نارنج

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Rutaceae ، نام علمى آن Citrus bigaradia L.

و مترادفهاى آن Citrus amara Link. و Citrus aurantium var amara L.

و Citrus aurantium var bigaradia و Citrus vulgaris Loisel.مى‌باشد.

هندى :كرنا

فارسی: «نارنج» ، «نارنگ»

عربی:نفاش- كباد-نارنج

یونانی:

انگلیسی:Sour orange و Bitter orange

فرانسه: Bigaradier و Citronnier vulgaire و Orange bigarade و Orange amer

آلمانی:Bitterorangen baum

ایتالیائی:Arancio amaro- Arancio argo

برگاموت

نوعى از مركبات است كه به فرانسوى درخت آن Bergamotier و به انگليسى Bergamot orange of Europe يا Bergamot گفته

مى‌شود. گياهى است از خانوادۀ نارنج Rutaceae ، نام علمى آن Citrus bergamia Risso et Poit. و مترادف آن Citrus aurantium var bergamia مى‌باشد.



Citrus aurantium Risso

فرانسه:citronnier orangger-oranger doux-oranger

آلماني orangen baum:

انگليسي:sweet-orange tree

ايتاليايي:portogallo-Arancio dolce-melarancio

فارسي : درخت پرتقال

عربي: برتقال

[pejuhesh237]

.ثمر درختى است عظيم و خوش منظر و اندك خاردار

و چوب آن صلب سفيد مايل به زردى به رنگ صندل ابيض نرم در ملمس و كم ريشه و مستوى الاجزا

و برگ آن از برگ ليمو بزرگتر و از اترج كوچكتر و خوشبو

و گل آن سفيد اندك طولانى و بسيار خوشبو و اندك تند طعم و با تلخى كمى

و ثمر آن در خامى سبز و مدور و بعد از رسيدن زرد مايل به سرخى مى‏گردد

مغز آن ترش آبدار و قاش قاش در پرده‏ها و تخم آن اندك طولانى شبيه به تخم اترج و از آن كوچكتر و تلخ

و پوست ثمر آن نيز تلخ و بهترين آن بزرگ باليده رنگين شاداب پوست نازك املس آنست

و در بعض بلاد ثمر آن هميشه مى‏باشد بر درخت از سال گذشته زرد سرخ رنگ و از سال حال سبز نيم‏رس

و هنگام شكوفه آن در بهار و پاييز است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 764


درختي است به ارتفاع متوسط 4 تا 5 متر كه منشا اوليه ان نواحي شمالي هندوستان تشخيص داده شده است

ولي امروزه مصارف فراواني كه ميوه و برگ و گل ان در پزشكي و يا ازنظر تغذيه پيدا نموده ، پرورش آن در غالب نواحي معتدل و مساعد معمول گرديده است.

از مشخصات ان اين است كه برگهاي با دمبرگ بالدار كاملا مشخص و گلهايي با كاسه مركب از 5 تقسيم و جام شامل 5 گلبرگ معطر ،

ضخيم، آبدار و زود افت دارد. درون جام گل ان 20 پرچم كوتاه و در وسط آنها ، مادگي مركب از تخمداني 8 تا 10 خانه مشاهده ميگردد

كه پس از رسيدن ، به ميوه اي به صورت سته،آبدار و ترش مزه تبديل مي شود.

در برش عرض جدا رميوه نارنج، حفره هاي ترشحي متعددي در پارانشيم زير بشره ديده مي شود كه درآنها اسانس ذخيره ميگردد.

در سلول هاي پارانشيمي اطراف حفرات مذكور نيز بلورهاي اكسالات كلسيم مشاهده مي شود.

برگ نارنج بوي معطر و مطبوع و طعمي تلخ دارد و اگر بين انگشتان فشرده شود بوي آن قويتر ميگردد.

طول برگ نارنج 4 تا 9 سانتيمتر و عرضش 2 تا 4 سانتيمتر است .

قشر ضخيمي از كوتيكول نيز ان را از خارج فرا ميگيرد.

در برش عرضي برگ نارنج بافت پارانشيم نرده اي مركب از 2 رديف سلول ديده مي شود.

كه درون بعضي از سلول هاي ان مخصوصا در رديف اول بلور اكسالات كلسيم جاي دارد.

حفره هاي ترشحي متعدد نيز در پارانشيم و اطراف دسته هاي اوندي مشاهده ميگردد..گياهان دارويي دكتر زرگري جلد 1 ص 488-479

سرماى زمستان كمتر از  ١۵ - ١٠  درجۀ زير صفر را بسختى تحمل مى‌كند، البته تحمل آن از ساير ارقام مركبات نظير پرتقال بيشتر است.

برگهاى آن سبز شفاف بيضى‌شكل نوك‌تيز زيبا و اختلاف آن از نظر شكل با برگ پرتقال وجود دمبرگ بالدار در محل اتصال دمبرگ با برگ است.

گلهاى آن درشت‌تر و زيادتر و با عطر بيشتر از گلهاى پرتقال و خوردن ميوۀ آن براى مصارف مخصوص، معمول نيست،

پوست ميوه صاف و رنگ آن نارنجى تيره و گوشت داخل آن خيلى ترش و كمى تلخ است.

. تكثير نارنج از طريق كشت بذر انجام مى‌گيرد. بذر آن را از بهترين نارنجهاى درشت و مرغوب و رسيده انتخاب و در بهار در خزانه مى‌كارند.

محل كاشت بايد رو به آفتاب باشد، پس از دو سه هفته دانه‌ها جوانه مى‌زند و گياه شروع به رشد مى‌نمايد.

