برگش شبيه به برك انجير و از آن بزرگتر
و نرم و ساقش تا بقدر دو زرع بيخش مثل نى مجوف و ثمرش در خوشهاى پر خار و مدور
و دانه اش بقدر قهوه و منقط و مغزش سفيد و پر روغن .
كتاب تحفه حكيم مومن-طبع قديم-ص 100-101متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:دو نوع مى‌باشد سفيد و سرخ مائل به بنفشى و دوم قويتر از سفيد
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 386 کرچک گیاهی یک ساله و دارای ساقه ای به ارتفاع 2 متر است. ولی در آب هوای گرم و مساعد به صورت چند ساله به ظاهر درختچه به ارتفاع 4 تا 6 حتی تا 10 متر و گاهی بیشتر ممکن است دراید .
منشا اصلی ان حبشه بوده است و به طوریکه شواهد تاریخی نشان میدهد از انجا به سایر نواحی جهان انتقال یافته است .
مصارف زیاد روغن دانه ان سبب گردیده که پرورش این گیاه در غالب نواحی کره زمین عمومیت پیدا کند.
کرچک برگهایی بزرگ،منفرد و پنجه ایی شکل و مرکب از 5 تا 11 لوب عمیق دندانه دار با دمبرگ دراز همراه با استیپولهای زود افت دارد.
گل های ان در فاصله ماههای مرداد و شهریور ظاهر می شود.
به صورت خوشه مجتمع بوده به وضع متقابل با برگ های انتهای ساقه قرار گرفته است و در ان دونوع گل نر و ماده دیده میشود .
هر گاه نر ان شامل کاسه ای مرکب از 5 تقسیم و تعدا زیادی پرچم با میله های منشعب است که عمو ما منتهی به بساک دو خانه میگردند .
در گل های ماده کرچک نیز کاسه ای مرکب از 5 تقسیم ولی درون ان مادگی به تخمدان سه خانه دیده می شود .
میوه اش پوشینه پوشیده از خار و محتوی سه دانه روغن دار است .
کرچک انواع مختلف با مشخصات متفاوت دارد که از انها روغن استخراج می شود .
در بعضی از واریته های کرچک میوه دارای وضع شکوفاست یعنی پوسته ان خود به خود شکافته شده دانه ها از دورن ان خارج میگردد
ولی در برخی واریته ها این حالت وجود ندارد به وطری که دانه در داخل پوسته میوه نهفته باقی می ماند .
دانه واریته های مفید کرچک از نظر ابعاد و مقدار ورغن قابل استخراج با یکدیگر تفاوت دارد مانند ان که بزرگی دانه از 6 تا 26 میلیمتر و وزن انها از 70 میلیگرم تا 1/25 گرم تغییر میکند .
از واریته های مختلف کرچک استفاده هایی به شرح زیر است:
1- vAR.MAGORکه میوه ان پس از رسیدن کامل باز می شود ، روغنی استخراج میگردد که منحصرا به مصارف صنعتی می رسد . زراعت این گیاه بیشتر در هند و چین صورت میگردد.
2- vAR.MINORدانه های کوچک به ابعاد 10 تا 12 در 6 تا 7 میلی متر است .میوه ان پس از رسیدن خود به خود باز شده ودانه ها به خارج پرتاب می گردد. کشت ان در مادا گاسکارمعمول است.
3-VAR.SANGUINEUS دانه های بیضوی به رنگ قرم خونی دارد. زراعت ان در الجزیره انجام میگرد.
4- VAR.ZAN ZIBARENSISدانه های مسطح ،پهن به رنگ سفید و دارای خطوط قهوه ایی و قرمز به بزرگی 15 تا 18 در 10 تا 14 میلی متر دارد و از افریقای شرقی به سایر نقاط صادر می شود .
دانه واریته های شکوفا را پس از خشک کردن، انواع ناشکوفا را س از جدا کردن از میوه و خشک کردن مورد استفاده قرار میدهند. طرز خشک شدن دانه ها نیز در کیفیت روغن حاصل از انها تاثیر به سزایی دارد.
گیاهان دارویی دکتر علی زرگری جلد4ص 356 در مناطقى كه ارقام يك سالۀ آن كاشته مى‌شود مزرعه پس از برداشت محصول دانه شخم شده و سال بعد مجددا به صورت زراعت جديدى تخم آن كاشته مى‌شود.
معمولا در مناطق معتدل كشت بذر كرچك مقارن با زمان كشت ذرت و پنبه صورت مى‌گيرد.
كرچك داراى ارقام مختلفى است و گياه آنها نيز داراى رنگهاى متفاوتى مى‌باشد و ساقه و برگهاى آنها برحسب رقم آن داراى رنگهاى سبز، صورتى، قرمز و بنفش ممكن است باشد.
ريشۀ آن مانند نى مجوف و ميوۀ آن خاردار و مدوّر و تخم آن داخل ميوه به اندازۀ دانه قهوه و پوست تخم منقّط و مغز آن سفيد و داراى مقدار زيادى روغن است.
دانه‌هاى كرچك را معمولا به سه اندازۀ كوچك، متوسط، بزرگ تقسيم مى‌كنند و قاعده اين است كه دانه‌هاى بزرگ داراى چند درصد روغن بيشترى هستند
ولى براى انتخاب ارقامى براى كاشتن نبايد تنها دنبال ارقام با دانه‌هاى بزرگ رفت بلكه مقدار وزن محصول دانه در هكتار نيز بايد مورد توجه باشد
معمول‌ترين ارقام گونۀ R. communis است.
در مناطق حارّه دنيا كه داراى يك فصل باران به مدت ۵ - ۴ ماه هستند به آسانى مى‌توان كرچك را بدون آبيارى كاشت و برداشت نمود
ولى در مناطق خشك مانند ايران بخصوص در مناطقى كه در دورۀ رويش گياه (تابستان) باران نداريم يا كافى نيست، بايد آبيارى شود.
براى كاشت خطى كوچك در حدود ١٠ كيلوگرم بذر در هكتار كافى است. فاصله بين بوته‌ها به‌طور متوسط ١ متر از هر طرف مى‌باشد.
در مورد ارقام با ساقه و برگهاى قرمزرنگ كه به ارقام خونى معروف‌اند چون بوته‌ها بزرگ مى‌شوند اين فاصله بايد بيشتر باشد و شايد ۵ / ٢ - ٢ متر از هر طرف مناسب باشد.
در شرايط اقليمى ايران معمولا ۵ - ۴ ماه پس از كاشت بذر محصول به دست مى‌آيد و مقدار محصول ٢ - ۵ / ١ تن در هكتار است.
.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد6 ص 414-415
توسط pejuhesh237 » پنج شنبه ژانويه 03, 2013 11:13 am 
