نارجيل

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

ميوۀ درختى است كه درخت آن را به فرانسوى Cocotier و به انگليسى Coco-nut palm و Coco nut tree گويند.

گياهى است از خانوادۀ Palmaceae ، نام علمى آن Cocos nucifera L. مى‌باشد.


نارجيل:به فتح نون و الف و كسر راى مهمله و جيم و سكون ياى مثناة تحتانيه و لام معرب ناريل هندى است

زيرا كه در هند تازه آن را ناريل و خشك آن را كهوپره نامند و به فرنگى كوكرس انديگريس




فارسی: در كتب طب سنتى با نامهاى «نارجيل» ، «جوز هندى» ، «گوز هندى» و «رانج»

عربی:جوز هندى

یونانی:

انگلیسی:Coco-Nut

فرانسه:Noix de coco و Coco

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

درختش مانند درخت خرما و بعد از هفت سال بارمي دهد

و تا صدسال عمر می كند و در او آبى می باشد مانند شير

و لذيذ و چون در اول طلوع ثمر او شاخ آن را

و يا ثمر آن را بريده كوزهء بر آن نصب كنند آب در آن طرف

از يك رطل تا پنج رطل جمع می شود و آن را سندى نامند

و حلاوة او تا يك روز باقيست و در اسكار و تقوية باه و تفريح بهتر از خمر است

و بعد از يك روز مانند سركه ترش می شود

و آبي كه از شاخ نارجيل بی بار كه قسم نر اوست به اين قسم كرفته شود طارى نامند

و ليف درخت او مدتها فاسد و مندرس نمی گردد

و ظرفي كه از آن ترتيب دهند حيوانات موذى پيرامون مظروف آن نمي گردند کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 252-253


و هر چند قريب‏تر به درياى شور باشد و آب شور به پاى آن برسد ثمر آن بهتر و لذيذتر و شيرين‏تر و چرب تر مى‏باشد

و با اختلاف اراضى و بلدان از هفت هشت سال بعد از غرس تا قريب به صد سال ثمر مى‏دهد

و ثمر آن مانند خرما در خوشه مى‏باشد الا آنكه خوشه آن بزرگ و در هر خوشه هفت هشت تا ده پانزده عدد

و درخت آن نيز شبيه به درخت نخل الا آنكه زوايد تنه آن كمتر

و شاخ‏هاى آن نيز شبيه به شاخ‏هاى نخل مگر آنكه برگ‏هاى آن بلندتر

و چوب وسط آن نيز بلندتر و صلب‏تر و جاروب اكثر از چوب وسط برگ آن مى‏سازند

و تا به بلندى دو ذرع دست و بسيار مضبوط مى‏باشد

و ثمر آن سه پوست دارد يكى ليفى خشن ضخيم به ضخامت يك انگشت

و در خامى سبز و ليفهاى آن نرم و صلب و بعد از رسيدن و خشك شدن اغبر مى‏گردد

و آن را جدا مى‏نمايند و خيسانيده كوبيده ريشه‏هاى آن را جدا نموده ريسمان لنگر جهازات و كشتى‏ها از آن مى‏سازند

جهت آنكه در آب درياى شور به زودى پوسيده و فاسد نمى‏گردد

و پوست دويّم آن صلب خشبى سياه رنگ و بر سر آن سه نشان، دو كوچكتر و صلب و اندك براق شبيه به دو چشم

و سيّمى اندك بزرگتر و رخو غير براق فى الجمله شبيه به دهن و از همان موضع جذب رطوبت براى نشو و نما مى‏نمايد

و از همانجا نيز بعد از كمال رسيدگى شروع به روييدن درخت مى‏نمايد

و در هنگام نيم‏رس بودن آب در آن باشد آن موضع را سوراخ مى‏نمايند و آب آن را از آن برمى‏آورند

و بعضى مردم سر آن را به مقدار درهم بزرگى سوراخ كرده مغز آن را از جوف آن بريده بر مى‏آورند

براى آنكه غلاف آن درست بماند براى ساختن غليان و بر آن آب نى نصب نموده غليان مى‏سازند

