اسارون

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

آسارون:
به فتح همزه و سين مهمله و الف و ضم راى مهمله و سكون واو و نون لغت سرياني است

گياهى است از خانوادۀ Aristolochiaceae نام علمى آن Asarum europaeum L.

و مترادفهاى آن Asarum officinale Moench. و Asarum reniforme Gilib.مى‌باشد.

آسارون را به اسامى علمى:Asarum Europaeum وVelariana Hard Wieril و ... نوشته‏ اند

به لاتينى:

Moench, A. ReniforAsarum Europaeum A. Officinale me Gilib

سريانى: آسارون و به سانسكريت كالانسرائى و تگرى مى‏ گويند.

آسارون را در سانسكريت: تگارا، نان رينى و رهينى مى‏ گويند.

و نيز نوعى از آن را در هند به نام آساراباكا مى ‏شناسند

فارسی:ناردين و سنبل برى

عربی:الناردين البري

یونانی:سرانيون

انگلیسی:Foalfoot و Cabaret

فرانسه:Asaret و Oreille d?homme

آلمانی:Hasel Wurzel ,Haselkraut

ایتالیائی: Rendella ,Asaro

[pejuhesh237]

بيخ گياهي است پرگره و دراز و باريك و كج و از زرد چوبه باريك‌تر

و با اندك عطريهء و تندى و سفيد مايل به زردى

و بعضى غير مايل به زردى و گياه او منبسط بر روى زمين و برگش شبيه به برگ نيل و لبلاب و از آن كوچكتر و مايل به استداره

و گلش بنفش و در زير برگ شبيه به گل بنک

و تخمش مثل تخم كاجيره كه قرطم عبارة از اوست و قسمى از آن را ساق به قدر زرعى و مدوّر

و برگش مثل قنطوريون رقيق و اعلاى ساق پر شعبه بعضى بر بالاى بعضى و بر اطراف شعبها مثل دانه گندم

و در جوف او چيزى زغبى و بیخش به سطبرى خنصر و كم گره و خوشبو و خوش طعم

و قسمي را برگ مثل قسم اول اغبر و صلب و شاخهاى او پراكنده و باريك و گلشن بزرگ و بنفش

و ثمرش مثل ثمر كبر و در جوف او تخمى مثل تخم خطمى و بر اشجار مى پيچد

و بیخش سارى در تحت ارض و پر كره و قوى الرايحه

و تلخ و لذاع و اين قسم مخصوص است در دفع سموم و گزيدن مارها

و قسمي را برگ از همه اقسام ريزه تر و شاخهاى او منبسط بر روى زمين و گلشن بنفش

و بیخش نرم و بى كره و زرد و تلخ و با عطريه و منبت او كوهاى ساده و اين قسم ضعيف‌ترين اقسام اربعه است .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص24

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و بهترين همه نوع اول است كه از قرنك و افريقيه و شام خيزد

و خوش‌بو و تند رائحه و باريك باشد كه زبان را در وقت خائيدن بكزد و مستعمل بيخ آن است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 120



گياهى است علفى چندساله خيلى كوچك بلندى آن كمتر از  ١۵  سانتى‌متر است.

به‌طورى‌كه گياه روى زمين خوابيده و گسترده است. ريشۀ آن كمى دراز و كمى كج و گره‌دار و كمى افقى در خاك قرار دارد،

رنگ آن زرد و قطر آن كمى كمتر از قطر ساقه زيرزمينى زردچوبه است.

برگهاى آن مدوّر به شكل گوش انسان و يا به شكل كف پاى شتر.

گلهاى آن منفرد، رنگ قسمت خارجى آن سبز كثيف مخلوط با قرمز و رنگ داخل آن قرمز است و در ارديبهشت‌ماه ظاهر مى‌شود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 165

[pejuhesh237]

و بعضى غير مايل به زردى و منبت او جنگلها و قسم اول كه از فرنگ و آفريقية و شام خيزد .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص24

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

اين گياه در جنگلها و كوهستانات كنار نهرها و نقاط سايه‌دار مناطق معتدل اروپا و شمال آسيا به‌طور خودرو مى‌رويد.

در ايران تا به حال شناسايى نشده است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 165

آسارون را از چين مى ‏آورند. در كنار رودخانه نيل روييده مى ‏شود. محل رويش آن افغانستان، هند، كشمير و نپال است.دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى، ج‏1، ص: 56

[pejuhesh237]

آزارون: از تقطير ريشه گياه به دست مي ايد و ازارون داراي اثر سمي است.

قسمت مورد استفاده طبى آن، ساقه و بيخش است.

در هند، مادۀ عامل گياه كه اسانس روغنى فرّار آن است قى‌آور و نرم‌كنندۀ سينه است

و در موارد جراحات جهاز هاضمه و بيمارى سيليكوزيس  كه نوعى بيمارى ريوى ناشى از استنشاق هواى داراى ذرات سيليس مى‌باشد

و همچنين براى خشكى حلق و التهاب غشاى حنجره كه با ترشح همراه باشد، آثار مفيدى نشان داده است.

از اين گياه نوعى رنگ سبز گرفته مى‌شود.