در مناطق با تابستان خشك بايد گياه مرتبا در دفعات متعددى آبيارى شود ولى هر بار با آب كمترى.

در آغاز سال دوم نهالهاى حاصل را به محل ديگرى منتقل و با فواصل  ۵٠  سانتى‌متر از هر طرف مى‌كارند و نهال  ۴ - ٣  ساله را از نوعى كه مورد نظر است پيوند مى‌زنند.

نهالهاى پيوندى آماده شده را در باغ مورد نظر كه خاك آن قبلا شخم خورده و كود داده شده است به فواصل  ٨ - ٧  متر از هر طرف مى‌كارند.

اگر در خاكى كه زياد قدرت نداشته باشد كاشته شود، فاصلۀ درختان را بايد كمتر گرفت ( ۵ - ۴  متر از هر طرف) .

بعضى از باغبانها به وسيلۀ قلمه نيز تكثير مى‌نمايند

برگاموت:

درخت كوچكى است در حدود  ۴  متر و در حقيقت نارنجى است كه بدون تيغ مى‌باشد.

برگهاى آن شبيه نارنج با دمبرگ بالدار. گلهاى آن شبيه نارنج سفيد و معطر است.

ميوۀ آن شبيه گلابى است با پوست زرد صاف، براق، زردرنگ روشن و مزۀ آن كمى ترش است.

.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 235 -232-233


درخت پر تقال ظاهري شبيه درخت نارنج دارد با اين اختلاف كه اولا برگهاي آن منتهي به دمبر گي است به خلاف درخت نارنج

بالهاي كم عرض تر ان را فرا مي گيرد به طوري كه اين خود وسيله تشخيص ان از درخت اخير است ثانيا بهار ان بوي ضعيف تر دارد

ثالثا ميوه اش داراي طعم شيرين كمي ترش و كاملا متمايز از نارنج مي باشد.

پرورش درخت پرتقال به علت ميوه مطبوخ و خوش طعمي كه دارد در منطقه وسيعي از نواحي مختلف دنيا معمول است..گياهان دارويي دكتر زرگري جلد 1 ص 488-485

[pejuhesh237]

.و در گرمسيرات كثير الوجود .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 764

درخت نارنج در مناطق شمالى و جنوبى ايران كه درجۀ سرماى زمستان از حد گرم پايينتر نمى‌رود، كاشته مى‌شود..کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 233

[pejuhesh237]

قسمت مورد استفاده درخت نارنج برگ گل و ميوه و پوست خارجي آن است.

هيج جزء آن سمي نيست.


برگ نارنج:

اثر آرام كننده، ضد تشنج و هضم كننده دارد و معمولا به صورت دم كرده تا 10 در هزار مصرف مي گردد.

در بعضي موارد، يك برگ نارنج تميز را در يك فنجان اب جوش داخل كرده پس از چند دقيقه كه مواد موثره آن در آ ب وارد گرديد مانند چاي مصرف مينمايند.

برگهاي جوان درخت نارنج كه بر روي شاخه هاي جوان آن ظاهر مي شوند اگر در اول اذر ماه تا اواسط بهمن ماه پيچيده شوند و در سايه خشك گردند

در درمان سوئ هضم ها بسيار موثر واقع مي شوند كه براي اين كار دم كرده برگها بايد مصرف گردد.

برگهاي جوان خشك شده اگر با دو برابر وزن خود از پوست بيروني نارنج مخلوط گردند

و مقدار مناسبي از اين مخلوط به صورت دم كرده مصرف شود اثر نيرو دهنده قواي عضلاني داشته حافظه را تقويت مي نمايند.

بهار نارنج:

گلهاي درخت نارنج، بهار نارنج ناميده مي شود. بهار نارنج در حالت تازه داراي بوي معطر و مطبوع و طعمي پسنديده است

ولي پس از خشك شدن بوي آن ضعيف مي گردد. در ضخامت بهار نارنج حفره هاي ترشحي مملو از اسانس و مواد مختلف وجود دارد.

براي مصارف داروئي بهار نارنج را به حالت غنچه ناشكفته هنگام صبح پس از آنكه ذرات شبنم خشك گرديد

از درخت مي چينند و سپس به سرعت در تاريكي خشك مي كنند.

بهار نارنج تازه در تهيه آب مقطر بهار نارنج و اسانس نرولي بكار مي رود.

بهار نارنج خشك شده به صورت دم كرده و به عنوان ضد تشنج در بيماريهاي عصب مانند هيستري ضعف اعصاب

و هم چنين رفع سكسكه بكار مي رود به علاوه داراي اثر خواب ملايم اشتها آور و رفع طپش قلب است.

دم كرده 2 قاشق سو پخوري بهار خشك شده در مقدار كمي آب اثر تسكين دهنده قوي در اطفال دارد

و حتي درد ناحيه شكم را كه موجب گريه كودكان شير خوار مي شود مرتفع مي سازد

آب مقطر بهار نارنج:

از تقطير بهار نارنج به وسيله بهار آب بخار تهيه مي شود. براي اين كار از يك كيلو بهار نارنج و يك ليتر آب يك كيلو آب مقطر تهيه مي كنند.

آب مقطر بهار نارنج مايعي زلال و داراي بوي بسيار قوي معطر است.

رنگ آن گاهي به علت فساد و رشد بعضي از باكتريها گلي مي شود.

آب مقطر بهار نارنج اگر با هم حجم خود الكل 90 درجه مخلوط گردد باد فلئور سنس بنفش رنگ ايجاد كند

آب مقطر بهار نارنج بايد داراي 35 درصد و 40 درصد اسانس باشد.بر اثر تبخير نيز نبايد بيش از 12000 درصد باقيمانده از ان برجاي بماند.