و اكثرى شكسته مغز آن را برمى‏آورند و مى‏خورند و اقسام حلويات از مغز آن ترتيب مى‏دهند

و در اكثر مليبارات خوراك مردم آنجا و حيوانات ايشان بيشتر منحصر بدان است

چه خام و چه به طريق شير برنج و غير آن پخته و روغن طعام و چراغ نيز از روغن آن به عمل مى‏آورند

و خشك آن را در اكثر بلاد بعيده مى‏برند و پوست سيّم آن نازك جوزى رنگ

و پيوسته به مغز آن و اين را در هنگام استعمال و اكل جدا مى‏نمايند

و مغز آن كه سفيد و شيرين و لذيذ و با دهنيت بسيار است مى‏خورند و

از آب آن سركه نيز مى‏سازند و چون آب آن را بگذارند كه به جوش آيد خمر و مسكر مى‏گردد

و بهترين مغز آن تازه سفيد لطيف شيرين چرب كم ريشه آنست و بهترين آب آن آنست كه ملوحت نداشته باشد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 761



درختى است بزرگ به بلندى  ٢۵ - ٢٠  متر، قطر تنۀ آن تا يك متر مى‌رسد، تنۀ آن راست، قائم كه روى آن آثار برگهاى ريخته‌شده ديده مى‌شود.

در انتهاى تنۀ درخت معمولا تعدادى در حدود  ١۵ - ١٢  برگ درخت ديده مى‌شود. برگ آن بزرگ به طول  ۵ - ۴  متر و مركب از تعداد زيادى برگچه باريك دراز است،

طول هر برگچه تا يك متر مى‌رسد. رنگ آنها سبز روشن است و جوانۀ انتهايى درخت مانند ساير پالمها منبع مواد غذايى است كه به مصرف خوراك بوميان مى‌رسد

و آن را به فرانسوى ) Chou palmist( مى‌نامند.

درخت نارگيل در حدود سال پنجم شروع به گل دادن مى‌نمايد. گلها نر و ماده و در يك مجموعۀ گل قرار دارند. ميوۀ نارگيل معمولا از سال ششم ظاهر مى‌شود.

ميوه‌ها به صورت خوشه، شامل چندين نارگيل با اندازه‌هاى مختلف در هر درخت وجود دارد.

ميوۀ نارگيل كروى‌شكل به ابعاد سر انسان بعضى كوچكتر و بعضى بزرگتر و از چند قسمت تشكيل شده است.

قسمت خارجى آن ضخيم و سفت متشكل از الياف نباتى و داخل آن صاف، ليز استخوانى و خيلى سخت است

به علاوه قسمت خارجى يا پوستۀ خارجى با خطوط برجسته‌اى از طرف طول ميوه به سه قسمت تقسيم شده است

و در قاعدۀ نارگيل سه محل سوراخ ديده مى‌شود. اين پوشش سخت كه شكسته شود در داخل آن دانۀ اصلى نارگيل ديده مى‌شود كه سفيدرنگ است

و از مادۀ آلبومن روغنى  ١ سفيد تشكيل شده و در وسط آن حفره‌اى است كه محتوى مايع سفيدرنگ خوش طعمى است كه به شير نارگيل يا آب نارگيل معروف است.

شير نارگيل در ميوه‌هاى نارس خيلى زياد است و به تدريج كه ميوه به مرحلۀ رسيدگى كامل مى‌رسد، مقدار اين شير كمتر مى‌شود

و مقدار شير داخل نارگيل را مى‌توان از تغيير رنگ پوستۀ خارجى آن تخمين زد.

يك درخت نارگيل بارور در حدود  ۶٠ - ۵٠  عدد نارگيل در سال مى‌دهد كه در هكتار در حدود  ۶ - ۵  هزار عدد مى‌شود.

از اين محصول ميوه در حدود يك تن دانۀ نارگيل كه در تجارت به كوپرا  ٢ معروف است به دست مى‌آيد.

به‌طور متوسط در حدود  ۶٠  درصد كوپرا را مواد چرب يا روغن يا كرۀ نارگيل تشكيل مى‌دهد كه از آن مى‌گيرند و در بازار مى‌فروشند.

