جوز ماثل

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

تیره: سیب‌زمینیان

سرده: تاتوره (سرده)

گونه: D. stramonium
نام علمی

Datura stramonium مترادف آن Datura tatula L. مى‌باشد.

جوز ماثل:

و به هندى :دهتوره و به لغتى استرمونيه

فارسی: «گوزماثل» ، «تاتوره» ، «تاتوله» و «بقم» ، «طلا نور» (در مازندران)

و در كتب طب سنتى با نامهاى «تاتوره» و مرقد و درخت آن را درخت مرقد نامند

عربی: جوزملثم و جوزماثا و جوزماث و جوز مهاثل و جوزمقاتل

یونانی: قونين و قونيون

رومى :فيافرليون
انگلیسی: Datura و Jimson weed و Stramonium و Thorn apple

فرانسه: Endormie و Datura stramoine و Pomme du diable و Datura و Stramoine و Pomme epineuse و Herbe aux sorciers

آلمانی: stechapfel

ایتالیائی: pomo spinosa- stramino





تاتوره درختى‏

نام محلى آن در بندر عباس «پرمنگناس» و در بلوچستان «داتوره» است

و به عربى «صفير السلطان» گفته مى‏شود. در برخى از كتب آن را «بنج» نيز گفته‏اند.

فرانسوى:‏Datura fastueuse

انگليسى:‏Purple flowered thorn apple

گياهى است از خانواده‏Solanaceae نام علمى آن‏Datura metel L . و مترادفهاى آن‏Datura alba Nees . وDatura fastuosa L . مى‏باشد.

توضيح: در مورد نامهاى مترادف علمى تاتوره درختى، بين گياه‏شناسان دنيا توافق كامل نيست

و عده زيادى دو نام مترادف‏D .alba (تاتوره معطر:نام علمی: Brugmansia arborea) و D .fastuosa را مربوط به دو گياه مستقل مى‏دانند و مترادف‏D .metel ذكر نمى‏كنند ولى البته از نظر خواص كاملا مشابه هستند.

[pejuhesh237]

و او خودرو و مزروع می باشد نبات او بقدر نبات بادنجان

و برگش از آن كوچكتر و گلش سفيد شبيه به نبتی و گل لبلاب و از آن درازتر

و ثمرش بقدر گردكان و خارناك مثل بار بيد انجير و در جوف او دانها شبيه به دانه سماق

و خوش طعم و مستعمل تخم اوست کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص76-77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

اما بنفش آن كمتر و بهتر از سفيد آن خصوص بنفش مائل بسياهي آنكه ساق و برك و ثمر و كل آن همه بنفش باشد

و گل نوع بنفش آن مضاعف و تو بر تو از سه تا پنج كفته‌اند و سه بسيار است

و بهترين آن تخم تازه باليدۀ آن کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 324

گیاهی علفی یک ساله و به ارتفاع 30 تا80 سانتیمتر و حتی متجاوز از یک متر است.

ساقه منشعب و برگهای پهن آن مجموعا ظاهر خاصی برای این گیاه به وجود میاورد که از دور میتوان به سهولت ان را تشخیص داد.

از کلیه اعضای گیاه در حالت تازه بوی قوی نافذ و ناپسند استشمام میگردد.

منشا اصلی تاتوره در هندوستان و سواحل دریای خزر بوده است ولی امروزه این گیاه در غالب نواحی امریکا اروپا

و مخصوصا کشور فرانسه اسیا و ایران پراکندگی دارد. عده ای دانشمندان نیز به عکس ان را گیاه قاره امریکا میدانند

و عقیده دارند که از انجا ابتدا به اروپا و بعد ا به نواحی دیگر انتقال یافته است. در بعضی نواحی نیز اقدام به پرورش این گیاه میگردد.

تاتوره ریشه نسبتا ضخیم و ساقه گرد و منشعب دارد.

برگهای پهن و نوک تیز ان به درازای 10 تا 15 سانتیمتر و عرض 7 تا 10 سانتیمتر می رسد

ودر انها 5 تا 7 لوب اصلی نوک تیز نامنظم و دندانه دار تشخیص داده می شود.

از مشخصات برگهای ان این است که در اغاز قبل از رسیدن به رشد کامل پوشیده از کرک در هر دو سطح پهنک است

ولی به تدریج که برگهای مسن می گردد ، عاری از کرک می شود.

گلهای درشت و زیبای تاتوره ظاهری بوقی شکل و وضع منفرد بر روی ساقهدار و در فاصله خرداد و مرداد نیز ظاهر می شود.

جام گل آن ابتدا دارای حالت فشرده و مجاله شده است ولی پس از باز شدن کامل چین خوردگی ان از بین می رود.

تاتوره دارای میوه ای به صورت پوشینه، خاردار و محتوی 400 دانه به طور متوسط است که در ردیف جای دارند و با پیدایش چهار شکاف طولی ا ان خارج میگردند.

از نکات قابل ذکر انکه دانه های این گیاه قادر است به مدت یک قرن قدرت رویش خود را در زمین حفظ نمایند.

میوه بعضی از انواع این گیاهان مانند D.LAEVISِفاقد خار است.

برگ تاتوره باید هنگام گل دادن و به تدریج در موقعی که رشد و نمو ان کامل گردید از گیاه چیده شود.

انجام این عمل نیز برای 4 مرتبه در سال امکان پذیر می باشد. برگهای چیده شده را معمولا اثر هوای گرم 45 تا 50 درجه قرار میدهند تا خشک گردد.

