درخت او قسمى از درخت دردار و عظيم است
برگش شبيه به برگ بادام
و ثمرش عريض و طولانى و متفرق
و در جوف هر يك دانه از تخم خربزه درازتر
و شبيه به زبان گنجشك و سرخ
و مغز او سفيد مايل به زردى و با تندى و تلخى
و قوتش تا ده سال باقيست .
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص231-232
متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:و دو نوع مى شود:
يكى تلخ با حدت و دويّم شيرين و نبات آن بيشتر در مزرعه برنج به هم مى رسد
و به بلندى نبات آن و از برگ نبات برنج باريكتر و نازكتر و خشنتر و سبز تيره شبيه به برگ بيد
و از آن اندك پهنتر و سر برگها كج و ثمر آن در خوشه مجتمع
و دانه هاى آن در غلافهاى سبزتر شبيه به خار و گل آن ريزه و از تلخ آن سفيد مايل به زردى
و از شيرين آن بنفش و ثمر تلخ آن نيز به هيأت شيرين الا آنكه ثمر شيرين آن باليدهتر و رنگ باطن آن بنفش.
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 704زبان گنجشك درختى است متوسط القامت با جوانه‌هاى سياه رنگ، پوست تنۀ آن خاكسترى تيره
و برگهاى آن شانه‌اى مركب داراى ١۵ - ٩ برگچه بيضى شكل و كمى نوك‌دار و با دندانه‌هاى ريز،
پشت برگها صاف و عارى از كرك است. گلها به رنگ قرمز مايل به قهوه‌اى و معمولا قبل از برگها در بهار ظاهر مى‌شود.
ميوۀ آن داراى بال و بال آن بيضى، انتهاى آن تيز ولى قاعدۀ آن قوسى و در آن يك دانه قرار دارد.
تكثير اين درخت با كاشت بذر آن صورت مى‌گيرد.
درخت زبان گنجشك معمولا از سال ١۵ - ١۴ به بعد شروع به ميوه دادن مى‌نمايد.
ميوۀ آن در پاييز پس از ريزش برگها روى درخت مى‌ماند و تا بهار سال بعد به شاخه آويزان است.
براى كاشت، تخم آن را در پاييز لاى ماسه پهن مى‌كنند و نگه مى‌دارند تا بهار سال بعد كه كاملا برسد و كامل شود.
در بهار ابتدا آن را در خزانه‌اى كه با خاك مناسب تهيه شده باشد، در عمق ٣ - ٢ سانتى‌متر كاشته
و پس از ٢ سال كه نهالهاى جوان رشد كافى نمودند به محل اصلى منتقل مى‌شوند.
فلورا ايرانيكا معتقد است گونه‌اى از زبان گنجشك كه در شمال ايران مى‌رويد گونه‌اى است فرعى با نام علمى F. excelsior L. sub Coriariaefolia) Scheele(Murr.
«زبان گنجشك گل»زبان گنجشك گل درختى است كوچك كه بلندى آن تا ۶ متر مى‌رسد. برگها و ميوۀ آن شبيه زبان گنجشكها است.
گلهاى آن زياد، مجتمع، سفيد در انتهاى شاخه‌هاى گل‌دهنده ظاهر مى‌شود و بسيار زيبا مى‌باشد. اين درخت بومى جنوب
ايتاليا است خصوصا در جزيرۀ سيسيل مى‌رويد و منّ كه از اين درخت گرفته مى‌شود به عنوان مان سيسيل در بازار دارويى دنيا معروف
است و مان تجارتى مى‌باشد كه از شيرخشتهاى مرغوب مى‌باشد.
اين مانّ يا منّ در اثر نيش حشره‌اى به نام Cicata orni L. به شاخه‌هاى درخت به‌طور طبيعى به خارج ترشح مى‌شود
ولى چون مقدار آن از اين طريق زياد نيست معمولا براى برداشت محصول بيشتر مانّ شكافهايى به تنه
و ساقه‌هاى درخت وارد مى‌كنند تا مقدار بيشترى مانّ جارى شود.
مانّ حاصل از زبان گنجشك گل مرغوبترين نوع مانّ و شيرخشت تجارتى است.
رنگ آن سفيد مايل به زرد و متبلور است. بوى آن نامطبوع و كمى تهوع‌آور، طعم آن ابتدا شيرين
ولى پس از آن تند و تلخ مى‌شود و نظر به خواص دارويى زيادى كه دارد ارزش آن در بازار از سيار مانّها بيشتر است.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 6 ص 65-64
توسط pejuhesh237 » يکشنبه ژانويه 20, 2013 10:56 am 
