تخم گياهيست برگش شبيه به برگ توت و از آن كوچكتر و خشن و مربع الساق
و گلش زرد و قسمى از برى آن را به تركى قجى نامند
و تخمش مدور و سرخ و قسمي را ككج نامند
و برگش ريزه تر از بستانى و تخمش غير مدور و سرخ
و تند طعم و سفيد او را اسفند سفيد گويند و آ ن حرف ابيض است و مذكور شد
و مراد از مطلق خردل نوع سرخ اوست
كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص 100متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:و از مطلق آن مراد بزرگ سرخ رنگ تازه بستانى است
كه چون بكوبند رنگ آن زرد و با دهنيت و حدت باشد و مستعمل همين نوع است
.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 354 ١ . خردل سفيد :خردل سفيد يا خردل زرد گياهى است يكساله، ساقۀ آن مربع به ارتفاع ۶ / ٠ - ۵ / ٠ متر پوشيده از كرك زبر.
برگهاى آن شبيه برگ ترب پهن ناصاف با بريدگى عميق به طورى كه برگ را به چند قسمت تقسيم مى‌كند. گلهاى آن زرد، ميوۀ
آن سيليك يا خورجين به طول ۵ - ٢ سانتى‌متر است كه در قسمت پايين آن تخمهاى گياه قرار دارند
و قسمت بالاى آن كه تقريبا نصف طول خورجين را تشكيل مى‌دهد، خالى است.
دانۀ آن شفاف به رنگ زرد نسبتا درشت مى‌باشد و محتوى ٣۵ - ٣٠ درصد روغن ثابت است كه تند است
و سفيد و خالص آن را در بعضى مناطق در آشپزخانه به عنوان ادويه مصرف مى‌كنند.
براى توليد و تكثير دانۀ خردل بذر آن را در اوايل بهار بايد كاشت و محصول در اواسط يا اواخر تابستان مى‌رسد.
معمولا هر موقع كه حدود نصف دانه‌ها زرد شوند مى‌توان برداشت محصول را آغاز نمود.
ميزان محصول دانه در هكتار در حدود ۵ / ١ - ١ تن مى‌باشد. دانۀ خردل سفيد مدور به رنگ زرد يا زرد كمى قرمز، مغز آن زردرنگ به قطر 2-1 ميلى‌متر طعم آن كمى تند است.
اگر در آب ريخته شود متورم مى‌شود و لعاب فراوان مى‌دهد. گياه خردل سفيد در مزارع و نقاط سايه‌دار و بيشتر در خاكهايى كه آهكى يا رسى باشند به‌طور خودرو مى‌رويد
2-خردل سياه :گياهى است يكساله با ساقه‌اى پرشاخه و بلند، ارتفاع آن تا ١ متر حتى تا ۵ / ١ متر هم مى‌رسد و پوشيده از كرك زبر است.
برگهاى آن متناوب، برگهاى فوقانى بدون دمبرگ و برگهاى پايين ساقه با دمبرگ داراى بوى خاص كومارين، گلهاى آن زرد.
ميوۀ آن به شكل خورجين نازك و كوتاه كه در داخل آن دانه‌هاى خردل به رنگ قرمز تيره يا سياه قرار دارد.
دانه‌هاى خردل سياه كوچكتر از دانه‌هاى خردل سفيد است. خردل سياه براى تهيۀ خمير خردل كه با غذاهاى گوشتى خورده مى‌شود، به كار مى‌رود
و مغز خردل سياه را كوبيده و خميرى درست مى‌كنند كه مخلوط با سركه و نمك و ساير گياهان ادويه‌اى معطر، خردل معروف كه در بازار براى خوردن با غذا عرضه مى‌شود.
كاشت خردل سياه مانند خردل سفيد است و معمولا كاشته و پرورش داده مى‌شود.
در بعضى از كشورها گياه خردل سفيد و سياه را براى استفاده از برگهاى جوان و ظريفش در گرمخانه مى‌كارند
و پس از ١٢ - ١٠ روز كه برگهاى ظريف و نازك آن ظاهر شد، براى خوردن با سالاد چيده مى‌شود و مصرف مى‌كنند.
3
-تخم خردل وحشى يا خردل برى: اغلب در مزارع غلات بخصوص در خاكهاى آهكى به مقدار وسيع منتشر مى‌شود.
معمولا از نظر زارعين علف بسيار سمجى است كه در مزرعه آن را وجين مى‌نمايند و يا با تركيبات علف‌كش مانند گرد سولفات آهن و يا با اسيد سولفوريك رقيق آن را از بين مى‌برند.
گياهى است كه تمام قسمتهاى آن براى حيوانات تحريك‌كننده است.
گلهاى آن زرد كوچك، تخمهاى آن بسيار ريز سياه شفاف به طورى كه در هر پايه ممكن است چندين هزار دانه بدهد.
از نظر دارويى خواص آن ضعيفتر از خردل سياه مى‌باشد.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 311-314
توسط pejuhesh237 » پنج شنبه ژانويه 03, 2013 11:04 am 