میوه تاتوره را باید هنگامی که در شرف باز شدن است از گیاه جید. خشک کردن ان باید در مجاورت هوای ازاد و با استفاده از گرمای خورشید صورت گیرد.

برگ تاتوره اگر در بین انگشتان فشرده گردد بوی قوی و نامطبوع و ناپسند متصاعد مینماید ولی پس از خشک شدن بوی ان کاهش می یابد.

طعم ان تند و تهوع اور است ولی تدریجا کمی شور و به طور ضعیف تلخ میگردد.

تاتوره دارای دانه های به بزرگی 4 تا 5 میلیمتر و به قطر 1 تا 1/5 میلیمتر است.

از دانه های ان در حالت عادی بوی استشمام نمیگردد ولی اگر مالش داده شوند بوی ناپسند متصاعد می نمایند. طعم دانه ها روغنی ولی تند و ناپسند است

گونه هاي ديگر:

datura fas tuosal: تاتوره درختي

این گیاه گلهای ارغوانی رنگ دارد و درنواحی حاره می روید. در زنگبار از ان نوعی ماده رنگی ابی و سبز میگیرند. برگ خشک ان اگر به صورت سیگار دود شود.

اثر تسکین دهنده در مبتلایان به اسم ظاهر میکند. . این گیاه در بلو چستان و بدر عباس می روید.

1- d.metell گلهای درشت به طول 15 تا 20 سانتیمتر به رنگ خاکستری دارد.

میوه اش دارای حالت اویخته و خارهای نازک است. خواص درمانی ان تقریبا مشابه گونهای قبلی است.

د. اعراب ان را جوز و بنج نامند..كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 562-564

[pejuhesh237]

اين گياه بومى هندوستان و سواحل بحر خزر است ولى اينك در اغلب مناطق اروپا و امريكا و آسيا انتشار دارد.

در ايران در مناطق اطراف تهران، كرج، رى، راه تهران-فيروزكوه، مناطق غير مزروع اراك، آذربايجان، بلوچستان،

مازندران، راه غازيان به چوكام، و رودبار رشت به‌طور خودرو ديده مى‌شود. .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 33

گیلان: امامزاده هاشم،

گرگان : بندر گز، خراسان:شوکت اباد و نزدیک بیرجند، بینالود کرمان در ارتفاعات 1700 متری ، سیستان كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 569

[pejuhesh237]

. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ و دانه های ان است

همه اجزائ آن سمي مي باشد.

تاریخچه:

از سابقه تاریخی این گیاه دارویی که از چه زمانی مصارف درمانی داشته اطلاع دقیقی در دست نیست.

در قرون وسطی به صورت یک گیاه زینتی زیبا مورد توجه قرار داشته است .

از این زمان به بعد پس از اطلاع از سمی بودن گیاه ان را به مصارف غیر قانونی می رسانیده است مانند انکه تبه کاران برای مسموم کردن قربانیان خود از میوه و

برگ و دانه ان استفاده به عمل میاورده اند.

دریاداشت های تاریخی چنین امده است که از راهزنان به مسافرینی که به پاریس مسافرت مینمودند

سیگاری از برگ داتوررا جهت مسموم کردن انها و انجام مقاصد شوم خود عرضه مینمودند.

در سال 1755 باندی از راهزنان مون پیله که یکی از شهرهای جنوب فرانسه است، نوشابه های مخلوط با جوشانده دانه داتورا به مسافرین ارائه مینمودند

و چون پس از مصرف این گونه نوشابه ها حالت مدهوشی خواب و مسمومیت شدید به انها دست میداد

و حتی بعضی از انها از این حالت خارج نشده است و جان می سپردند اموال انها را غارت مینمودند.

نخستین بار یک سم شناس مشهور شهروین در سال 1762 میلادی داتورا را در کتاب مفردات پزشکی وارد نمود.

و از ان برای درمان مبتلایان به صرع حالت تشنجی جنون و نارحتی های روحی استفاده به عمل اورد.

از این زمان به بعد بررسی های دامنه داری در این زمینه به عمل امد و نشان داده است

که در درمان ¼ مبتلایان به ناراحتی های روحی و جنون و حتی بیماریهای عصبی دیگر نتیجه مثبت به دست میاید.

داتورا امروزه به علت مسمومیت شدیدی که مصرف ان ایجاد میکند مصارف بسیار محدود پیدا کرده است

به طوری که از این گیاه ان هم به صورت نوعی سیگارت جهت درمان مبتلایان به بیماری آسم استفاده به عمل میاید

تاتوره دارای اثر ضد تشنج ، رفع اسم و نقرس و دردهای عصبی است. از نظر کلی نیز باید گفت که مصارف درمانی شبیه بلادون دارد

با این تفاوت که سمی تر از ان است. مصرف اعضای ان امروزه کاهش یافته است به طوری که میتوان گفت تقریبا متروک شده است.

تاتوره را سابقا برای رفع سرفه های عصبی سیاه سرفه و بی اختیاری دفع ادرار مصرف مینمودند و به صورت مختلف دم کرد ، تنطور یا عصاره و یا دود کردن برگ

خشک گیاه مانند سیگار از ان استفاده به عمل میاوردند.

برای رفع اسم برگ خشک تاتوره را مخلوط با برگ توتون به بیمار میدادند تا مانند سیگار معمولی ان را دود کند.

از تاتوره در رفع سوئ هضم های مسلولین نیز نتایح مفید به دست امده است.

مبتلایان به اسم باید منحصرا یک یا دو سیگار انرا به کار برند به طوری که مصرف کلی برگ از 1 تا 1/5 گرم در روز تجاوز ننمایند.