آب مقطر بهار نارنج زود فاسد مي گردد زيرا كفك ها و حتي باكتريها در ان رشد كرده عيار اسانس ان را پايين مي اورند .

از اين نظر بايد بهار نارنج را در شيشه هاي كوچك آبي رنگ و دور از نور در محل خشك نگهداري كرد.

آب مقطر بهار نارنج:

اثر آرام كننده و ضد تشنج دارد. در رفع بي خوابيهاي عصبي مخصو صا در بيماريهاي اطفال از آن استفاده به عمل مي ايد.

آب مقطر بهار نارنج جهت معطر ساختن پوسين ها شربت ها قرص ها و بسياري از فراوردهاي داروئي بكار مي رود.

آب مقطر بهار نارنج را به علت فساد سريع آن نبايد بيش از يك سال نگهداري نمود.

آب مقطر بهار نارنج را به علت فساد سريع آن نبايد بيش از يك سال نگهداري نمود.

آب مقطر بهار نارنج در تهيه شربت رفع سرفه و تسكين ناراحتي هاي سينه مورد استفاده به شرح زير قرار مي گيرد:

اسپس پكتورال

آب مقطر جوشان:

آب بهار نارنج:

عصاره ترياك:

قند:

ابتدا گلهاي خشك شده 7 گياه( اسپس پكتورال) مذكور را در آب جوش وارد كرده دريك ظرف سر بسته به مدت 6 ساعت دم مي كنند

سپس با فشار مايع ان را خارج مي سازند به نحوي كه مجموعا 1000 ميلي ليتر از محلول به دست آيد.

در اين موقع عصاره ترياك را در اب بهار نارنج وارد كرده قند را در ان مي افزايند و در بن ماري به صورت شربت در مياوردند.

هر 20 گرم اين شربت در حدود 2 ميلي گرم عصاره ترياك دارد و به مقدار مصرف آن براي اشخاص بالغ 20 تا 200 گرم در 24 ساعت است.

محلول آرام بخش و خواب اور با اثر ملايم:

آب مقطر بها رنارنج 50 گرم

كاهو 25 گرم

زيرفون(تيول) 25 گرم

به مقدار 2-4 قاشق قهوه خري در روز به هنگام خوابيدن


نارنج: ميوه ترش مزه درخت نارنج است كه به مصارف تغذيه و تهيه اب نارنج به منظور ترش نمودن اغذيه مي رسد.

دانه خشك شده و آ سياب شده نارنج اثر مسهلي دارد.

پوست نارنج:

پوست خارجي نارنج كه قبل از رسيدن سبزرنگ است و سپس تدريجا به رنگ نارنجي در ميايد

داراي مصارف مختلف دارويي است منتها بايد به كلي از لايه هاي سفيد رنگي كه در زير آن قرار گرفته است عاري باشد.

پوست خشك شده نارنج به صورت نوارهاي باريك به نام خلال نارنج و يا به اشكال ديگر در معرض استفاده قرار ميگيرد.

اسانس پوست نارنج داراي بوي قوي و مطبوع و حالت روان است.

خواص درماني:

از پوست نارنج داراي اثرمقوي معده ،كم كننده ترشحات معده، ضد خونريزي و به طور خفيف صفرابر است.

از پوست بهار نارنج شربت پوست نارنج تهيه مي شود. به علاوه در فرمول شربتي به نام رفور كمپوزه وارد مي باشد.

پوست نارنج را معمولا به قطعات كوچ در اورده به مقدار يك قاشق قهوه خوري در يك فنجان آب به مدت كوتاهي مي جوشانند

و سپس به مدت 20 دقيقه دم ميكنند . مقدار مصرف محلول حاصل يك فنجان قبل از هر غذا است

تيزان حاصل از ريشه درخت نارنج اثر كرم كشي قوي دارد و در دامپزشكي ميتواند مورد استفاده جهت رفع كرم سگ اسب و حيوان اهلي مشابه قرار گيرد.

بهداشت پوست:

براي جمع شدن منافذ پوست صورت و تامين لطافت و نرمي ان در افرادي كه پوست چرب دارند.

بايد ورقه هاي نازك نارنج راه به صورت ماسك صورت بر روي ان به مدت نيم ساعت قرار داد و در اين مدت بر روي تخت و يا جاي مسطح دراز كشيد

و در استراحت مطلق قرار گرفت

مخلوط شيره نارنج و گلاب به نسبت 3 و 1 لوسيون قابض و خوبي براي بهداشت پوست دست وصورت مي باشد.


از آب پر تقال شربت ها ي مفرح و نوعي ليموناد خوش طعم به نام اورا نژاد تهيه مي شود:

آب پرتقال داراي ضد اسكوربوت است.

اسانس پرتقال از فشردن قسمت خارجي پوست تازه پرتقال قبل از رسيدن كامل آن به دست مي آيد.

اين اسانس رنگ زرد كم و بيش تيره دارد. بوي ان معطر و مخصوص و طعمش ملايم و پسنديده است.

وزن مخصوص آن در گرماي 15 درجه بين 848- 853. است .

اسانس پر تقال به هر نسبتي در الكل مطلق حل ولي در 2 برابر حجم خود الكل 90 درجه محلول است.

در اب به مقدار بسيار كم حل ميشود.

قسمت اعظم ان را ليمونن راست تشكيل مي دهد.

به علاوه داراي سيترال –لينالول به مقدرا بسيار جزيي از انترا نيلات دو متيل و غيره است.

