.مغز ثمر درختى است
و آن دو نوع مى باشد:
يكى نبات آن صغير از يك ذرع تا به يك قامت و قدرى زياده نيز به حسب ضعف و قوّت زمين فى الجمله شبيه به درخت بادنجان
و بر يك ساق ايستاده و ساق آن مجوف و اطراف آن شاخهاى بسيار و بر سرشاخها گل
و ثمر آن و برگ آن از برگ بادنجان كوچكتر و زرد رنگ و گل آن نيز زرد رنگ و اندك خوشبوى فى الجمله شبيه به گل خطمى
و ته برگهاى گل آن سرخ و ثمر آن كه جوزة القطن نامند
به قدر گردكان و شبيه به غنچه گل و پوست آن در خامى سبز و بعد از رسيدن مايل به بنفشى
و شكافته پنبه از جوف آن نمايان مىگردد و در بعضى اماكن و بلدان ثمر آن را بعد از كمال رسيدن مىچينند
و درخت آن را برقرار مىدارند يك سال تا دو سال ديگر ثمر مى‌آورد پس از بيخ مىبرند
و از سر نو زراعت مىكنند و در بعضى بلاد هر سال از بيخ مىبرند و از سر نو مىكارند
اين نيز به سبب قوّت و ضعف زمين است پس پنبه را از جوزه و تخم جدا كرده به مصارف مقرره مىآورند
و نوع دويّم درخت آن عظيم به قدر درخت زردآلو و سيب و گردكان تا مدتى مىماند بيست و پنج سال تا سى سال
و زياده هم و گل آن سرخ و بزرگتر و جوزه آن نيز بزرگتر و پنبه آن بسيار نرم و يحتمل كه اين نوع سينبهل باشد
كه در ملك هند و بنگاله مى شود و ليكن پنبه اين بكار بافتن البسه نمى آيد و در حرف السين مع الياء ذكر يافت.
بهترين پنبه سفيد تازه نرم آنست و كهنه خشن آن زبون و بهترين حب آن بزرگ پر مغز تازه آنست.
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 630پنبه مزروع ايران گياهى است يكساله كه ارتفاع آن تا ١ متر، برگهاى آن پنجه‌اى، متناوب، سطح آنها را اغلب تار تيره رنگى مى‌پوشاند.
گلهاى آن زرد رنگ روشن است كه در بن گلبرگها لكه‌هاى تيره‌اى وجود دارد.
ميوۀ آنكه به قوزه پنبه معروف است در ابعاد يك گردو و در داخل آن دانه‌هاى پنبه يا به اصطلاح ميوه با كپسولهاى رسيدۀ پنبه پنبه دانه قرار دارد.
سطح دانه‌هاى پنبه تيره رنگ سخت و پوشيده از تارهاى سفيد (در بعضى ارقام خرمايى) سلولوزى مى‌باشد
كه پس از رسيدن قوزه و باز شدن آن، اين تارهاى سفيد از هم باز شده و آمادۀ چيدن مى‌شود.
تارهاى پنبه در بعضى ارقام با طول مساوى و در برخى ارقام كوتاه و بلند هستند.
در اثر اصلاح و پرورش ارقام پنبه تلاش مى‌شود كه ارقام اصلاح شدۀ با طول تار هرچه درازتر و يكنواخت‌تر و محكم‌تر به دست آيد.
در دانۀ پنبه مقدار قابل ملاحظه‌اى (در حدود ٢٠ درصد) روغن وجود دارد كه براى تهيه روغن خوراكى نباتى استخراج مى‌شود
. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 4 ص 393-394
توسط pejuhesh237 » سه شنبه ژانويه 15, 2013 8:30 pm 