به علت سمّى بودن اين گياه به‌ندرت مصرف داخلى آن توصيه مى‌شود

و در مواردى كه مصرف داخلى آن لازم باشد بايد زير نظر پزشك باشد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 165-166


ريزوم و ريشه ان در طب عوام به عنوان مسهل و قي آور مصرف ميگردد. براي آن اثر قاعده اور نيز قائل مي باشند.

و گرد برگ و ريزوم ان عطسه آور است مصرف آن امروزه بكلي متروك شده است.

سابقا در دامپزشكي از ان به مقادير 15 تا 30 گرم به عنوان مسهل دفع كرم و درمان مشمشه استفاده به عمل مي امده است.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد چهارم ص 292-294

[pejuhesh237]

و مجموع او در آخر دويم گرم و خشك .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص24

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و بعضى در سوم كرم و در دوم خشك كفته‌اند.

[pejuhesh237]

.مقدار خوراك:

به اندازه ميوه كوچك مازو (تقريبا 5/ 1 تا 2 گرم) مى‏ باشد. داروى فوق نافع ورم شكم، درد معده، درد خاصره، سنگ مثانه و بلغم است.

مقدار خوراك آسارون از نيم تا يك مثقال مى‏باشد. مقدار خوراك از 2 تا 5 گرم است.

مضر ريه است و مصلحش مويز چرب شده با روغن بادام مى ‏باشد.

مشابه آسارون زنجبيل‏ و دوج تركى است. قوت آسارون با قوت سوسن زرد برابر مى‏ باشد.دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى، ج‏1، ص: 57

[pejuhesh237]

محلل و ملطف و مفتح و منقى معده و جگر و سپرز و گرده از اخلاط بارده

و با ماءالعسل مسهل قوى بلغم و جهة حصاه و عسر البول

و احتباس حيض و درد ورك و مفاصل و عرق النساء و نقرس نافع خصوصا كه دو ماه در آب انگور خيسانيده باشند

و بايد به ازاى هر سه مثقال او آب انگور چهار رطل و نصف باشد

و با شير شتر و گوسفند مبّهى قوى مبرود و مرطوبست و جهة تسكين دردهاى باطنى

و استسقأ و يرقان سددى و ورم رخو جگر و تنقيهء آلات بول از رطوبت لزجه

و امراض باردهء دماغى و سده جگر و صلابت سپرز

و اكتحال او جهة امراض طبقه قرنيه و دود او جهة گريزانيدن عقرب

و ضماد او با شير تازه بر كنج ران و پشت زهار جهة نعوظ بسيار مؤثر

و مضرّ ريه و مصحلش مويزج و قدر شربتش از يك مثقال تا سه مثقال

و بدلش وج و مثل وزن او زنجبيل است با نصف او خولنجان

و نصف او وج و حكماى هند را اعتقاد ان است كه چون قبل از آبله نيم درهم آن را با نبيد برنج بنوشند آبله بسيار كم برآيد

و مجرب مى دانند. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص24

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و بوئيدن روغن ان دائم جهت نسيان

و از جملۀ ادويه‌ايست كه داخل كرده مى‌شود در خوشبوئيها کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 120

[pejuhesh237]

محلل و ملطف و مفتح و منقى معده و جگر و سپرز و گرده از اخلاط بارده

و با ماءالعسل مسهل قوى بلغم و جهة حصاه و عسر البول

و احتباس حيض و درد ورك و مفاصل و عرق النساء و نقرس نافع خصوصا كه دو ماه در آب انگور خيسانيده باشند

و بايد به ازاى هر سه مثقال او آب انگور چهار رطل و نصف باشد

و با شير شتر و گوسفند مبّهى قوى مبرود و مرطوبست و جهة تسكين دردهاى باطنى

و استسقأ و يرقان سددى و ورم رخو جگر و تنقيهء آلات بول از رطوبت لزجه

و امراض باردهء دماغى و سده جگر و صلابت سپرز

و اكتحال او جهة امراض طبقه قرنيه و دود او جهة گريزانيدن عقرب

و ضماد او با شير تازه بر كنج ران و پشت زهار جهة نعوظ بسيار مؤثر

و مضرّ ريه و مصحلش مويزج و قدر شربتش از يك مثقال تا سه مثقال

و بدلش وج و مثل وزن او زنجبيل است با نصف او خولنجان

و نصف او وج و حكماى هند را اعتقاد ان است كه چون قبل از آبله نيم درهم آن را با نبيد برنج بنوشند آبله بسيار كم برآيد

و مجرب مى دانند. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص24

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و بوئيدن روغن ان دائم جهت نسيان

و از جملۀ ادويه‌ايست كه داخل كرده مى‌شود در خوشبوئيها کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 120



لطيف‌كننده است و بازكنندۀ انسداد و گرفتگى‌هاى مجارى عروق مى‌باشد.

مقوى و پاك‌كنندۀ دماغ و اعصاب و كبد و سپرز و كليه است.

خوردن آن بتنهايى يا با داروهاى مناسب ديگر براى بيمارى‌هاى سرد دماغى نظير صرع، لقوه، فلج،

سستى اعضا، تشنج امتلايى و خواب‌رفتگى نافع است.