پس از دود کردن برگ تاتوره یک حالت تسکین همزمان با نوعی سرگیجه پیدا می شود.

در دردهای عصبی با مصرف 5% تا 02% گرم عصاره ، نتایج خوب در درمان بیماران به دست اورده اند.

در درهای عصبی سطحی مانند درد ناحیه صورت پوست یا پوست سر با تاثیر دادن دارو بر پوست سر نتیجه بهتر به دست میاید.

مصرف ان در فلج های که با حالت هیجان همراه است به طور محسوس باعث پیدایش حالت تسکین میگردد.

در رماتیسم مزمن و رماتیسم مفصلی حاد یا بین مفصلی با مالش دادن تنطور یا پماد تاتوره و یا خیسانده برگ گیاه در روغن

و یا ضماد برگ نتایج مفید به دست می اید. با خوراندن عصاره یا تنطور نیز میتوان گفت به این نتیجه در بیمار رسید.

از تاتوره در بیماری پارکینسون نیز استفاده کرد.

در استعمال خارج جوشانده برگ ،بخور،حمام موضعی، و ضماد برگ تاتوره در علاج زخم های سرطانی،

سوختگیها ،بواسیر های دردناک ، درد چشم و غیره نتایج مفید میدهد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 565-567


در چين گلهاى بازشده تاتوره درختى را صبحها به محض اينكه شبنم صبحگاهى خشك شود، جمع ‏آورى كرده در آفتاب يا با حرارت كم خشك مى‏كنند.

اين دارو، تند، سمّى، گرم، بى‏ حس‏ كننده، ضد آسم و ضد سرفه است. در استعمال خارجى جوشانده گرد گلها براى انواع بيمارى‏ هاى جلدى نافع است.

اگر گرد گلها را دود كنند براى رفع سرفه و تنگى نفس نافع است.

دكتر استوارت در يادداشتهاى خود مى‏نويسد كه گلها و تخم تاتوره درختى براى شست‏وشوى پاهاى ورم‏كرده و پايين افتادگى و بيرون افتادگى ركتوم

و همچنين براى سرماخوردگى و اختلالات اعصاب مفيد است.

تاتوره درختى و گياه شاهدانه را به نسبت مساوى در سركه رقيق مخلوط مى‏كنند، آشاميدنى مخدّر و بى حس ‏كننده‏اى به دست مى‏آيد.

اين ماده در عملهاى جراحى جزيى و يا در موارد سوزاندن با يك ماده سوزان‏ مى‏توان عمل را بدون درد انجام داد.

برگهاى گياه در موارد زيادى بعنوان مسكّن، ضد درد، تحليل ورم و رسانيدن دمل و ورم به كار مى‏رود.

در مواردى كه از برگهاى تاتوره درختى به عنوان مسكّن، استفاده مى‏شود اگر به علت كمى بى ‏احتياطى يا دستپاچگى زايد بر حد مجاز مصرف شده

و مسموميت ايجاد شود براى رفع مسموميت مى ‏توان از مغز ريشه شيرين‏ بيان استفاده نمود زيرا ضد سم مؤثرى براى اين‏گونه مسموميت مى‏باشد [موزيگ و شرام‏].


علايم مسموميت تاتوره درختى گرفتگى عضلات، اغما، هذيان و فلج سيستم مركزى ريوى است. ..کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد5 ص 34

[pejuhesh237]

در اول چهارم سرد و در دويم خشك کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص76-77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.و اكثار او قاتل و قدما يك درهم آن را سم دانسته‌اند کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص76-77

باعث جنون و فساد فكر مى‌شود و مصلح آن فلفل و رازيانه است. مقدار مصرف آن يك دانگ است

و كسى كه بيشتر از يك دانگ آن را بخورد و عادت به مخدّرات و مسكرات نداشته باشد،

جميع اشياء بنظر او كبود مى‌نمايد و خيالات فاسد و فساد عقل عارض مى‌شود و حركات و خندۀ غير عادى و حالت ديوانگى دست خواهد داد. کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 325

[pejuhesh237]

و گويند در خشكى قريب الاعتدال است مسكن حرارت ملتهبه و مفرط و درغاية تنويم

و مسكن و رادع اورام حاره و مسكن صداع صفراوى و دموى

و ضماد او و روغن دانهء او جهة بواسير و اورام حارهء مقعد

و طلاى طبيخ او سركه و عسل محلل اورام و استسقا و ضربان و قاطع عرق و مانع قشعريره

و ضماد مجموع نبات او جهة تقويه اعضاء مسترخيه و مانع ريختن موى و مجفف رطوبات غريبه

و خوردن او جهة رفع صداع مزمن مجربست و قدر شربتش تا يكدانگ و بدلش لفّاح دو وزن او

و مورث جنون و فساد فكر و مصلحش فلفل و رازيانه و عسل است.کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص76-77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مخدر قوى و مسكر حتى پوست ثمر و شحم جوف

و بستن برك كرم كردۀ آن بر چشم صاحب رمد موجب تسكين الم آن و بر سر جهت درد سربارد و سد نزلات بارده

و بر انثيين جهت نزول آب و بر اورام و دماميل جهت تحليل و نضج آنها

و چون كسى مقدار زياده از يك دانك بخورد و همچنين كل آن را و عادى بمخدرات و مسكرات نباشد سكر و تخدير آورد

و جميع اشيا بنظر او كبود نمايد و خيالات فاسده در خيال او آيد به حدى كه كويا در خارج مى‌بيند