اسانس پر تقال به سهولت فاسد مي گردد و بوي ناپسند و طعم تند و سوزاننده پيدا مي كند از اين جهت هميشه بايد اسانس تازه ان به كار رود.

اسانس پرتقال رابايد در جاي خنك و محل تاريك نگهداري كرد.گياهان دارويي دكتر زرگري جلد 1 ص 478-488

خواص درماني:

اسانس پرتقال اثر ضد عفوني كننده و خلط اور دارد و د رتهيه پمادهاي ضد عفوني كننده بكار مي رود

به علاوه از ان در تهيه ادكلن لوسيون هاي محتلف و فراوردهاي زيبايي استفاده به عمل مياورند.

پرتقل ميوه اي است لذيذ كه با مصرف ان كمبود عناصر فلزي بدن تامين مي گردد.

پرتقال مقاومت طبيعي بدن را زياد ميكند. اثر مدر ملين و رقيق كننده خون دارد. دركم خوني و درمان سوء هضم موثر واقع مي شود.

در رفع التهاب مخاط لثه دندان و دهان تاثير كلي دارد.

در استعمال خارج داراي اثر مفيد در تامين شادابي پوست صورت است.. براي اين كار قسمت خوراكي پر تقال را كه محتوي شيره است

به مدت 15 تا 20 دقيقه بر روي پوست صورت اثر مي دهند. اين عمل باعث استراحت پوست و جلو گيري از پيدايش چين و چروك و تامين شادابي ان مي گردد

اگر بعد از پاك كردن ارايش صورت قسمت گوشتدار و له شده پرتقال رابرروي پوست به صورت به ملايمت بمالند

و اين عمل را با پوست گردن و شانه ها نيز انجام دهند در بهداشت پوست و سلامت ان بسيار مفيد واقع مي شود.

كودكان شير خواري كه از شير مادر استفاده نميكنند بايد روزانه 2 تا 3 قاشق قهوه خوري اب پر تقال تازه مصرف نمايند.

با آنكه پرتقال ميوه اي شيرين است معهذا دركتب علمي جديد مصرف ان براي مبتلايان به چاقي به شرح زير توصيه شده است:

يك عدد پر تقال و 3 عدد ليمو ترش را به قطعات كوچك درامده باشند به مدت 10 دقيقه در نيم ليتر اب بجوشانند

و سپس 2 قاشق عسل بدان افزوده مجددا به مدت 5 دقيقه به جوشانند و بعدا صاف كنند.

مقدار مصرف محلول صاف شده پس از سرد شدن 3 ليوان كوچك در روز است.

الكاتور پوست پرتقال جهت معطر ساختن شربت ها بوسيون ها و ليمودنا ها بكار مي رود.

درخت پرتقال در نواحي مختلف شمال و جنوب ايران پرورش مي يابد.

c.reticulato blanca-citrus nobilis درخت نارنگي ميوه مطبوع و خوش طعم دارد.

عناصر معدني ان كمتر از پرتقال است ولي به علت دارا بودن برم اثر مسكن عصبي ظاهر ميكند.


.برگهاى برگاموت ضد كرم و كرم‌كش و مقوى معده است. ميوۀ رسيدۀ آن اشتهاآور و مقوى هاضمه

و ميوۀ رسيدۀ آن محرك نيروى جنسى است.

اسانس برگاموت ضدعفونى‌كننده است و در صنعت توليد مواد آرايشى كاربرد دارد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 235

[pejuhesh237]

و ريشه و پوست درخت و پوست نارنج و شكوفه

و تخم او در دويم گرم و خشك

و ترشى او در آخر دويم سرد و خشك

و روغن نارنج در جميع افعال قويتر از روغن ناردين

و عرق او در دويم گرم و خشك

و قوتش در ظرف مس تا هفت سال باقى است و در شيشه تا يك سال کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 253

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و پوست و تخم آن در دويّم سرد و خشك و خشكى آن زياده .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 764

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و با لزوجتى كه موافق سينه و نزلات و سرفهء حار است

و در برگ و پوست او تفريح عظيم و جميع اجزاى او در همه امور بهتر از ترنج

و ضماد پوست زرد او با سركه جهة درد سر مجرب

و شرب يك درهم و نيم او كه خشك كرده باشند

با آب گرم جهة پيچش و اخراج كرم شكم و قى و غثيان از مجربات

و ضماد پخته مهراى نارنج به تمامه جهة جرب و حكه

و جوششهاى سر و نرم كردن موى جلد و بدن بيعديل

و بوئيدن او و برگ او رافع طاعون و فساد هوا و آب خيسانيدهء پوست

و شكوفه او جهة عسر ولادت مجرب

و حمول او مدر حيض و شرب او رافع سم عقرب و هوام

و ترشى او با شكر مسهل صفرا و مدر آن و رافع خمار و امراض حارهء عصب غير صحيح

و اكثار او مضعف جگر و مصلحش عسل و شكر

و دو درهم از تخم مقشر او ترياق گزيدن جانوران

و به دستور شرب ريشهاى باريك درخت او با شراب همين اثر دارد

و در ساير منافع مانند ترنج و ليموست

و ضرر نارنج به اعصاب كمتر است

و روغن نارنج كه پوست او را با شكوفه و روغن كنجد سه هفته در آفتاب گذاشته باشند

و دو مثقال آن پادزهر سموم باردهء حيواني است

و بوئيدن شكوفهء او مقوى دماغ و محلل زكام

و عرق او كه مسمى به عرق بهار است

و جهة ضعف دماغ و تفريح و تقوية اشتها

و باه و سّده مصفاة و نزلات و درد سينه و قولنج ريحى

و پيچش و خفقان و غشى

و مداومت او هفت روز در روزى دو وقيه با شكر و ربع درهم مرجان جهة رفع سپرز از مجربات

