و گويد برگ نبات او شبيه به برگ فرصعنه و شاخهاى او مثل شاخ او
و از آن كوچكتر و بيخار و بي ساق و بيخش زياده بر دو عدد و دراز و مايل بيرون به سياهى
و اندرون سفيد و خوشبو و بى ثمر و بى گل است قريب القوه بسنبل
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم –ص –156متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:اختلاف است انطاكي مردانسته
و آنچه از كتاب مصور فرنكي معلوم كرديده و ديده شده آن است كه نبات آن دو شاخ دارد و بر سر هر شاخى چترى
و قريب به چتران در هر شاخى سه چهار شاخ باريك
و بران بركهاى باريك كوچك و در پائين شاخهاى بلند آن نيز برك هاى كوچك و بزرك
و برك آن فى‌الجمله شبيه ببرك لسان الحمل و از ان كوچكتر و بيخ آن شبيه به پيازى
و دو عدد بهم پيوسته يكى بزرك و يكى كوچك با ريشهاى قوى و ضعيف
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 524گیاهی علفی و دارای ساقه به ارتفاع 5/0 تا 5/1 و حتی 2 متر است.
به حالت خودرو در جنگلهای کم درخت، مخصوصا حاشیه جریانهای آب یا گودالهای غالب نواحی اروپا، آسیا و ایران می روید.
پراکندگی آن در مناطق کوهستانی بنحوی است که معمولا از ارتفاع 1000 متری دامنه ها بالاتر نمی رود
بطوری که بندرت ممکن است در ارتفاعات 2000 متری بدان برخورد شود.
آنچه که تشخیص این گیاه را در همان نظز اول امکان پذیر می سازد، ارتفاع نسبتا زیاد گیاه و شیارهای عمیق ساقه آن است
که بر روی آن، برگهای با ظاهر شبیه به برگ بعضی ها مشاهده می شود.
Fraxinus ریزوم آن، پوشیده از ریشه های فراوانی است که از بعضی از آنها، انشعابات منتهی به جوانه، خارج می گردد
و این خود در تکثیر پایه های گیاه در یک ناحیه، کمک فراوان می کند.
در قاعده ساقه این گیاه مجاور سطح خاک، تعدادی فلس مشاهده می شود که تحتانی ترین قسمت ساقه را می پوشانند.
برگهای آن دارای وضع متقابل و منقسم به 7 تا 11 برگچه بیضوی، نوک تیز و دندانه دار است
ولی گاهی برگهای منقسم به 11 تا 23 برگچه باریک نیز در گیاه مشاهده می گردد که ظاهری باریک تر از دیگران دارند.
قسمتهای فوقانی ساقه، دارای برگهایی مرکب از برگچه های نسبتا باریک، به تعداد کمتر است.
بوی نامطبوع ریزوم گیاه، چون گربه را به سمت خود جلب می کند بطوری که این جانور،
در اطراف آن به جست و خیز می پردازد، از این جهت این گیاه را علف گربه می نامند.
گلهای این گیاه، دارای رنگ سفید یا صورتی و بوی نامطبوع است و در اواخر خرداد تا اوایل مرداد نیز به صورت گل آذین دیهیم
سه شاخه با ظاهر چتر مانند بر روی ساقه ظاهر می شود.
جام گل آن لوله ای، متورم و منتهی به پهنکی منقسم به 5 لوب نامساوی است.
در داخل آن 3 پرچم و یک مادگی مرکب از تخمدان 3 برچه ای دیده می شود که 2 تای آنها تدریجا تحلیل می رود و منحصرا سومی باقی می ماند
و خاتمتا به میوه ای فندقه و منتهی به یک دسته تار در انتها تبدیل می گردد.دانه آن دارای رویانی با لپه های بزرگ و مسطح است.
نمونه های وحشی سنبل الطیب (والرین) ، برای رفع نیازمندی های درمانی کافی بنظر می رسد زیرا کمتر اقدام به پرورش آن می شود.
مخصوصا که بر اثر پرورش نیز مقداری از اختصاصات درمانی گیاه کاهش می یابد.
بنظر می رسد که مقدار درصد اسانس ریشه والرین، به جنس زمین محل رویش گیاه و واریته های آن نیز بستگی داشته باشد.
ریشه گیاهانی که به حالت خودرو و در ماسه زارها یا در زمین های خشک می رویند، به طور محسوس دارای مقدار بیشتری اسانس، از گیاه اراضی مرطوب است.
تکثیر والرین از طریقه دانه یا ریشه های جوانه دار، در اراضی نسبتا مرطوب و قابل نفوذ صورت می گیرد.
برای تکثیر آن، معمولا A.excelsa که به تفاوت یک گونه فرعی یا نوعی مجزا و حتی فرم دیگری از گیاه اصلی ذکر گردیده، پرورش داده می شود.
در بازار تجارت، ریزوم والرین به صورت قطعاتی به طول 2 تا 5 و به قطر 1 تا 5/1 سانتیمتر، پوشیده از ریشه های افشان فراوان، در معرض استفاده قرار می گیرد.
طول ریشه های اطراف ریزوم، 8 تا 10 سانتیمتر و ضخامت آنها 1 تا 2 میلیمتر است.