و عقل او زائل كردد و سخنان پراكنده گويد و چون خواهد كه راه رود نتواند و نتواند كه درست نشيند

و موش و مورچه در نظر او آيد و چون خواهد كه بكيرد آن را خنده بسيار كند و چشمهاى او سرخ كردد

و تاريك و بسيار دست بجامه و فرش و ديوار مى‌برد كه گويا مى‌خواهد چيزى بكيرد و بالجمله حالتى مانند ديوانكان بهم مى‌رساند

و در اكثر عوارض مانند افيون است و ليكن روغن كنجد و ترشيها با اين منافات ندارد و ترياق لسع حيوانات سمى بود چون بخورند

و عصارۀ برك آن را طلا نمايند مداواى آن مداواى يبروح خورده است و خوردن زبد و روغن كرم كرده و قئ كردن

و كذاشتن دست و پا در آب كرم و كرم كردن بدن بماليدن ادهان و رياضه و تغذيه با اغذيۀ چرب و آشاميدن شراب مفوه

و معجون جوز ماثل مسمى بحافظ الصحة و حب الشفا و حب جوزماثل و حب بدل افيون جوز ماثلي و حب بيخ جوز ماثل

و حلواى جوز ماثل و دهن آن در قرابادين ذكر يافت.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 325

[pejuhesh237]

و گويند در خشكى قريب الاعتدال است مسكن حرارت ملتهبه و مفرط و درغاية تنويم

و مسكن و رادع اورام حاره و مسكن صداع صفراوى و دموى

و ضماد او و روغن دانهء او جهة بواسير و اورام حارهء مقعد

و طلاى طبيخ او سركه و عسل محلل اورام و استسقا و ضربان و قاطع عرق و مانع قشعريره

و ضماد مجموع نبات او جهة تقويه اعضاء مسترخيه و مانع ريختن موى و مجفف رطوبات غريبه

و خوردن او جهة رفع صداع مزمن مجربست و قدر شربتش تا يكدانگ و بدلش لفّاح دو وزن او

و مورث جنون و فساد فكر و مصلحش فلفل و رازيانه و عسل است.کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص76-77

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

مخدر قوى و مسكر حتى پوست ثمر و شحم جوف

و بستن برك كرم كردۀ آن بر چشم صاحب رمد موجب تسكين الم آن و بر سر جهت درد سربارد و سد نزلات بارده

و بر انثيين جهت نزول آب و بر اورام و دماميل جهت تحليل و نضج آنها


گذاردن برگ له‌شدۀ آن روى ورم ملتحمۀ چشم باعث تحليل ورم و تسكين درد چشم مى‌شود و اگر برگ له شده را روى هر ورم يا دمل ديگرى بگذارند

باعث تحليل آن مى‌شود. و براى التيام زخمها نيز مفيد است.

و چون كسى مقدار زياده از يك دانك بخورد و همچنين گل آن را و عادى به مخدرات و مسكرات نباشد سكر و تخدير آورد

و جميع اشيا بنظر او كبود نمايد و خيالات فاسده در خيال او آيد به حدى كه گويا در خارج مى‌بيند

و عقل او زائل كردد و سخنان پراكنده گويد و چون خواهد كه راه رود نتواند و نتواند كه درست نشيند

و موش و مورچه در نظر او آيد و چون خواهد كه بكيرد آن را خنده بسيار كند و چشمهاى او سرخ كردد

و تاريك و بسيار دست بجامه و فرش و ديوار مى‌برد كه گويا مى‌خواهد چيزى بكيرد و بالجمله حالتى مانند ديوانكان بهم مى‌رساند

و در اكثر عوارض مانند افيون است و ليكن روغن كنجد و ترشيها با اين منافات ندارد و ترياق لسع حيوانات سمى بود چون بخورند

و عصارۀ برك آن را طلا نمايند مداواى آن مداواى يبروح خورده است و خوردن زبد و روغن كرم كرده و قئ كردن

و كذاشتن دست و پا در آب كرم و كرم كردن بدن بماليدن ادهان و رياضه و تغذيه با اغذيۀ چرب و آشاميدن شراب مفوه

و معجون جوز ماثل مسمى بحافظ الصحة و حب الشفا و حب جوزماثل و حب بدل افيون جوز ماثلي و حب بيخ جوز ماثل

و حلواى جوز ماثل و دهن آن در قرابادين ذكر يافت.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 325


مخدّر و قوى و ضد درد است. ضدعفونى‌كننده است و براى التيام زخمها مفيد مى‌باشد.

عصارۀ گل تاتوره براى رفع درد گوش نافع است.

عصارۀ دانه و ميوۀ آن را اگر به قسمتهاى مودار سر كه مبتلا به شوره است بمالند،

براى رفع شوره سر و جلوگيرى از ريزش مو نافع است، سردردهاى خونى و صفراوى مزمن را تسكين مى‌دهد و بسيار خواب‌آور است.

ضماد برگ و ميوۀ آن يا ماليدن روغن تخم آن براى تسكين درد بواسير و دردهاى ناحيه مقعد مفيد است.

ماليدن دم‌كردۀ آن با سركه براى تحليل ورمها و استسقاء و قطع ترشح عرق مفيد است.


ضماد آن براى التيام زخمهاى سرطانى و سوختگى‌ها و بواسير دردناك نافع است.