و با آب كرفس جهة اخراج سنگ مثانه و گرده

و شرب او ناشتا جهة قطع اسهال رطوبى نافع

و حمول او با پشم جهة اصلاح رحم و با شير ماديان جهة اعانه بر حمل از مجربات دانسته‌اند

و اكثار بوئيدن او مورث بي خوابى و هوا مضر عرق بهار است و مصلح او گلاب کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 253

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


خصوص كه با پوست از ميان دو پاره نموده و تخمهاى آن را بر آورده قدرى نبات كوبيده

بر آن پاشيده بر آتش گذارند كه دو سه جوشى بخورد پس برداشته نيم گرم بمكند آب آن را صبح ناشتا.

آشاميدن آب آن با شكر مسهل صفرا و مسكن حدت آن و خون و مدر صفرا و رافع خمار و امراض حاره صفراويه

و به دستور شربت مطبوخ آن با شكر صافى و ضرر نارنج به اعصاب كمتر از ساير حموضات است و پوست زرد آن مفرح.

تخم آن با ترياقيت. دو درهم مقشر آن ترياق لسع هوام سمى

افعال و خواص عرق كه مسمى به ماء القداح ‏: و هوا مضر آن و روغن آن كه پوست زرد آن را با شكوفه در روغن كنجد اندازند

و سه هفته در آفتاب گذارند و هر هفته يك مرتبه تجديد پوست و گل نمايند پس امتحان نمايند در جميع افعال بهتر از روغن ناردين است

و گذاشتن پوست و گل خشك آن در ثياب مانع كرم زدن آنست بالخاصيت

و آشاميدن دو مثقال آن بادزهر سموم بارده حيوانيه است و تدهين بدان نيز و حب تخم آن و دهن و شراب و عرق آن در قرابادين ذكر يافت

و مخلل پوست زرد آن و مرباى آن نيز هر دو لذيذ و مقوى معده مى‏باشد و صنعت آن مانند پوست اترج است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 764-765

[pejuhesh237]

و با لزوجتى كه موافق سينه و نزلات و سرفهء حار است

و در برگ و پوست او تفريح عظيم و جميع اجزاى او در همه امور بهتر از ترنج

و ضماد پوست زرد او با سركه جهة درد سر مجرب

خواص تمام اعضاى ميوه به غير از عصارۀ ترش آن از بالنگ يا اترج قوى‌تر است،

در عصارۀ ترش آن يك مادۀ لزجى وجود دارد كه براى رفع ترشحات سينه و سرفه‌هاى گرم خوب است

و شرب يك درهم و نيم او كه خشك كرده باشند

با آب گرم جهة پيچش و اخراج كرم شكم و قى و غثيان از مجربات

و ضماد پخته مهراى نارنج به تمامه جهة جرب و حكه

و جوششهاى سر و نرم كردن موى جلد و بدن بيعديل

اگر  ۶  گرم از گرد پست زرد خشك‌شدۀ آن با آب خورده شود براى تسكين قى و آشفتگى و دل‌پيچه و خارج كردن كرم شكم بسيار مجرب

است و ضماد اين گرد با سركه براى تسكين درد سر مؤثر است و ضمادى كه از پختۀ له‌شدۀ تمامى ميوه اعم از پوست و گوشت و مغز و

تخم آن تهيه شود براى جرب و حكه و جوشهاى سر و نرم كردن پوست بدن و موى سر بسيار مؤثر است. جوشاندۀ پوست نارنج مقوى

معده و كمى صفرابر است.

و بوئيدن او و برگ او رافع طاعون و فساد هوا و آب خيسانيدهء پوست

و شكوفه او جهة عسر ولادت مجرب

و حمول او مدر حيض و شرب او رافع سم عقرب و هوام

و ترشى او با شكر مسهل صفرا و مدر آن و رافع خمار و امراض حارهء عصب غير صحيح

و اكثار او مضعف جگر و مصلحش عسل و شكر

و دو درهم از تخم مقشر او ترياق گزيدن جانوران

و به دستور شرب ريشهاى باريك درخت او با شراب همين اثر دارد

و در ساير منافع مانند ترنج و ليموست

و ضرر نارنج به اعصاب كمتر است

و روغن نارنج كه پوست او را با شكوفه و روغن كنجد سه هفته در آفتاب گذاشته باشند

و دو مثقال آن پادزهر سموم باردهء حيواني است

و بوئيدن شكوفهء او مقوى دماغ و محلل زكام

و عرق او كه مسمى به عرق بهار است

و جهة ضعف دماغ و تفريح و تقوية اشتها

و باه و سّده مصفاة و نزلات و درد سينه و قولنج ريحى

و پيچش و خفقان و غشى

و مداومت او هفت روز در روزى دو وقيه با شكر و ربع درهم مرجان جهة رفع سپرز از مجربات

و با آب كرفس جهة اخراج سنگ مثانه و گرده

و شرب او ناشتا جهة قطع اسهال رطوبى نافع

مقوى و فرح‌آور است و گرفتگى‌ها را باز مى‌كند و درد سينه را تسكين مى‌دهد.