سطح خارجی ریشه والرین بر اثر خشک شدن، چین دار می گردد.
رنگ آن نیز قهوه ای تیره می شود.طعم ریشه ابتدا ملایم، سپس تلخ و معطر و بوی آنها مشخص است زیرا بوی اسید والرینیک می دهد.
ریشه های تازه منحصرا بوی ضعیف مخصوص، متمایز از ریشه های خشک می دهند ولی به مجرد خرد و یا خشک شدن،
ریشه ها همان بوی قوی و مطبوع مذکور را پیدا می کنند.
اختصاصات تشریحیریشه والرین در برش عرضی، مشخصات تشریحی زیر را نشان می دهد:
1-لایه تار کشنده که شامل سلولهائی با جدار خارجی برآمده است و بعضی از آنها نیز به سمت خارج دراز شده اند.
2-لایه سوبروز که تقریبا همه سلولهای آن محتوی اسانس است.
3-پارانشیم پوستی که تمام سلولهای آن دارای آمیدون اند به استثنای معدودی از آنها که دارای اسانس می باشند.
4-لایه آندودرم با ظاهر مشخص که در زیر آن پریسکل، مرکب از سلولهای منظم دیده می شود.
5-پنج دسته آوندی چوب و آبکش که به وضع یک در میان و با ظاهر مشخص دیده می شوند.
آخرین لایه های واقع بین عناصر آبکشی و چوب، لایه های مولد است که با دقت مختصر می توان آنها را تشخیص داد.
6-مغز، مرکب از سلولهای چند وجهی که قسمت داخلی ریشه را فرا می گیرد.
در ریشه والرین هیچ گونه بلور اکسالات دیده نمی شود.ذرات آمیدون درون سلولهای آن نیز به ابعاد 15 تا 20 میکرون است
که به وضع منفرد یا مجتمع در مجاور هم جای دارند.ص 757
از نمونه های دیگر این گیاهان که خواص مشابه سنبل الطیب دارند، گونه های زیر منحصرا یکی از آنها در ایران می روید، قابل ذکر است:
Valeriana phu:گیاهی است که به عنوان زینت در نواحی مختلف پرورش می یابد.
V.dioica: دارای اثر درمانی کمتر از سنبل الطیب است.در اروپا و بعضی نواحی آسیا و احتمالا در جنوب ایران (بلوچستان) می روید.
V.tuberosa:دارای ریشه و ریزوم بسیار معطر است و در مناطق کوهستانی کم ارتفاع و دامنه های آهکی نواحی مرطوب می روید
.در بعضی نواحی اروپا و کشور فرانسه یافت می شود.
V.montana: در ارتفاعات بین 500 و 2600 متری نواحی مختلف اروپا مانند فرانسه می روید
و بیشتر در جنگل ها پراکندگی دارد.اعضای زیر زمینی آن دارای اختصاصات درمانی شبیه گونه های فوق است.
V.saliunca: در بین تخته سنگهای نواحی کوهستانس اروپا مانند آلپ و پیرنه می روید و اصولا نسبت به گونه های دیگر کمیاب است
.ریشه و ساقه زیر زمینی آن بسیار معطر و دارای اختصاصاتی شبیه سنبل الطیب می باشد.
V.celtica :گیاهی به ارتفاع حداکثر 15 سانتیمتر است و در بعضی از قله های آلپ،
بین تخته سنگ های سیلیسی در ارتفاعات 2000 تا 2600 متری می روید.
در سویس و اطریش نیز یافت می شود. اختصاصات درمانی آن شبیه به والرین افی سینال است.
نام های عربی آن، سنبل رومی، سنبل جلابی و سنبل اقلیطی است.
ریشه والرین ژاپن که واریته ای از گونه والرین افی سینال است، بر اثر تقطیر، مقدار زیادتری اسانس تولید می کند.
ترکیب شیمیائی اسانس آن، شبیه اسانس والرین افی سینال می باشد ولی چون علاوه بر مواد موجود در اسانس اخیر، دارای استات کسیل نیز هست،
از این جهت وزن مخصوص آن زیادتر و بین 990/0 تا 996/0 می باشد.
برگ و ریشه بعضی از گیاهان این تیره، متعلق به جنس
Valerianella مانند
V.dentata، V.crenata، V.olitoria
که در نواحی معتدله اروپا پرورش می یابند به مصارف تغذیه و تهیه سالاد می رسند.
نوع اول از 3 گیاه مذکور دارای ویتامین های ای، بی و سی، مواد لعابی و معدنی است.
از نظر درمانی، اثر نرم کننده، ملین، مدر و تصفیه کننده خون دارد.در رفع ناراحتی های سینه، یبوست،
تصلب شرائین و کلی با سیلوز نیز اثر درمانی ظاهر می کند.دانه آن دارای 20 تا 25 درصد ماده روغنی است.
Patrinia scabiosaefolia:که در ژاپن پرورش می یابد، دارای ریشه اسانس دار با اثر درمانی است.
ریشه آن به عنوان آرام کننده و ضد تشنج، مورد استفاده قرار می گیرد.
گياهان دارويي دكتر زرگري جلد 2 .ص 762-763
توسط pejuhesh237 » جمعه ژانويه 11, 2013 10:52 am 