تكثير نارگيل خيلى ساده از طريق كشت تخم آن انجام مى‌گيرد كه در خزانه كاشته مى‌شود و پس از  ۵ - ۴  ماه گياه جوان نارگيل ظاهر مى‌شود،

پس از يك سال آن را به محل اصلى با فواصل 10*10 متر منتقل مى‌كنند. البته خاك غنى و آماده‌شده لازم دارد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 226

[pejuhesh237]

. و در اكثر بنادر و سواحل درياى هند و دكهن و بنگاله يافت مى‏شود و در مليبارات كثير الوجود کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 761

درخت نارگيل مخصوص مناطق حاره است. در سيلان، هندوستان، فيليپين، كالدونى جديد، هندوچين

و ساير مناطق حاره انتشار دارد. در ايران از خارج وارد شده و در چاه‌بهار چند درخت كاشته شده است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 226

[pejuhesh237]

.همه اجزاء استفاده مي شود،

هيج جزء آن سمي نيست


در كتب طب سنتى حكماى مشرق زمين كه در امريكا منتشر شده است اشاره دارد كه در مناطق مختلف خاور آسيا نظريات مختلفى

در مورد خواص نارگيل ذكر شده است.

در چين پوست ريشۀ آن را قابض مى‌دانند و بندآورندۀ خون و براى معالجۀ خونريزى به كار مى‌برند.

در اندونزى ريشۀ آن را ضد تب و مدر مى‌دانند و براى معالجه و قطع ترشحات سوزاكى مهبل و مجارى ادرار يا بلنوره‌آ   و ناراحتى‌هاى كبد

استعمال مى‌شود، چه در مواردى كه بيمار مبتلا به يرقان باشد و چه در مواردى كه مبتلا به يرقان نباشد

و در جوشانده‌اى مخلوط با چند ريشۀ ديگر براى معالجۀ برونشيت خورده مى‌شود

. در شبه‌جزيرۀ مالايا از له‌شدۀ ريشۀ آن ضمادى براى معالجۀ بيمارى‌هاى آميزشى درست مى‌كنند

در اندونزى از دم‌كردۀ آن براى معالجۀ اسهال خونى استفاده مى‌شود و اگر پس از يك هفته مؤثر واقع نشد،

داروى ديگرى مصرف مى‌نمايند در هند و چين از هستۀ آن به عنوان يك مادۀ غذايى استفاده مى‌كنند

و ضمنا در محلولهايى براى معالجۀ بيمارى‌هاى پوستى و در زخم باز و زخم بينى مصرف مى‌كنند

در شبه‌جزيرۀ مالايا از برگ سنا و شير نارگيل جوان به عنوان مدر و براى دفع سنگ كليه استفاده مى‌شود

شير آن ملين است و درعين‌حال ضد اسهال نيز مى‌باشد.


گر شير با فشار از گوشت آن گرفته شود مسهل است، براى بيمارى‌هاى خروج خون از ريه، استفراغ خونى،

تجمع مايع در بافتهاى بدن و تبهاى تاولى مفيد است و در سرتاسر مالايا به عنوان ضد سم استعمال مى‌شود

در جاوه اين‌طور مشهور است كه شير نارگيل بارورى انسان را كاهش مى‌دهد به همين علت مردم از خوردن آن احتراز دارند

. خاكستر پوست نارگيل با شراب براى معالجۀ مراحل مخصوصى از سيفيليس مؤثر است

زغال آن مادۀ جذب‌كنندۀ خوبى است. در جنگ جهانى اول از اين زغال براى جذب گاز از ماسكهاى گاز استفاده مى‌كردند

و خيلى مورد توجه بود

روغن خالصى كه از تقطير گوشت آن به دست مى‌آيد، براى معالجۀ بيمارى‌هاى دندان و بيمارى‌هاى پوست بسيار مفيد است.

