الدم اعضاى باطنى

و جهت تقويت معده و حبس بطن و قرحه امعا..کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 701

خوردن برگ و ريشه و گل آن با ماء الشعير براى قرحۀ ريه مفيد است

و عصارۀ آن براى بند آوردن خونروى از سينه و التيام زخم معده و تقويت معده نافع است

توسط **pejuhesh237** » شنبه اکتبر 26, 2013 5:24 pm

توسط **pejuhesh237** » شنبه اکتبر 26, 2013 5:24 pm

.جوشانده 35 تا 50 گرم ريشه در يك ليتر اب مدت جوشاندن نيم ساعت به مقدار 3 فنجان در روز ضمن مصرف غذا-

اب طبخ ريشه گياه نيزداراي خواص درماني مشابه است.

گياه كامل به حالت سبز علوفه نسبتا خوبي براي حيوانات است. كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 244

توسط **pejuhesh237** » شنبه اکتبر 26, 2013 5:25 pm

.در هريك صد گرم شنگ خام مواد زير موجود است:

آب ٧٧ گرم، پروتئين ٩ / ٢ گرم، مواد چرب ۶ / ٠ گرم، هيدراتهاى كربن ١٨ گرم، كلسيم ۴٧ ميلى‌گرم، فسفر ۶۶ ميلى‌گرم، آهن ۵ / ١

ميلى‌گرم، پتاسيم ٣٨٠ ميلى‌گرم، ويتامين A ١٠ واحد بين المللى، تيامين ٠۴ / ٠ ميلى‌گرم، رايبوفلاوين ٠۴ / ٠ ميلى‌گرم، نياسين ٣ / ٠

ميلى‌گرم، ويتامين C 11 ميلى‌گرم.

در هريك صد گرم شنگ پخته كم‌آب مواد زير موجود است:

آب ٨١ گرم، پروتئين ۶ / ٢ گرم، مواد چرب ۶ / ٠ گرم، هيدرات كربن ١ / ١۵ گرم، كلسيم ۴٢ ميلى‌گرم، فسفر ۵٣ ميلى‌گرم، آهن ٣ / ١

ميلى‌گرم، پتاسيم ٢۶۶ ميلى‌گرم، ويتامين A ١٠ واحد بين المللى، تيامين ٠٣ / ٠ ميلى‌گرم، رايبوفلاوين ٠۴ / ٠ ميلى‌گرم، نياسين ٢ / ٠

ميلى‌گرم و ويتامين C ميلى‌گرم. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 153