براى تقويت اشتها و نيروى جنسى و رفع آروغ، باد، گاز و دل‌پيچه نافع است

و اگر تا يك هفته هر روز 60 گرم عرق بهارنارنج با مقدارى شكر و با يك گرم مرجان ساييده و خورده شود

براى طحال بسيار مجرب است و همچنين براى اخراج سنگ كليه و مثانه نافع است

اگر بهارنارنج با شكر صبح ناشتا خورده شود، براى قطع اسهال مرطوبى مفيد است

و حمول او با پشم جهة اصلاح رحم و با شير ماديان جهة اعانه بر حمل از مجربات دانسته‌اند

. و شياف آن براى ازدياد ترشح حيض و منظم كردن وضع رحم مجرب است

و اكثار بوئيدن او مورث بي خوابى و هوا مضر عرق بهار است و مصلح او گلاب کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 253



متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:


خصوص كه با پوست از ميان دو پاره نموده و تخمهاى آن را بر آورده قدرى نبات كوبيده

بر آن پاشيده بر آتش گذارند كه دو سه جوشى بخورد پس برداشته نيم گرم بمكند آب آن را صبح ناشتا.

. اگر آن را از وسط دو نيم كرده تخمهاى آن را بيرون آورده و قدرى نبات كوبيده در آن بپاشند

و بر آتش گذارند كه  ٣ - ٢  جوش بخورد و سپس برداشته نيم‌گرم صبح ناشتا آن را بمكند يا بخورند

براى سينه و سرفۀ گرم بسيار خوب است.

آشاميدن آب آن با شكر مسهل صفرا و مسكن حدت آن و خون و مدر صفرا و رافع خمار و امراض حاره صفراويه

و به دستور شربت مطبوخ آن با شكر صافى و ضرر نارنج به اعصاب كمتر از ساير حموضات است و پوست زرد آن مفرح.


آب نارنج با شكر مسهل صفراست و حدت خون و صفرا را تسكين مى‌دهد. ضرر نارنج براى اعصاب خيلى كمتر از ساير عصاره‌هاى ترش

است. ولى اسراف در خوردن آن براى كبد مضر است، خصوصا كه ناشتا خورده شود. از اين نظر بايد با شكر و عسل خورده شود.

تخم آن با ترياقيت. دو درهم مقشر آن ترياق لسع هوام سمى

افعال و خواص عرق كه مسمى به ماء القداح ‏: و هوا مضر آن و روغن آن كه پوست زرد آن را با شكوفه در روغن كنجد اندازند

و سه هفته در آفتاب گذارند و هر هفته يك مرتبه تجديد پوست و گل نمايند پس امتحان نمايند در جميع افعال بهتر از روغن ناردين است

و گذاشتن پوست و گل خشك آن در ثياب مانع كرم زدن آنست بالخاصيت

و آشاميدن دو مثقال آن بادزهر سموم بارده حيوانيه است و تدهين بدان نيز و حب تخم آن و دهن و شراب و عرق آن در قرابادين ذكر يافت

و مخلل پوست زرد آن و مرباى آن نيز هر دو لذيذ و مقوى معده مى‏باشد و صنعت آن مانند پوست اترج است.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 764-765




[حبّ تخم نارنج‏]
حبّ تخم نارنج جهة اوجاع مفاصل نافع و ترياق سموم است‏
صنعت آن‏
بكيرند تخم نارنج را و مقشر كرده با هم‏وزن آن نبات سفيد و يا عرق بهار سرشته حبّ بندند و يا سفوف سازند شربتى از يك درم تا دو درم‏
[دهن نارنج‏]
دهن نارنج در همه افعال قويتر از روغن ناردين و دو مثقال آن بادزهر سموم بارده حيوانيّه است‏
صنعت آن‏
بكيرند پوست نارنج يا شكوفه آن را در روغن كنجد تازه ريخته سه هفته در افتاب بكذارند پس استعمال نمايند و اكر هفته يك مرتبه تبديل نمايند ميكردد اقوى‏
[شراب نارنج‏]
شراب نارنج مانند شربت اترج است و از آن اقوى و اوفق از براى سينه و همچنين جوارش و حلوا و مخلل و مربّا و سائر تراكيب آن الا آنكه در اينجا بجاى اترج نارنج است‏
[عرق زهر النارنج‏]
عرق زهر النارنج كه بفارسى عرق بهار نامند در دويّم كرم و خشك جهة ضعف دماغ و تفريح و اشتها و باه و سده مصفات و نزلات و درد سينه و قولنج ريحى و پيچش و خفقان و غشى و مداومت آن هفت روز هر روز دو اوقيه با شكر و ربع درم مرجان جهة رفع سپرز از مجربات و باب كرفس جهة سنك كرده و مثانه و شرب آن ناشتا جهة قطع اسهال رطوبى نافع و حمول آن با پشم جهة اصلاح رحم و با شيره باديان جهة اعانت بر حمل و اكثار بوئيدن آن مورث بيخوابى و هوا مضر عرق بهار است و مصلح آن گلاب و قوتش در ظرف مس يا روح توتيا تا هفت سال باقى ميماند و در شيشه تا يك سال‏
صنعت آن‏
بكيرند بهارنارنج هر قدر كه خواهند و با شش وزن آن آب خالص شيرين و در قرع و انبيق عرق كشند و اكر دو اتشه كنند ميكردد اقوى يعنى بار ديكر بران عرق كل تازه ريخته عرق كشند.کتاب قرابادین کبیر ص 1261

[pejuhesh237]

.

تاثير رايحه بهارنارنج بر کيفيت خواب بيماران قلبی بستری در بخش مراقبت‌های ويژه قلبی

مقدمه: اختلالات خواب و هيپوکسی متناوب، منجر به توسعه عوارض عروقی مي­شود.

رايحه­ درمانی باعث آزادسازی اندورفين در مغز و ايجاد حس خوب بودن مي­شود.