در عين حال به عنوان ظرف براى مخلوط كردن ساير داروها كه مانند روغن ماليده مى‌شوند به كار مى‌رود .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص -231 -228

[pejuhesh237]

و نارجيل در آخر دويم گرم و در اول خشك

و متكرج او بسيار گرم و خشك و با مضرت

و آب او گرم و تر

و سركهء اودر اول گرم و در سيم خشك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 252-253

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و طبيعت خشك آن در آخر دويّم گرم و در اول دويّم خشك

و متكرج آن در سيّم گرم و در آخر دويّم خشك و همه اجزاى آن با رطوبت فضيله.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 761

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مغز نارحيل مولد منى و مسخن گرده و كمر و مسمن بدن مبرودين

و مدر خون و جهة تقطير البول و سردى مثانه و درد مفاصل مزمن و خوشبوئى دهان

و رفع مواد باردهء بلغمى و سوداوى مانند فالج و جنون و امثال آن

و ضعف جگر و قروح باطنى و بواسير

و با شكر جهة توليد خون صالح و تقوية حرارة غريزى نافع

و جرم او دير هضم و مولد خون غليظ و مصلح آن شكر و نبات

و مضر محرورين و مصلحش ميوهاى ترش و ليمو و فاسد متكرج آن مورث غثيان و غشى است

و قدر شربت از جرم او تا سه مثقال و از آب او سه وقيه

و شراب او جهة جنون و ماليخوليا و تقوية باه و سركه او مسهل كرم شكم

و حب القرع او جهة تقوية هاضمه و مهرا كردن لحوم موثر

و خاكستر پوست او جالى دندان و کلف و نيكو كنندهء رخسار

و رافع نمش و جرب و حكه

و با حنا مقوى موى و روغن او كه كوبيده و جوشانيده و از آن اخراج كنند شرباً

و ضماد او جهة تقوية فم و توليد پيه گرده

و رفع درد مثانه و رياح آن و درد كمر و زانو و بواسير و تحريك باه مفيد

و شربتش تا سه مثقالست.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 252-253


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و نيز مصلح و معين بر هضم آن مطلقاً خوردن برنج خام شسته است بر بالاى آن به مقدار سه چهار مثقال

و گويند چون قدرى برنج را در جايى كه نارجيل بسيار باشد بپاشند همه آنها را فاسد مى‏گرداند.


بدل آن‏: مغز گردكان و پسته و چلغوزه و شراب آن جهت ماليخوليا و جنون و تقويت باه نافع

افعال و خواص سركه آن آن‏: آشاميدن آن مسهل و مخرج اقسام كرم شكم و حب القرع

و جهت تقويت هاضمه و مهرّا نمودن لحوم چون در حين طبخ در آن اندازند و سنون

روغن آن را دو قسم اخذ مى‏نمايند يك قسم آنكه مغز آن را كوبيده و جوشانيده از آن روغن اخراج مى‏نمايند

و تازه آن جهت آشاميدن و كهنه آن جهت تدهين انفع است و با روغن هسته زردآلو جهت بواسير مجرب

و قسم دويم آنكه مغز تازه مقشر آن را كوبيده و يا با آلت آهنى خراشيده با آب گرم ممزوج نموده صاف كرده

در جاى بسيار سرد آن آب را مى‏گذارند تا دهنيت آن بالا آيد و منجمد گردد پس اخذ مى‏نمايند

و اين الطف و در امزجه مبرودين و مرطوبين از روغن گاو و گوسفند بهتر است و خوش طعم و خوش ذايقه مى‏باشد

و روغن پوست دويّم صلب خشبى آن جهت جرب و قوبا و قروح خبيثه نافع و مجرب است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 762

[pejuhesh237]

و مغز نارحيل مولد منى و مسخن گرده و كمر و مسمن بدن مبرودين

و مدر خون و جهة تقطير البول و سردى مثانه و درد مفاصل مزمن و خوشبوئى دهان

و رفع مواد باردهء بلغمى و سوداوى مانند فالج و جنون و امثال آن

و ضعف جگر و قروح باطنى و بواسير

حرارت غريزى را افزايش مى‌دهد و چاق‌كنندۀ بدن است. مواد سرد بلغمى و سوداوى را دفع مى‌كند

و براى بيمارى‌هاى ناشى از آنها مانند سستى بدن، فلج، جنون، ماليخوليا و امثال آنها و خوشبويى دهان مفيد است.