اگر  ١۵  گرم از ريشۀ خشك آن را در  ۵ / ٢ - ٢  كيلوگرم آب انگور براى مدت   ۶٠ - ۵٠  روز خيسانده

و پس از آن مصرف كنند براى دردهاى داخلى، استسقا، يرقان، ورم كبد و طحال و پاك كردن آلات بول و رحم از رطوبتهاى لزجه

و پاك كردن كليه و مثانه و تسكين درد آنها و سختى ادرار و قطع قاعدگى و درد مفاصل و لگن خاصره و سياتيك و نقرس مفيد است.

خوردن  ۵  گرم آن با آب عسل مسهل است و اگر با شير شتر يا شير گوسفند خورده شود براى تقويت نيروى جنسى سردمزاجان مفيد

است. آسارون براى ريه مضّر است و از اين نظر بايد با مويز خورده شود و مقدار خوراك آن  ١۵ - ۵  گرم است.

جانشين آن از نظر دارويى هم‌وزن آن وج يا زنجبيل و يا نصف وزن آن خولنجان و نصف ديگر وج مى‌باشد.

از اين گياه نوعى رنگ سبز گرفته مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 165-166

آسارون در نسخه‏ هاى معروف يونانى وارد شده است كه به طور مثال:

جوارش بسباسه كه براى سرماخوردگى و خنكى معده، سوء هاضمه، نفخ شكم و قولنج مفيد مى‏ باشد.

2 جوارش عود شيرين كه براى درد معده و به طور مشهى داده مى‏ شود.

3 جوارش فلافلى كه نافع امراض معده است.

4 نسخه روغن كلان كه براى اعصاب، لقوه، روماتيسم و عرق النساء استفاده شده است.

5 نسخه صفوف شيرين، كه براى ديسانترى، قوت روده ‏ها، تعادل كننده سلامت بدن و دافع بلغم است.

6 نسخه لبوب الاسرار كه به طور مقوى دماغ و قلب استفاده مى‏كنند.

7 نسخه معجون تلخ، كه براى فلج، لقوه، درد شكم، درد اعصاب استفاده شده است.

8 نسخه معجون جالينوس لؤلؤئى، كه نافع ضعف اعصاب، باه و بدن است.

9 نسخه نوشادر ساده كه براى تقويت معده، علاج ديسانترى و براى درد شكم استفاده مى‏شود. دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى، ج‏1، ص: 57

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

از نظر تركيبات شيميايى گياه داراى اسانس روغنى فرّار و گلوكوزيد است.

همچنين وجود بورنيل آستات ، متيل اوژنول   و آزارون در آن تأييد شده است.

در ريشۀ آن  ١٧ / ١  درصد آلكالوئيد آزارين   و آزارون وجود دارد.

در برگهاى آن ماده آزارون و يك گلوكوزيد يافت مى‌شود.

سميّت ريشۀ آن ضعيف است و تأثير آن در قورباغه و سگ و خرگوش در حد ازدياد شتاب تنفس، تحريكات موضعى، تهوع و استفراغ مى‌باشد
.
بررسى‌هاى جديد ديگرى نشان مى‌دهد كه اسانس روغنى گياه تازه شامل حدود  ۵٠  درصد آزارون مى‌باشد

كه  ۶۵  درصد از اسانس نعنا فلفلى بيشتر سميّت دارد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 165


ريزوم آسارون داراى تانن، مواد رزينى، صمغ، آميدون، اسيدهاى آلى و اسانسى با بوى معطر به مقدار يك درصد است

كه مركب از پنين، آزارون و آزارين مى‏ باشد.

بررسى‏ هاى‏Schuls H - نشان داد كه آزارون، ماده سمى ريزوم اين گياه است و موجب فلج عروق خونى و سلسله اعصاب مى ‏گردد،

ولى ديگران، اين ماده را منحصرا مخدر دانسته و معتقدند كه به سهولت دفع مى‏ شود،

در حالتى كه اسانس مذكور حتى اگر به مقادير كم مصرف شود، مسموميت شديد فراهم مى ‏آورد.

اسانس این گیاه دارای ترکیباتی مشابه گونه قبلی است. دارای ترپن( پنین) متیل،اوژنول، بورنئول، لینالول، وژرانیول است.

نوع دیگر آن ASARUM CANADENSE است که مصرف درمانی ان در فارماکوپه امریکا ذکر شده است.

برای این گیاه اثر تب بر قائل اند و از ان اسانسی به نام اسانس آزاروم OIL OF ASARUM یا OILOF CANADA SNAKEROOT استخراج میکنند.

اسانس آزاروم مشخصاتی مانند اسانس نوع قبلی دارد و مرکب از ترپن( پنین) متیل،اوژنول، بورنئول، لینالول، وژرانیول است.

مایعی به رنگ قهوه ایی مایل به زرد با طعم و بوی نسبتا معطر که عملا در آب غیر محول ولی در 2 برابر حجم خود الکل 70 درجه حل می شود.

باید در ظروف دربسته در محل سرد و دور از نور نگهداری شود.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد چهارم ص 295