بهارنارنج يک گياه آرام­بخش و تقويت­ کننده خواب است اين مطالعه با هدف «تعيين تأثير رايحه بهارنارنج بر کيفيت خواب بيماران قلبي» طراحی گرديد.


مواد و روش­ها: اين مطالعه از نوع کارآزمايی بالينی با گروه کنترل، پيش ­آزمون و پس ­آزمون است.

دو بخش مراقبت ويژه قلبی بر اساس تخصيص تصادفی به دو گروه کنترل و مداخله تقسيم

و بيماران بستری در اين بخش­ها بر اساس معيارهای ورود، وارد مطالعه شدند.

سه شب متوالی، رايحه­درمانی با اسانس بهارنارنج 10 درصد انجام شد

و پرسش­نامه خواب بيمارستانی برای بررسی کيفيت خواب شب گذشته آنان به صورت قبل و بعد، در هر دوگروه آزمودنی تکميل گرديد.

داده­های جمع­آوری شده با استفاده از نرم­افزار spss و آزمون­های آماری کاي­دو، تی تست ، يو من ويتنی و ويلکاکسون مورد بررسی قرار گرفت.

يافته ­ها: نمونه ­ها در هر گروه 30 نفر بودند که از نظر ويژگي­های زمينه­ای تفاوت معناداری نداشتند

کيفيت خواب در مقوله های وضعيت خواب بيمار در شب گذشته، دفعات بيدار شدن از خواب در طول شب،

وضعيت خواب شب گذشته، رضايت از خواب شب گذشته، و مدت انتظار جهت شروع خواب،

در دو گروه آزمون تفاوت معني­دار داشت (05/0> p ). اما در زمينه مدت زمان شروع، طول خواب و خوابيدن مجدد پس از بيدار شدن تأثير معناداری نداشت.

نتيجه­ گيری: رايحه­ درمانی با اسانس بهارنارنج را مي­توان به عنوان درمان کمکی برای اختلالات خواب در بيماران قلبی استفاده نمود.

تأثير رايحه بهارنارنج بر شدّت درد فاز فعّال زايمان در زنان نخست‌زا

مقدمه: با توجه به دردناک بودن زايمان، مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثير رايحه بهارنارنج بر شدّت درد در فاز فعّال زايمان در زنان نخست ­ زا صورت گرفت.


مواد و روش­ها: اين تحقيق با روش کارآزمايی بالينی و بر روی 126 نفر زن نخست ­زای

(63 نفر در گروه مداخله و63 نفر درگروه کنترل) مراجعه کننده به بيمارستان ولی عصر شهرستان تويسرکان انجام گرديد.

در گروه رايحه ­درمانی 4 ميلي­ليتر اسانس بهارنارنج و در گروه شاهد 4 ميلي­ليتر نرمال­سالين به گاز آغشته

و به يقه لباس نمونه­ها متصل شد و هر نيم­ساعت يکبار تجويز رايحه و نرمال­سالين تکرار شد.

شدّت درد قبل ازمداخله و پس از مداخله در ديلاتاسيون­های 4-3، 7-5 و 10-8 سانتي­متر اندازه­گيری شد.

نمونه­ ها تا هنگام زايمان پي­گيری شدند. ابزارها شامل پرسش­نامه اطلاعات دموگرافيک و مامايی،

چک ليست معاينه و مشاهده و مقياس عددی اندازه­گيری درد بود. جهت تجزيه و تحليل داده­ها از آزمون­های تی مستقل، من ويتنی يو و کای دو استفاده شد.

يافته­ها: پس از مداخله، شدّت درد در گروه مداخله در ديلاتاسيون­های 4-3 سانتي­متر (74/0 ± 97/4)، 7-5 سانتي­متر (48/0 ± 65/6)

و 10-8 سانتي­متر (56/0 ± 57/7) بود که در مقايسه با گروه کنترل در ديلاتاسيون­های 4-3 سانتي­متر (67/0 ± 08/8)،

7-5 سانتي­متر (56/0 ± 67/8) و 10-8 سانتي­متر (53/0 ± 4/9) کاهش معني­دار داشت (001/0 =p )

نتيجه ­گيری: يافته­ها نشان داد که رايحه­درمانی با اسانس بهارنارنج موجب کاهش شدّت درد زايمان مي­شود.

لذا استفاده از آن در کاهش شدّت درد زايمان توصيه مي­شود.

مقايسه اثربخشی عرق بهار نارنج و قرص اگزازپام براضطراب قبل از عمل بيماران کانديد عمل جراحی پيوند عروق کرونر

چکيده مقاله:

مقدمه: اضطراب قبل از عمل به عنوان يک شکايت در اکثر بيماران مراجعه‌کننده برای انجام اعمال جراحی شناخته شده است.

با توجه به تأثير برخی گياهان دارويی به عنوان ضداضطراب و آرام بخش، اين مطالعه با هدف مقايسه اثربخشی

عرق بهار نارنج و قرص اگزازپام بر ميزان اضطراب قبل از عمل جراحی پيوند عروق کرونر انجام گرفت.

روش بررسی: در اين کارآزمايی بالينی يک سوکور تعداد 66 بيمار در محدوده سنی 65-40 سال که جهت انجام عمل جراحی پيوند

عروق کرونر به بيمارستان‌های شهيد فقيهی و نمازی شيراز مراجعه کرده بودند، انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه تقسيم شدند.

بيماران گروه يک (33 نفر)، از سه روز قبل از عمل جراحی روزانه 10 ميلی‌ليتر (معادل 2 گرم) عرق بهار نارنج و بيماران گروه دو (33 نفر)،

شب قبل از عمل يک قرص اگزازپام 10 ميلی‌گرمی فقط در يک دوز به صورت خوراکی دريافت نمودند.