براى ضعف كبد و زخمهاى داخلى، بواسير، ازدياد اسپرم، گرم كردن كليه، درد كمر سرد،

ازدياد ترشح ادرار، سردى مثانه و درد مثانه بسيار مفيد است.

و با شكر جهة توليد خون صالح و تقوية حرارة غريزى نافع

خوردن آن با شكر مولد خون صالح و نيرودهنده مى‌باشد

و جرم او دير هضم و مولد خون غليظ و مصلح آن شكر و نبات

و مضر محرورين و مصلحش ميوهاى ترش و ليمو و فاسد متكرج آن مورث غثيان و غشى است

و قدر شربت از جرم او تا سه مثقال و از آب او سه وقيه


خوردن گوشت سفيد آن موجب گرفتگى مجارى مى‌شود و ديرهضم است و خلط غليظ توليد مى‌كند.

از اين نظر بايد با شكر خورده شود. در سردمزاجان و پيران از اين نظر اشكالى ندارد و مى‌توانند بدون شكر نيز بخورند.

گرم‌مزاجان بايد با ميوه‌هاى ترش و ليمو و هندوانه بخورند. مقدار خوراك از گوشت سفيد آن  ١۴  گرم و از شير آن تا  ١٠٠  گرم است.

و شراب او جهة جنون و ماليخوليا و تقوية باه و سركه او مسهل كرم شكم

و حب القرع او جهة تقوية هاضمه و مهرا كردن لحوم موثر

و خاكستر پوست او جالى دندان و کلف و نيكو كنندهء رخسار

و رافع نمش و جرب و حكه

. خاكستر پوست آن اگر به دندانها ماليده شود موجب جلاى دندانها مى‌شود

و با حنا مقوى موى و روغن او كه كوبيده و جوشانيده و از آن اخراج كنند شرباً

و ضماد او جهة تقوية فم و توليد پيه گرده

و رفع درد مثانه و رياح آن و درد كمر و زانو و بواسير و تحريك باه مفيد

و شربتش تا سه مثقالست.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 252-253


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و نيز مصلح و معين بر هضم آن مطلقاً خوردن برنج خام شسته است بر بالاى آن به مقدار سه چهار مثقال

و گويند چون قدرى برنج را در جايى كه نارجيل بسيار باشد بپاشند همه آنها را فاسد مى‏گرداند.


بدل آن‏: مغز گردكان و پسته و چلغوزه و شراب آن جهت ماليخوليا و جنون و تقويت باه نافع

افعال و خواص سركه آن آن‏: آشاميدن آن مسهل و مخرج اقسام كرم شكم و حب القرع

و جهت تقويت هاضمه و مهرّا نمودن لحوم چون در حين طبخ در آن اندازند و سنون

روغن آن را دو قسم اخذ مى‏نمايند يك قسم آنكه مغز آن را كوبيده و جوشانيده از آن روغن اخراج مى‏نمايند

و تازه آن جهت آشاميدن و كهنه آن جهت تدهين انفع است و با روغن هسته زردآلو جهت بواسير مجرب

و قسم دويم آنكه مغز تازه مقشر آن را كوبيده و يا با آلت آهنى خراشيده با آب گرم ممزوج نموده صاف كرده

در جاى بسيار سرد آن آب را مى‏گذارند تا دهنيت آن بالا آيد و منجمد گردد پس اخذ مى‏نمايند

و اين الطف و در امزجه مبرودين و مرطوبين از روغن گاو و گوسفند بهتر است و خوش طعم و خوش ذايقه مى‏باشد

و روغن پوست دويّم صلب خشبى آن جهت جرب و قوبا و قروح خبيثه نافع و مجرب است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 762

اگر آن را با سركه بخورند يعنى ترشى نارگيل، گوشت سفيد آن كمى گرم و خشك است و خواص آن مسهل است.

و خوردن آن براى اخراج اقسام كرم معده و روده و كرم كدو مفيد است و براى تقويت هاضمه نيز نافع است.

روغن گوشت سفيد آن براى تقويت فهم، حافظه و توليد چربى كليه، رفع درد مثانه، تحليل باد و گاز، اخراج كرم روده، كرم كدو،

كاهش درد كمر، بواسير و تحريك نيروى جنسى مفيد است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 228

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

از نظر تركيبات شيميايى نارگيل داراى آنزيم، انورتين، اكسيداز و كاتالاز   مى‌باشد. .

