طرخون

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

طرخون


گياهى است از خانوادۀ Compositae تيرۀ فرعى Radieae نام علمى آن Artemisia dracunculus L. مى‌باشد.

فارسی:به فارسى طرخونى نامند .«ترخون» ، «طرخون» ،

عربی:«الحوذان»

یونانی: ميورسينه .و به سريانى طرخونى و به رومى اورسيطون

انگلیسی:Tarragone و Estragon

فرانسه:Estragon و Armoise petit-dragon و Fargon و Dragone

آلمانی:Estragon-TRAGUNBEIFUSS-DRAGONCELLE-

ایتالیائی:TRIGONCELLO-DRAGONCELLO--SERPENTARIA-TARGONE-DRAGONTEA

[pejuhesh237]

و از سبزيهاى معروفست و بيخ برى او عاقرقرحاست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –177

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و مانند سبزى‏ هاى ديگر از نعناع و پودنه و جرجير كه تره تيزك نامند و مانند اينها با نان و پنير و غيره مى‏ خورند

و برّى و بستانى مى ‏باشد: و نبات آن هم از تخم و هم از قلم شاخ آن به هم مى‏ رسد و در طعم آن حدت و قبوضت و عفوصت و اندك

حلاوتى است و خاييدن آن ناشتا به تنهايى فى الجمله خدارتى در زبان به هم مى‏رساند

و لهذا بعضى مردم پيش از آشاميدن مطبوخات مسهله بشعه مى‏خايند طعم آنها خوب محسوس نمى‏گردد

و طعم برگ نورسته بيل ترش هندى كه به هندى كت بيل و كويتهه نيز نامند فى الجمله شبيه بدان است

و ليكن حدت و لطافت ندارد و در كثافت و عفوصت بسيار بر اين غالب

و اهل فلاحت گويند كه چون تخم اسفند را در سركه كهنه بخيسانند تا مزاج گيرد پس بكارند طرخون مى‏گردد

و نيز اگر در ميان ترب گذاشته بكارند طرخون مى‏رويد بهترين آن بستانى تر و تازه آنست.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 529


طرخون گياهى است پايا. ساقه آن زياد بلند نمى‌شود و ارتفاع آن در حدود  ۶٠  سانتى‌متر. برگهاى آن سبز تيره، دراز، باريك و نوك‌تيز و متناوب

و بدون دمبرگ برگهاى پايين ساقه كمى بزرگتر و تقريبا دندانه‌ها آن را به  ٣  قسمت تقسيم مى‌كند و نوك‌تيز است.

گلهاى آن سبز مايل به زرد به صورت خوشه كه از كنار برگها وصل به ساقه ظاهر مى‌شود.

تكثير آن با توجه به اينكه دانه‌هاى آن اغلب عقيم است، معمولا با تقسيم كردن و كاشت پايه‌هاى آن در بهار يا پاييز انجام مى‌گيرد،

ولى از طريق كاشت تخم آن در بهار يا پاييز نيز در بعضى مناطق تكثير مى‌شود.

با اينكه بومى مناطق سرد است ولى از سرماى شديد زمستان در سالهاى خيلى سرد لطمه مى‌بيند و بايد با برگ و خاشاك و كود آن را حفظ نمود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد ص 159-160

[pejuhesh237]

.نباتى است معروف در بلاد ايران خصوص در فارس و در شيراز كثير الوجود کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 529


اين گياه بومى كوهستانهاى سرد اروپا و امريكا و مناطق مختلف روسيه و سيبرى است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 159

[pejuhesh237]

.قسمت مورد استفاده ترخون برگ و سر شاخه هاي جوان و برگدار گياه است.

طعم آن در حالت تازه تند و كمي تلخ و بوي آنها مطبوع است.

هيج جزء آن سمي نيست.

اسانس ترخون:

رنگ زرد روشن تا عنبري دارد. در غالب روغن ها حل مي شود ولي در گليسيرين عملا غير محلول است.

اسانس ترخون را بايد در ظروف شيشه ايي به صورت مملو در جاي سرد و دور از نور نگهداري كرد.

از اسانس ترخون براي مطبوع ساختن بعضي از مواد غذايي استفاده به عمل ميايد.

اشتها اور،مقوي معده،مدر،ضد اسكوربوت و به طور خفيف ضد كرم و قاعده اور است.

در طب عوام از ان براي رفع درد مفاصل استفاده به عمل مياورند. در رفع سكسه بلع هوا و درمان قاعدگي هاي دردناك موثر واقع مي شود.

