تارهاى كلى است شبيه بعصفر و بسيار خوش‌بو و زرد تيره رنك مائل بسرخي و بي‌خار و اول كل آن از زمين مى‌رويد
و بعد اتمام آن ساق و برك آن و طول ساق آن يك و نيم شبر و برك آن شبيه ببرك ياسمين و بيخ آن شبيه بزراوند مدحرج
و مانند پياز نركس و در كل آن تارها و در هر كلى سه چهار تا زعفران مى‌باشد
و آن تارهاى بزرك رنكين خوش‌بو است و آنچه باريك كمرنك كم بو است زعفران نيست
و بالجمله بهترين آنها بسيار زرد مائل بسرخى خوشبوى تازۀ آنست از هر جا كه باشد
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 472زعفران گياهى است چندساله و كوتاه، ارتفاع آن در حدود يك وجب است.
برگهاى آن دراز و خطى مانند تره به رنگ سبز زيبا به طول در حدود ١٠ سانتى‌متر كه مستقيما از يك پياز سفت كه غدۀ زيرزمينى زعفران است، خارج مى‌شوند.
گلهاى زعفران ارغوانى به شكل قيف با لولۀ دراز و باريك كه به شش قسمت منتهى مى‌شوند كه در حقيقت به جاى گل، برگها به رنگ بنفش هستند
و در داخل آن سه عدد پرچم (آلت نر) و خامه و كلاله و تخمدان (آلات ماده) زعفران قرار دارد.
خامه دراز گل يا ميله (آلت مادۀ گل) منتهى به كلالۀ سه‌شاخه‌اى مى‌شود، اين كلاله زعفران معروف را تشكيل مى‌دهد
كه به صورت اليافى به رنگ قرمز و نارنجى مى‌باشد. زعفران خيلى مرغوب فقط قسمت كلالۀ گل يعنى قسمت انتهايى خامه است كه چيده مى‌شود،
ولى معمولا خود ميلۀ خامه را هم اغلب با كلاله مى‌چينند و با زعفران مخلوط مى‌كنند كه زعفران را نامرغوب مى‌كند. زعفران داراى طعم تلخ و عطر قوى و رنگين مى‌باشد.
معمولا از نظر نوعى استاندارد زعفران، قاعده اين است كه هر ۵٠ عدد از الياف كلالۀ زعفران بايد در حدود 377 ميلى‌گرم وزن داشته باشد
و به‌طور متوسط از هر ده هزار گل زعفران در حدود ۶٨٠ گرم محصول به دست مى‌آيد.
زعفران خشك قابل عرضه به بازار در حدود ١۴ - ١٢ درصد آب و رطوبت دارد. هر ١ ميلى‌گرم زعفران مرغوب بايد در حدود 700 سانتى‌متر مكعب آب را رنگين نمايد.
پياز زعفران از يك قسمت متورم سفت مركزى به نام كورم ١ تشكيل شده كه آن هم با يك غشاى قهوه‌اى رنگ به نام تونيك ٢ پوشيده شده است.
تكثير زعفران از طريق كاشت پياز آن صورت مى‌گيرد. خاك غنى خوب تهيه‌شده براى زعفران لازم است.
معمولا مزرعه را به كرتهايى به پهناى ۵ / ١ متر كه با يك راهرو باريك از هم جدا مى‌شوند تقسيم مى‌كنند كه در موقع چيدن زعفران براحتى گلها در دسترس قرار گيرد.
كشت پياز زعفران معمولا در اواخر تير و اوايل مرداد روى خطوطى به فاصلۀ ٢٠ - ١٨ سانتى‌متر به عمق ١٨ - ١۶ سانتى‌متر انجام مى‌گيرد.
فاصلۀ بين پيازها در حدود ۵ - ۴ سانتى‌متر كافى است. پس از مدت كوتاهى گلها ظاهر مى‌شوند و برداشت زعفران صبحها و غروبها در طول 4-3 هفته بتدريج انجام مى‌شود.
بعد از ظهور گلها كم‌كم برگها ظاهر مى‌شوند و رشد مى‌كنند و تا بهار باقى مى‌مانند.
پس از برداشت گلها قسمت كلالۀ هر گل را برمى‌دارند و لاى كاغذ خشك‌كن در داخل جعبه‌هاى كوچكى قرار مى‌دهند.
از يك مزرعۀ خوب زعفران مى‌توان ١۵ - ١٠ كيلوگرم زعفران خشك در سال اول در هكتار برداشت كرد و در سال دوم ۴٠ - ٣٠ كيلوگرم و در سال سوم ٢۵ - ٢٠ كيلوگرم
ولى از مزرعه‌هايى كه خوب مراقبت نمى‌شود و خاك آن غنى نيست، كمتر از اين مقدار برداشت مى‌شود.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص341-342
توسط pejuhesh237 » چهارشنبه ژانويه 09, 2013 5:00 am 