در شير آن اسيدهاى آمينه هيستيدين، آرژينين ، ليزين، تايروزين، تريپتوفان، پرولين  ، لوسين و آلانين   مشخص گرديده است.

روغن آنكه در حدود  ٧۵ - ۵٧  درصد گوشت آن را تشكيل مى‌دهد، شامل لوريك اسيد ، ميريستيك اسيد،

اسيدهاى چرب ديگر، فيتوسترول و اسكوالن  ۶ مى‌باشد و به علاوه يك مانان از دانۀ نارگيل گرفته

و يك گالاكتومانان   محلول در آب نيز در آن يافت مى‌شود

در گزارش مطالعات ديگرى دربارۀ تركيبات شيميايى نارگيل چنين آمده است:

در نارگيل روغن ثابت و اسانس روغنى فرّار و موم كه شامل ميريسيل‌استر از سروتيك اسيد   است وجود دارد .

در گوشت يا در پولپ آن پروتئين و ويتامينهاى B، A و C و نونيل الكل، متيل هپتيل‌كتون   ، متيل اندسيل كتون ، كاپرونيك‌اسيد   ، دسيليك

اسيد ، كاپريليك اسيد  ، لوريك اسيد و ميريستيك اسيد و همچنين لتيسين ، استيگماسترين  ١ فيتوسترين ، كولين، گلوبولين  و گالاكتو

آرابان و گالاكتومانان يافت مى‌شود. در آب نارگيل يا شير نارگيل آب، پروتئين، خاكستر، ساكاروز، اكسيداز، كاتالاز و دياستاز   وجود دارد

در هريك صد گرم گوشت يا پولپ نارگيل تازه مواد زير وجود دارد:

آب  ٩ / ۵٠  گرم، پروتئين  ۵ / ٣  گرم، مواد چرب  ٣۵  گرم، هيدراتهاى كربن  ٩  گرم، كلسيم  ١٣  ميلى‌گرم، فسفر  ٩۵  ميلى‌گرم، آهن  ٧ / ١ 

ميلى‌گرم، سديم  ٢٣  ميلى‌گرم، پتاسيم  ٢۵۶  ميلى‌گرم، تيامين  ٠۵ / ٠  ميلى‌گرم، رايبوفلاوين  ٠٢ / ٠  ميلى‌گرم، و ويتامين C 3 ميلى‌گرم.

در هريك صد گرم گوشت خشك نارگيل مواد زير وجود دارد:

آب  ۵ / ٣  گرم، پروتئين  ٢ / ٧  گرم، مواد چرب  ۶۵  گرم، هيدراتهاى كربن  ٢٣  ميوۀ نارگيل

 ١ . ميوۀ كامل  ٢ . مقطع ميوه  ٣ . هسته با پوست  ۴ . هسته از طرف قاعده

گرم، كلسيم  ٢۶  ميلى‌گرم، آهن  ٣ / ٣  ميلى‌گرم، پتاسيم  ۵٨٨  ميلى‌گرم، ويتامين A صفر، تيامين  ٠۶ / ٠  ميلى‌گرم، رايبوفلاوين  ٠۴ / ٠ 

ميلى‌گرم، نياسين  ۶ / ٠  ميلى‌گرم، ويتامين C صفر و فسفر 187 ميلى‌گرم.

در هريك صد گرم شير نارگيل مواد زير وجود دارد:

آب  ۶۵  گرم، پروتئين  ٢ / ٣  گرم، مواد چربى  ٢۵  گرم، هيدراتهاى كربن  ۵  گرم، كلسيم  ١۶  ميلى‌گرم، فسفر  ١٠٠  ميلى‌گرم، آهن  ۶ / ١ 

ميلى‌گرم، تيامين  ٠٣ / ٠  ميلى‌گرم، رايبوفلاوين مقدار جزئى، نياسين  ٨ / ٠  ميلى‌گرم و ويتامين C 2 ميلى‌گرم. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 226-228