مقدار خوراك از جرم يا گرد آن از  ۵  سانتى‌گرم تا  ۵ / ٠  گرم است و از عصارۀ الكلى آن  ٣٠ - ۵  قطره و از تنطور اترى آن نيز  ٣٠ - ۵  قطره است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص -35 -34




[حافظ الصحّة از مخترعات صاحب خلاصة التجارب جهت امراض رطوبى بلغمى‏]
حافظ الصحّة از مخترعات صاحب خلاصة التجارب جهت امراض رطوبى بلغمى از قبيل سرفه و ضيق النفس و استسقا و حميات بلغميه مزمنه و صداع كه از ذكاى حسن دماغ بود و صداعى كه از كرم معده و دماغ خيزد و بيضه و خوذه و ماليخوليا و سهر و سدر و دوار و صرع كه از بخار و ضعف معده بود و رمد كه از مشاركت دماغ باشد و دمعه و ضعف قوّت باصره و خارش پلك چشم كه از جريان اشك باشد و نزله و زكام و استرخاى لثه و خون امدن از دندان و آب رفتن از دهان بعد از تنقيه مداومت بان و درد معده كه از ذكاى حسن آن باشد و كثرت جساه و غثيان و تهوع و قى كه از ضعف معده باشد و از براى شهوت‏هاى ردى چون كل خوردن و كچ و غير آن و از براى نقصان اشتها بر طعام و ضعف معده و ترش شدن طعام در آن كه از سستى جرم آن با شد و از براى شهوت كلبى و استسقاى لحمى و سلس البول و كثرت اختلام و سرعت انزال و تقويت باه و عقر كه بسبب كثرت رطوبات مزلقه رحم باشد و سيلان رحم و ريح مثانه و وجع مفاصل و نفاخات و بثورات و طاعون و حمى مطبقه و غب غير خالصه مانند اينها و ورم رخو بعد از تنقيه در همه مداومت بان و درد دندان نزد صحت و اماس لهات و ورم لوزتين و بحة الصوت كه از سردى و تيرى بود نيز بعد از تنقيه هر شب در ماء العسل حل‏

