بقم

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

بقم:
نام علمى آن: Haematoxylon campechianum L.

فارسی:«چشم خروس» و در كتب طب سنتى «عين الديك»

عربی:«بقم» و «بقم اسود» و چوب آن را «خشب البقم»

یونانی:

انگلیسی: Logwood و Peachwood و Indian dye wood و Campeachy tree

فرانسه:Campeche و Bois de campeche و Bois de sang

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

درختيست عظيم و برگش مثل برگ بادام و گلش بسيار زرد و ثمرش مدور مايل به سبزى

و بعد از رسيدن سياه و شيرين می گردد چون دو شب آن را بخيسانند مدادى در غايت خوش رنگى می شود

و از چوب او صباغان استعمال می كنند و رنگ بقى مشهور استکتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

و منبت او هند و زنکبار کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51

[pejuhesh237]

و صباغان چوب آن را جوشانيده در رنك كرپاس و غيره مستعمل دارند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 233

دانۀ آن نيز داراى خواص طبى است و به چشم خروس معروف است.

از نظر خواص معتقدند كه خاك‌اره و گرد چوب آن براى التيام زخمهاى كهنه، جراحتهاى تازه، قطع خونريزى،

خشك كردن جراحتهاى مرطوب و چركدار مفيد است و شستن صورت با آب آن موجب نيكويى رنگ چهره

و كمپرس كردن مفاصل با آب آن موجب تقويت مفاصل است.

خوردن  ٢٠  گرم آن آن‌قدر خشكى و يبوست مى‌آورد كه مهلك است و علاج آن برگرداندن و قى كردن آن است.
مصرف خيلى كم آن براى رفع اسهالهاى مزمن و شكم‌روش مفيد است،

ولى توصيه اين است كه به هر حال در استعمال داخلى مصرف نشود و خورده نشود.

چوب بقم به شكل قطعاتى به طول  ۵ / ١ - ٣ / ١  متر به بازار مى‌آيد كه قسمت بيرونى چوب كنده شده و فقط درون چوب باقى مانده است،

هر قطعه به وزن  ۵  كيلوگرم و بيشتر ممكن است باشد.

رنگ سطح خارجى آن قهوه‌اى و مغز آن قرمز مايل به زرد و يا خاكسترى روشن است.

دانۀ ميوۀ بقم يا چشم خروس نيز گرم و خشك است ولى خشكى آن كمتر از چوب آن است.

رنگ دانه سرخ، براق و پهن و در مورد خواص آن معتقدند كه مقوى، مفرح است و براى تقويت نيروى جنسى و توليد اسپرم بسيار نافع است

و بخصوص در پيران اثر رضايت‌بخش دارد. براى گرم‌مزاجان مضر است و از اين نظر بايد با گشنيز خورده شود.

مقدار خوراك آن تا  ۵  گرم است كه در شير تازه و يا ترنجبين خيسانده و با كرۀ گاوى يا گوسفندى خورده شود.

در هند جوشاندۀ خردۀ چوب حاصل از درون چوب درختچه تونيك و قابض و براى قطع اسهال مزمن و سؤهاضمه‌هاى ناشى از ضعف مصرف مى‌شود.

جوشاندۀ آن براى رفع ترشحات سفيد مهبل يا لوكوره مفيد است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص327
بقم از دوران قدیم به عنوان یک رنگ طبیعی استفاده می‌شده و هم‌اکنون نیز به عنوان یک منبع مهم هایماتوزیلین، که در بافت شناسی برای رنگ کردن بافت‌ها استفاده می‌شود.

برگ و پوست آن نیز کاربردهای دارویی فراوانی دارند.

همچنین در گذشته یک رنگ متنوع محسوب می‌شده و به طور گسترده روی پارچه و حتی کاغذ استفاده می‌شده که رنگ آن، وابسته به شرایط

دندانه‌دار کردن و میزان پی‌اچ متفاوت است .

در شرایط اسیدی به سوی قرمز و در شرایط قلیایی به سوی آبی گرایش خواهد داشت.از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

[pejuhesh237]

در سيم گرم و در چهارم خشک کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51

[pejuhesh237]

و پنج درهم او كشنده است و گويند علاج پذير نيست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51

[pejuhesh237]

و ذرور او جهة التيام قروح كهن و جراحات تازه و قطع نزف الدم

و غسول به آب او جهة نيكوئى رنگ رخسار و تقويه مفاصل نافع است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

و ذرور او جهة التيام قروح كهن و جراحات تازه و قطع نزف الدم

و غسول به آب او جهة نيكوئى رنگ رخسار و تقويه مفاصل نافع است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص51

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

از نظر تركيبات شيميايى از مغز چوب درختچۀ بقم مادۀ رنگى قرمز خونى به نام هماتين   كه بعدها به هماتوكسيلين تغيير نام يافت جدا شده است.

به علاوه در چوب و دانه‌هاى اين درختچه مقدار زيادى تانن و رزين و كوئرستين وجود دارد.

برگهاى اين درختچه داراى كوئرستين، تانن، الاجيك اسيد و ميريستين   مى‌باشد و به علاوه اتيل‌گالات كه نوعى آنتى‌بيوتيك است در آن مشخص شده

است.

هماتوكسيلين ماده‌اى است بدون ازت، چند حلقه‌اى كه در آب جوش و الكل و اتر حل مى‌شود. اگر آن را به يك محلول قليايى اضافه كنند به رنگ آبى بنفش درمى‌آيد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 326