دركتب علمي جديد ترخون را برخلاف اضهار نظرهاي ضد و نقيض در درمان سرطان احتمالا موثر ذكر نموده اند.

ترخون را ميتوان در درمان بيماريها به صورت دم كرده 20 تا 30 در هزار بعد از غذا يا در طول روز مصرف كرد.

اسانس ان به مقدار 2 تا 3 قطره در يك محلول الكلي يا مخلوط در عسل و 3 و يا 4 دفعه در روز به كار مي رود.

ترخون معمولا به صورت خام در سالاد مصرف مي شود به علاوه براي معطر ساختن اغذيه سس ها خردل و سركه بكار مي رود.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 101-102

[pejuhesh237]

در سيم گرم و خشك و مجفف کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –177

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

بستانى آن را در اول گرم و خشك نيز گفته‏ اند و با قوّت مخدره.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 529

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مقوى معده و مخدر

و مغير ذايقه و مشهى و خوشبو كنندهء دهان و محلل رياح و اخلاط لزجه

و مفتح سدد و مصلح هواى وبائى و طاعون

و خائيدن او جهة قلاع نافع

و اكثار او محرق خون و قاطع باه

و مصلح او به قول بارده و مخشن سينه

و مصلحش عسل و بطيئ الهضم

و مصلح او كرفس است و مقوى فعل او رازيانه است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –177

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:
و چون آب تازه آن را با شراب كادى حل كنند

و بنوشد جهت منع آبله و حصبه و منع حدوث علل وباييه نافع و آشاميدن آب بعد از مضغ آن لذيذ نمايد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 529

[pejuhesh237]

و مقوى معده و مخدر

و مغير ذايقه و مشهى و خوشبو كنندهء دهان و محلل رياح و اخلاط لزجه

و مفتح سدد و مصلح هواى وبائى و طاعون

و خائيدن او جهة قلاع نافع

و اكثار او محرق خون و قاطع باه

و مصلح او به قول بارده و مخشن سينه

و مصلحش عسل و بطيئ الهضم

و مصلح او كرفس است و مقوى فعل او رازيانه است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص –177

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و چون آب تازه آن را با شراب كادى حل كنند

و بنوشد جهت منع آبله و حصبه و منع حدوث علل وباييه نافع و آشاميدن آب بعد از مضغ آن لذيذ نمايد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 529

از نظر خواص برگها و سرشاخه‌هاى گلدار آنكه مورد استفاده است معطر و اشتهاآور و مقوى معده و محرك و كمى ضد انگل است.

اگر در دهان جويده شود تلخ و كمى مخدر است و براى مدتى حس چشايى را كاهش مى‌دهد و ضد اسكوربوت است

و براى جلوگيرى از خونريزى لثه و التيام زخمهاى دهان نافع است.

بادها و گازها و اخلاط لزج را تحليل مى‌برد و انسداد مجارى را باز مى‌كند و خشك‌كنندۀ رطوبتها مى‌باشد.

اگر آب تازۀ آن را با سركه رقيق گازدار مخلوط كرده و بخورند براى جلوگيرى از ابتلا به آبله و سرخجه

و ممانعت از ايجاد علل وبايى در بدن مفيد است.

آشاميدن آب بعد از جويدن آن در دهان خيلى لذيذ است.

براى گرم‌مزاجان مضر است و اسراف در خوردن آن موجب قطع باه مى‌شود از اين نظر اشخاص گرم‌مزاج بايد با بقولات سرد بخورند

و براى سينه خوب نيست و ايجاد خشونت در سينه مى‌كند لذا بايد با عسل خورده شود

و خيلى بطئى الهضم است و لذا بايد با كرفس خورده شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 161

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.شکل دارويي:

قطره 15 ميلي ليتري

[pejuhesh237]

.از نظر تركيبات شيميايى در طرخون طبق بررسى دانشمندان وجود يك ماده تلخ و اسانس روغنى فرار مشخص شده است.

گياه داراى حدود  ٣ / ٠  درصد اسانس روغنى است. اسانس روغنى آن شامل  ٧٠ - ۶٠  درصد متيل چاويكول

و مقدارى پى‌متوكسى‌سيناميك الدئيد   است.

ماده متيل چاويكول كه ان را استراگول هم مى‌گويند از نظر شيمى يك اترمتيليك از چاويكولاست.

چاويكول يك ماده روغنى و به‌طور قوى ضدعفونى‌كننده است كه از گياه B'etel گرفته مى‌شود

و گياه بتل نوعى فلفل سياه خزنده است كه بومى هند مى‌باشد و نام علمى آن Piper betel L. است کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 160