حل كرده و جهت عسر النفس و ضيق النفس در جلابى كه در آن بعضى العبه مثل حلبه و بهدانه باشد و سرفه و نفث الدم با عصاره لسان الحمل يا با عصاره خيار و ذات الجنب هر شب خوردن و حمى مواظبه و ربع بعد قرار وقت نوبت مداومت بان و حمى وبائى بعد از فصد با آب معصور انار ترش يا شيرين يا آب غوره و از براى شرى و نبات الليل بعد از طعام نافع است ببايد دانست كه استعمال مخدرات مثل افيون و حب الشفا و غيرهما در اوائل امراض جائز نيست بجهت آنكه باعث تغليظ مواد انها و زود نضج نيافتن و صعوبت امر و احداث فسادات ديكر ميشود و بعد نضج باعث جمع و قبول دفع آن ميكردد و باعث نيامدن اخلاط ديكر در آن عضو در حميّات قبل استقرار نوبت ميشود چنانچه در افيون به تفصيل ذكر يافت و نيز مخدرات را كاهى كه تب لازم باشد نبايد داد مكر وقتى كه كهنه شده باشد آن كاه حافظ الصحة و حب الشفا و امثال آن‏كه در آن جوز ماثل بود نافع است و ديكر مخدرات مضر
صنعت آن‏
دارفلفل دارچينى رازيانه جوزبوا از هريك يك جزو مشك خالص ثلث جزوى مصطكى دو جزو كندر يك جزو و نيم جوز ماثل برابر جميع ادويه اجزا را كوفته بيخته با سه وزن ادويه عسل مصفى سرشته معجون سازند شربتى مقدار نخودى بزرك كامل را و كفته كه قوّت اين دوا برابر عمر طبيعى است‏
[حب الشفا از مخترعات والد صاحب خلاصة التجارب نافع جهت امراض مذكوره در حافظ الصحة]
حب الشفا از مخترعات والد صاحب خلاصة التجارب نافع جهت امراض مذكوره در حافظ الصحة و تبهاى نائبه و مزمنه از سرما و غير سرما پس از نوبت و درد سر كهنه و نو خواه از ماده سرد باشد يا كرم و وجع قولنج را نافع و مذاومت آن حفظ صحت مينمايد و شكنج بدن دور ميكند و اكر بمعتادين افيون دهند ترك افيون كنند و كار افيون كند و قائم‏مقام آن است‏
صنعت آن‏
زنجبيل يك جزو ريوند چينى دو جزو تخم جوز ماثل سه جزو كه برابر مجموع ادويه باشد كوفته بيخته با دو برابر عسل مصفى بقوام اورده سرشته معجون سازند و در ظرف چينى نكاه دارند و عند الحاجة شربتى بقدر نخودى بكار برند و نيز كفته كه قوّت اين معجون تا بعمر طبيعى باقى بود و اين فى الحقيقه معجون است اما چون حب ساخته ميدهند مسمّى بحب الشفا شده‏
حب الشفا به نسخه ديكر
صنعت آن‏
ريوند چينى زنجبيل جوز ماثل اجزا مساوى كوفته بيخته با قدرى عسل سرشته حبّ سازند و بعضى با آب صمغ عربى محلول در آب سرشته حبوب ميسازند هر حبى بقدر نخودى شربتى يك حب بعد از نوبت تب و در منافع قريب بمنافع حب الشفاى اوّل است‏
[حبّ الشّفا به نسخه حكيم ارزانى كه در قرابادين قادرى آورده‏]
حبّ الشّفا به نسخه حكيم ارزانى كه در قرابادين قادرى آورده و كفته كه اين حبّ حافظ قوتهاى نفسانى و طبيعى است‏
صنعت آن‏
زنجبيل جوزبوا از هريك دو درم ريوند چينى سه درم جوز ماثل نه درم كوفته بيخته با دو وزن ادويه عسل مصفى سرشته بقوام آورده حبها سازند هر حبى بقدر نخودى شربتى يك حب و نسخ حب الشّفا كه افيون داخل دارد در افيون ذكر يافت‏
[حبّ جوز ماثل بدل افيون‏]
حبّ جوز ماثل بدل افيون سرفه و درد سر مزمن و غير مزمن بارد و حار و جميع امراض بارده و حاره و حميات مزمنه را نافع است و در تب قبل از وقت نوبت بايد داد و در تسكين وجع قولنج مجرب است و اين حب از اطباى هند است و كفته‏اند مداومت بان بعمر طبيعى ميرساند و حافظ صحت است‏
صنعت آن‏
تخم جوز ماثل دوازده درم ريوند چينى هشت درم زنجبيل صمغ عربى از هريك چهار درم صمغ را در آب حل كرده باقى ادويه را كوفته بيخته بان سرشته حب سازند هر حبى بقدر نخودى و فلفلى شربتى كامل معتاد بافيون را حب كلان و غير معتاد را كوچك‏
[حب بدل افيون ديگر]
حب بدل افيون ديكر كه اسلم از اول است درد سر مزمن ضعف معده و جكر را نافع است و قاطع عادت افيون است‏
صنعت آن‏
تخم تاتوره سياه يك مثقال زنجبيل دو مثقال ريوند چينى سه مثقال كوفته بيخته حبوب سازند هر حبى بقدر نخودى و فلفلى شربتى از يك حب تا سه حب بحسب قوت مزاج و اكر بيست و چهار مثقال نبات سفيد كوبيده داخل نمايند نيز خوب است و در نسخه ديكر دارچينى مصطكى از هريك يك مثقال نيز داخل است‏
[حب بيخ جوز ماثل‏]
حب بيخ جوز ماثل جهت امراضى كه بعضى زنان را بعد از وضع حمل عارض ميكردد از لينت طبع و حمى خفيفى و ضعف مزاج كه بهندى پرسوت نامند
صنعت آن‏
بكيرند بيخ جوز ماثل سياه را و با چند دانه فلفل سياه نرم سائيده حبوب سازند هر حبى بقدر فلفلى شربتى از يك حب تا سه حب و حب جوز ماثل افيونى در افيون ذكر يافت‏
[حلواى جوز ماثل از مخترعات اهل هند]
حلواى جوز ماثل از مخترعات اهل هند است جهت امراض بارده رطبه نافع منقول از خلاصة التجارب‏
صنعت آن‏
بكيرند تخم جوز ماثل نيم من و نيم كوفته در پنج من شير كاو كه در آن قدرى آب داخل كرده باشند اندازند و باتش ملايم بجوشانند تا آب برود پس فرود آورده بپالايند و مايه زنند تا ماست كردد مسكه آن را با نصف وزن آن مسكه زرده تخم مرغ خام و دو مقدار آن عسل مصفى سرشته با آرد ميده خالص حلوا به‏پزند و چون خواهند كه از آتش بردارند عشر وزن آن دارچينى جوزبوا رازيانه كوفته بيخته يك مثقال زعفران سوده بان ممزوج نموده نكاه دارند و هر روز يك مثقال آن را بخورند و زياده و كم منوط براى طبيب است‏
دهن جوز ماثل اوجاع را تسكين دهد و فالج و سرعت انزال را نافع باشد
صنعت آن‏
شجره جوز ماثل را بكيرند با برك و بيخ و كل و ثمر و در پارچه كهنه پيچيده مثل فتيله مشعل سازند و بروغن كنجد خوب چرب نمايند و بسيخ آهنى آن را بياويزند و اسفل آن آتش براورند و در زير آن طرفى از آهن كذارند و از بالا اندك‏اندك روغن كنجد بريزند و آنچه روغن از سر فتيله بچكد بكيرند تا تمام فتيله سوخته كردد و نكاه دارند و عند الحاجت استعمال نمايند
[دهن جوز ماثل به نسخه معصومى‏]
دهن جوز ماثل به نسخه معصومى كه چون بر سر بمالند و قدرى در بينى چكانند خواب خوش آورد
صنعت آن‏
جوز ماثل خربق سياه از هريك جزوى پوست خشخاش بزر البنج تخم كاهو از هريك دو جزو كوفته در آب بجوشانند چون خوب قوّت ادويه در آب باز داده شد صاف نمايند و آن آب را با روغن كدو بآتش ملايم بجوشانند تا آب رفته روغن بماند
[دهن جوز ماثل ديگر جهت سرعت انزال‏]
دهن جوز ماثل ديكر جهت سرعت انزال بايد در حين مقاربت كف پا را بان چرب نمايند منقول از شفائى‏
صنعت آن‏
جوز ماثل را از پوست بكنند و نيم كوفته در ميان شيشه كردن دراز كرده سر را بان بموى اسب محكم نمايند و شيشه را بكل حكمت كرفته بكيرند ظرف كلى دهن كشادى كه در آن آتش سركين كاو قدر معتدى كه روغن برايد توان نمود و وسط آن ظرف را سوراخ كرده بر سه‏پايه آهنى يا سه پايه چوب بشكل سه پايه كه بلندى آن يك شبر يا قدرى زياده باشد بر زمين فرو برند و آن ظرف را بر آن كذارند و سر شيشه را معكوس از آن سوراخ بطرف زير بيرون اورند كه شكم شيشه در اندرون ظرف باشد و در زير آن ظرفى آب كرده بكذارند كه سر شيشه در آن ظرف اندكى در ميان آب باشد و بر بالاى شيشه در ميان ظرف كلى سركين كاو جنكلى پارچه پارچه كرده پر نمايند و آتش بر آن نهند تا مشتعل كردد و روغن در آب مقطر شود و چون با تمام رسيد روغن را از روى آب كرفته در ظرف چينى يا شيشه نكاه دارند و عند الحاجت استعمال نمايند
دهن جوز ماثل از مخترعات حكماى هند مسمّى بدهن الاوجاع‏