ميزان اضطراب بيماران توسط پرسشنامه اضطراب اسپيل برگر تعيين گرديد.

داده‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 21 و آزمون‌های آماری تی مستقل و تی مزدوج تجزيه و تحليل شدند.

نتايج: در گروه عرق بهارنارنج ميزان اضطراب بعد از مداخله نسبت به قبل از مداخله کاهش معنی‌داری داشت(00/0=p).

ولی در گروه قرص اگزازپام اگر چه ميزان اضطراب کاهش يافت ولی از نظر آماری معنی‌دار نبود(29/0=p).

در مقايسه بين دو گروه ميزان اضطراب در گروه عرق بهارنارنج نسبت به گروه قرص اگزازپام کاهش بيشتری داشت

ولی از نظر آماری تفاوت معنی‌داری مشاهده نگرديد(23/0=p).

نتيجه‌گيری: عرق بهار نارنج و قرص اگزازپام هر دو دارای اثر مشابه بر ميزان اضطراب می‌باشند،

در نتيجه می‌توان از عرق بهار نارنج نيز به عنوان داروی مؤثر جهت کاهش اضطراب بيماران قبل از عمل جراحی استفاده نمود.

اثرات اسانس گل بهار نارنج (Citrus aurantium) روی خواص الکتروفيزيولوژيک کره دهليزی – بطنی خرگوش

چکيده مقاله:

زمينه و هدف: گزارش های متعدد در منابع مختلف در مورد اثرات قلبی و عروقی گياه بهار نارنج (Citrus aurantium) اشاره شده است.

در مطالعه حاضر اثرات غلظت های مختلف (0.3، 0.2 و 0.1) اسانس اين گياه روی خواص الکتروفيزولوژيک گره دهليزی بطنی با کمک مدل گره دهليزی- بطنی ايزوله

خرگوش مورد مطالعه قرار گرفت.

هدف دوم مطالعه حاضر بررسی نقش حفاظتی اسانس بهار نارنج در اثرات آريتموژن اوبايين بود.

روش بررسی: اين مطالعه از نوع نيمه تجربی است.

در تمام آزمايش ها خرگوش های نر نژاد نيوزلندی با استفاده از تکنيک پرفيوژن گره دهليزی بطنی ايزوله در شرايط مناسب آزمايشگاهی

و در 3 گروه جداگانه انجام شد. در گروه اول به صورت قبل و بعد اسانس بهار نارنج با غلظت های ml/l 0.3، 0.2 و 0.1 روی خواص الکتروفيزولوژيک گره دهليزی بطنی

خرگوش مورد مطالعه قرار گرفت. کليه مراحل فوق در سری دوم و سوم برای وراپاميل (0.1 ميکرومولار) و ائوبايين (0.1 ميکرومولار)

به تنهايی و در حضور بهارنارنج (v.v0.3) تکرار شد. تعداد گروه های مورد آزمايش سه گروه و در هر گروه 6 خرگوش و جمعا 18 خرگوش مورد بررسی قرار گرفت.

آناليز آماری و آناليز منحنی های غيرخطی نيز با کمک نرم افزار SPSS و روش Marquardt انجام گرفت.

يافته ها: نتايج اين تحقيق بيانگر تاثير معنی دار غلظت های مختلف عصاره گياه در افزايش پارامترهای الکتروفيزولوژيک پايه

(زمان هدايت دهليزی – بطنی، ونکباخ، زمان تحريک ناپذيری کارکردی) و رفتارهای وابسته به سرعت (تسهيل و خستگی) گياه می باشد.

به طوری که زمان هدايت دهليزی- گره ای در غلظت ml/l 0.3 از 3.6±32.6 ميلی ثانيه به 6.08±40 ميلی ثانيه

و زمان FRP از 5.1±147 به 3.6±166.6 ميلی ثانيه افزايش معنی داری نشان داد (0.05>P).

همچنين نقش حفاظتی بهار نارنج در مقابل اثرات دپرسانت اوبايين روی گره دهليزی بطنی ديده شد.

اثرات اسانس روی مسير سريع بيشتر از مسير آهسته بود. ميزان تسهيل و خستگی در غلظت 0.3 اسانس

به ترتيب 0.3±7.5 و 0.5±6.5 افزايش معنی دار نشان داد (0.05>P).

نتيجه گيری: نتايج اين تحقيق برای اولين بار اثرات دپرسانت بهار نارنج را مطرح می کند و می تواند نقش بالقوه ضدآريتمی اين گياه را مطرح سازد. مجله علمي پ‍ژوهشي

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.از نظر تركيبات شيميايى و مواد عامله در نارنج وجود ويتامين B   و پروويتامين A   مشخص شده است

و از گلهاى تازۀ آن يا بهارنارنج مقدارى اسانس روغنى به نام اويل‌اف نرولى بيگاراد  و عرق بهارنارنج استخراج مى‌شود.

در پوست آن مواد هسپريدين، ايزوهسپريدين   ، اورانتيامارين   و يك اسيد متبلور و بى‌شكل و در قسمت پوست بخصوص گوشت سفيد

اسفنجى داخل پوست آن مادۀ تلخى وجود دارد

در گزارش ديگرى آمده است كه از برگ و سرشاخه‌هاى سبز و جوان آن نيز اسانسى گرفته مى‌شود، به نام اسانس پتى‌گرين.

در اسانس نارنج مواد  -هيدروكسى كومارين ژرانيل اتر   يا اوراپتن  يافت مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 233