به یونانی بيخیست سياه رنگ شبيه به شلغم و بر روى او چيزهاى مثل گره رسته
و گياه او خاردار و به قدر شبرى و بسيار شاخ
و برگش شبيه به كرنب و ثمرش شبيه به غلاف نخود
و در آن دو عدد يا سه عدد دانه مايل به زردى
و او غير چووهء گازرانست و قسمى از بخور مريم است
و در بردن چرك از پشمينه و جامه مثل صابونست
.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 16 متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافاتو صاحب اختيارات كفته ان بيخ خاوى است و كل زرد دارد و آن بيخ را فلار و بلاو و قلار و كليم‌شوى و قصب‌شوى كويند
و آن ييخ عرطنيثا است و فعيلاسوس و سطرنيوس نيز خوانند و بزبان شيرازى چوبك اشنان و بخور مويم نوعى از ان است
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 109
تعدادى از گياهان هستند كه سابقا از ريشۀ آنها به علت داشتن مادۀ ساپونين براى شستن و تميز كردن لباس مانند صابون استفاده مى‌كرده‌اند.
اين گياهان از خانوادۀ Caryophyllaceae مى‌باشند. تعدادى از آنها كه به صورت درختچه و داراى ريشۀ ضخيمى هستند
و بيشتر در ايران مى‌رويند از جنس Acanthophyllum و تعدادى ديگر كه يكساله و چندساله ولى علفى مى‌باشند
از جنس Saponaria هستند كه بيشتر در اروپا مى‌رويند و تك‌وتوك از دستۀ دوم در ايران نيز ديده مى‌شود.
١ . Acanthophyllum squarrosum Boiss. -درختچۀ كوچكى است كبودرنگ، كركدار خزى،گلهاى آن سفيد يا صورتى و داراى ريشه‌هاى ضخيم است.
2. Acantophyllum microcephalum Boiss. - برگهاى آن نخلى‌شكل، گلها كوچك با كاسه مخروطى و جام سفيد.
۴ . Acanthophyllum glandulosum Bge. -درختچۀ كوچكى است كه كمى كركدار و چسبناك برگهاى آن ريز، روى برگها شياردار و پشت آن برجسته و گلهاى آن سفيد است.
۵ . A. fontanesil Boiss. -درختچه‌اى است با كركهاى ريز، برگهاى كشيده،
6. A. bracteatum Boiss. -درختچۀ كوچكى است پوست آن به رنگ كبود، صاف يا كمى كركدار. برگهايش كشيده نوك‌تيز و گلهايش در مجموعه‌اى در روى يك پايك بلند قرار دارد.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 5 ص 141
توسط pejuhesh237 » شنبه فبريه 02, 2013 6:27 pm 