صنعت آن‏
بكيرند تاتوره را با برك و بيخ و نيم كوفته مقدار يكمن در آب بجوشانند تا نيك پخته شود و بپالايند و عشر آن تخم تاتوره كوفته بيخته در آن اندازند و ساعتى بجوشانند و بپالايند و قدرى روغن پنبه دانه در آن افكنند و باتش ملايم بجوشانند تا آب برود و روغن بماند در ظرف چينى يا شيشه نكاه دارند و عند الحاجة بر موضع علت نيم‏كرم بمالند
دهن جوز ماثل نوع ديكر جهة اوجاع مفاصل و تحليل مواد بارده و استرخا نافع‏
صنعت آن‏
بكيرند درخت تازه آن را از بيخ و شاخ و برك و ثمر اكر رسيده و نوع سياه آن باشد اقوى است و نيم كوفته در آب طبخ دهند و ماليده صاف كنند و با نصف وزن آن روغن كنجد تازه بدستور مقرر بجوشانند تا روغن بماند و نسوزد و عند الحاجة استعمال نمايند و الحمد للّه اوّلا و اخرا و ظاهرا و باطنا.کتاب قرابادین کبیر ص 900-901

[pejuhesh237]

يافته‌هاي محققان ايراني نشان داد:
عصاره بذر گياه «تاتوره» قادر است درد حاد افزايش يافته به وسيله ديابت را به ميزان معني‌داري كاهش دهد.

به گزارش خبرنگار «پژوهشي» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، براساس نتايج تحقيقي كه توسط محسن خليلي نجف آبادي و بتول رحمتي -

استادياران گروه فيزيولوژي دانشگاه شاهد - با بررسي اثر ضد دردي عصاره الكلي بذر گياه تاتوره در موش‌هاي صحرايي نر ديابتي ناشي از تزريق «استرپتوزوتوسين» انجام شده،

واكنش همچنين عصاره الكلي بذر گياه تاتوره در دوزهاي بالاي mg/kg/BW 50 توانايي كاهش درد افزايش يافته

در آزمون‌هاي صفحه داغ و فرمالين ( به ويژه در 10 دقيقه بعد از تزريق فرمالين ) را داراست،

اما عصاره گياه در اين دوز و بالاتر بر هيپر آلژزياي مزمن ناشي از تزريق فرمالين اثر معني‌داري ندارد.

ديابت و به ويژه عوارض ناشي از آن كه به عنوان يكي از شايع‌ترين بيماري‌ها كه در سنين متفاوت و با علل مختلف بروز مي‌كند، افراد درگير را با مشكلات فراوان روبرو كرده است.

از جمله مهمترين اين عوارض افزايش حساسيت به عوامل دردزا (هيپرالژزي) و در بعضي موارد افزايش آستانه درد (آلودينياي ناشي از نور و پاتي) را مي‌توان نام برد.

با توجه به آثار سوء و عوارض جانبي داروهاي شيميايي بر بدن بيماران، در دهه‌هاي اخير استفاده از طب سنتي به خصوص گياه درماني بيشتر مد نظر محققان قرار گرفته است .

گياه تاتوره .Datura stramonium L از گياهان طبي است كه در ايران به عنوان داروي ضد درد خوبي معرفي شده است،

اما مشخص شده مصرف بي‌رويه اين گياه (در انسان به شكل سيگار) موجب بروز عوارضي مثل افزايش فعاليت ترشحي و حركت دستگاه گوارشي مي‌شود.

بررسي‌هاي انجام شده به وسيله محققان نشان داده است كه اين گياه حاوي الكالوييدهاي متعدد تقليد كننده سيستم پاراسمپاتيك است.

با توجه به مطالعات اخير كه نشان داده‌اند تركيبات الكالوييدي مانند آگونيست‌هاي موسكاريني داراي اثرات ضد دردري قوي هستند،

با توجه به اين كه گياه تاتوره غني از اين تركيبات مي‌باشد، بنابراين احتمال دارد كه اين گياه به خصوص بذر آن كه منبع سرشاري از اين تركيبات است ،

بتواند اثرات ضد هيپرآلژزي از خود نشان دهد. منبع ايران سلامت

[pejuhesh237]

.برگ تاتوره در مصارف داخلی به صورت گرد( هر گرم ان در حدود 3 میلیگرم از مجموع الکالوئیدها دارد)


به مقدار05 % تا 30% گرم برای اشخاص بالغ مصرف می شود.

حداکثر مصرف ان در اشخاص بالغ 25% گرم در یک دفعه و یک گرم در 24 ساعت است.

در بیماری پارکینسون به صورت حبه های محتوی 10% گرم به تعداد 3تا 6 روز و به مدت 3 روز متوالی می توان مصرف کرد

مشروط بر انکه در هنگام مصرف دارو تحمل بیمار در نظر گرفته شود.

عصار الکلی ان به مقدار 02% تا 10% گرم و تنطور حاصل از برگهای تاتوره که هر 53 قطره ان یک گرم وزن دارد

به مقدار 5 تا 30 قطره در روز مصرف می شود.

در استعمال خارج سیکارت برگ خشک شده تاتوره به مقدار 1 تا 1/5 گرم در روز به حالت معمولی یا مخلوط در توتون برای مبتلایان به اسم بکار می رود.

برا ی این منظور میتوان از برگ داتورا ژوسیکام و بلادون به مقدار 5 گرم از هر یک انتخاب نمود مخلوط انها را با 3 گرم نیترات پتاسیم در یک نعلبکی بریزند

و بسوزانند و بخارات متصاعد شده را استشمام کنند. داتورا در فرمول بم ترانکی وارد می گردد.

بم ترانکی:

فرمول بم ترانکی:

فرمول بم ترانکی به طوری که نخستین ان در فارما کوپه ها ی قدیم منعکس است تغییرات مختلف تا زمان حال پیدا نموده است.

در اینجا فرمول مندرج در کد کس 1937 و طرز تهیه ان به اختصار شرح داده می شود:

برگ خشک بلادون 50

ژوسیکام 50

تاجریزی سیاه 50

خشخاش 50

داتور 50

اسانس لاواند 1

نعناع 1

رومارن 1

اویشن 1

الکل 90 درجه 200

روغن خشخاش 5000

نیمکوب برگ خشک گیاهان مذکور را بن ماری جای داده الکل وارد مینمایند و مدت 24 ساعت به حال میگذارند.

سپس روغن خشخاش افزوده ان را گرم میکنند و مدت 6 ساعت در گرمای بین 65 تا 75 درجه قرار میدهند

و گاهگاه به هم می زنند بعدا ان را فشار صاف کرده مدتی به حال خود نگه میدارند تا قسمت فوقانی محلول به سهولت با کج کردن ظرف از بقیه جدا گردد.

در این موقع اسانس را بدان می افزایند و صاف مکنند.

بم ترانکی در طول زمان موادی از خود رسوب میدهد به علاوه رنگ ان اگر در مجاور نور قرار گیرد مایل به زرد می شود.

بم ترانکی مدتهای متمادی به مصارف درمانی مانند رفع دردهای رماتیسمی و در ناراحتی های گوش با مالیدن بر روی عضو مورد استفاده قرار گرفته است.

نسخه آرام کننده درد:

برگ داتورا 10 گرم

توتون 10 گرم

تاجریزی 10 گرم

کپسول خشخاش 5 گرم

دانه شنبلیله 15 گرم

مخلوط اعضای گیاهان فوق را در یک لیتر اب وارد کرده بجوشانند و سپس حوله ای را چهار تا کرده به محلول صاف شده اغشته نمایند

و درناحیه زیر شکم درمواردی که احساس در معده بحران هایی کبدی

و یا دردهای منشائ ( شبکه ای از گانگلیون ها و اعصابی که احشائ شکمی را تحت تاثیر قرار میدهند می شود اثر دهند.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 56-569

[pejuhesh237]

برگ تاتوره در انواع وحشی گیاه دارای 22% تا 40% درصد از الکالوئیدها مختلف است ولی در نمونه های پرورش یافته است مقدار ان به 70% در صد نیز می رسد.

مقدار نسبی مجموع الکالوئیدها در دانه بیشتر از برگها یعنی بین 40% تا 50% می باشد.

الکالوئیدها ی مهم تاتوره عبارت از هیوسیامین و اتروپین و اسکو پولامین است .

مقدار نسبی دو الکالوئید اخیر نیز خیلی کمتر از هیوسیامین در اعضا گیاه است.

در دانه تاتوره علاوه بر الکالوئیدها مذکور معادل تا درصد روغن ثابت اسید داتوریک و دو اسید دیگر یافت میگردد.

تاتوره از گیاهان سمی و خطرناک با اثری شبیه بلادون ولی قوی تر از ان است.

از این جهت مصرف گیاه و یا فراوردهای ان باید در نهایت احتیاط و تحت نظر پزشک متخصص صورت گیرد.

داتورا دانه های سخت به رنگ قهوه ایی تیره ی با طعمی بسیار تلخ دارد.

روغن حاصل از ان دارای حالت روان رنگ متغیر زرد تا مایل به قهوه ایی و سبز است.

در گرمای15 درجه انجماد حاصل میکند. بوی مخصوص و طعم ناپسند دارد.

وزن مخصوص ان در گرمای درجه بین 927% و 933% است. اندیس صابونی ان بین 186 .و 203 و اندیس ید ان بین 109 و 127 است.

اسیدهای چرب اشباع شده ان عبارت از اسید پالمیتیک 10 تا11درصد اسید استئاریک (1 تا 2 درصد)

ونوع اشباع نشده ان اسید اولئیک 33 درصد و اسید لینولئیک 53 تا 55 درصد است.

مواد صابونی ان از 1 تا 3 درصد تغییر میکند ولی به خلاف انچه تصور می رود فاقد اسید داتوریک می باشد

d.metell

دانه این گیاه دارای حدود درصد مواد چرب است. روغن حاصله از ان رنگ زرد روشن دارد و در گرمای درجه حالت انجماد حاصل میکند.

دارای بوی مخصوص و طعم ناپسند است و اختصاصاتی به شرح زیر دارد:

وزن مخصوص در گرمای درجه بین 922%تا 923%. اندیس صابونی بین 198 تا 199.

اندیس ید 116/2. این گیاه به صورت سینونیم گونه قبلی در بعضی دیگر کتب علمی وارد شده است.

datura fas tuosal:

در برگ این گیاه معادل 50% درصد هیوسیامین وجود دارد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد سوم ص 566-570