بادرنجبويه

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

بادرنجبويه معرب بادرنكبويه است

گونه Melissa parviflora Benth: این گیاه را به زبان اردو « بارنجبویا » می نامند

Dracocephalum moldavica : و نام دیگر ان در بعضی كتب Melissa cedronalla به انگلیسی Moldavic calamint و Moldavian balm گفته می شود.

این گیاه را نیز در ارومیه كه به صورت پرورشی در باغچه ها و مزرعه می كارند « بادرنجبویا » می گویند .تخم این گیاه را در زبان هندی « تخم فرنجمشك » می نامند .

گونه Melissa officinalis L:

نام علمی ان در رشت و اطراف ان « وارنگ بو » می باشد.

فلور ایران این گیاه را « فرنجمشك » نام گذارده است و در مازندران با نام محلی « پلانگ مشك » شناخته میشود .

ضمنا توجه شود كه در كتب قدیم نظیر ابو منصور موفق نام « فرنجمشك » و « پلنگ مشك » برای نوعی ریحان امده است O. gratissimum كه ریحان بوته ای می باشد.
. سابقا مرسوم بوده كه برای گرفتن زنبور عسل برگ بادرنجبویه را خرد كرده و در محل مورد نظر كه می خواسته اند زنبورها جمع شوند می ریخته اند.


فارسی:« قرنفل بستانی » « بادرنجبویه » « بادرنگ بویه » اگر برگ بادرنجبویه یا بادرنگ بویه را بین دو انگشت فشار داده له كنند

بوی عطر مطبوعی شبیه بوی بادرنگ ( Citrus medica ) یا شبیه بوی لیمو از ان استشمام می شود كه این نیز وجه تسمیه این گیاه به فارسی است

و چون بوی شبیه مشك می دهد ان را فرنگ مشك یا فرنجمشك یا قرنفل بستانی نیز می نامند.

عربی:مفرّح القلب ، حشیشه النحل، ترنجان

یونانی:وجه تسمیه این گیاه این است كه در زبان لاتین به زنبور عسل ملیسا می گویند

و چون گل این گیاه فوق العاده مورد علاقه زنبور عسل است این گیاه را نیز ملیسا و به یونانی ملیسا فولون یا برگ زنبور عسل نامند.

انگلیسی: گونه Melissa officinalis L. كه نامهای مترادف ان Melissa cordifolia pers و Melissa romana Mill و M.fraveolens Host میباشد. به انگلیسی Balm و L emon balm گویند.

فرانسه:گونه Melissa officinalis L. كه نامهای مترادف ان Melissa cordifolia pers و Melissa romana Mill و M.fraveolens Host میباشد. به فرانسوی Melisse و Melisse officinale و Ciltrionelle و The France

آلمانی:melisse;citronenkraut;melissenkraut;zitronenkraut

ایتالیائی: cedronella ;melissa; erbacedrata; appiastro;limoncina

[pejuhesh237]

نباتيست در بو شبيه به بادرنگ و خورد و بستانى می باشد

نوعى را برگش لطيف و طولانى و اطراف برگش مثل اره

و ساقش پر شعبه و شبيه به ريحان

و گلش بنفش مايل به سرخى و به جاى سبزى با طعام می خورند

و ربيعى و صیفى می باشد و هر سال تخم او سبز می شود نه ريشه

و تخمش شبيه به تخم كتان و اغبر و بقلهء اترجيّه نامند و ترنجان گويند

و نوعى ديگر در بوى باو شبيه و از آن تندبوتر

و برگش مايل بتدوير و صحرائى و بستانى می باشد بي ساق

و شاخهاى بسيار از يك بيخ می رويد و برگش با خشونتى و عريض

و از برگ نعناع بزرگتر و گلش سفيد و كم تخم و در دارالمرز آن را بادرنجبوبه می دانند

و ريشهء او مثل نعناع هر سال سبز می شود و گربه اين نوع را دوست می دارد

و جمعى كه هر دو را يكى میدانند آنچنان نيست

و آنچه مؤلف اختيارات بديعى گفته كه او بالنگوست غلط است

چه تخم بادرنجبويه باريكتر از تخم ريحان و اغبر است

و حقير تخم بالنگو را كشته گياه آن را از جملهء ريحان مشاهده نموده

و آن ريحان سبز بزرگ برگست و در بوى مثل شاه سفرم و بادرنجبويه .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-41-42
متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود


بادرنجبویه:
گیاهی است ،پایا، پرشاخه و پرپشت، به ارتفاع 30 تا 80 سانتیمتر

.از مشخصات آن این است که ریشه کوچک و استوانه ای شکل، سخت و نسبتا منشعب دارد.

برگهای آن پوشیده از تار، متقابل، بیضوی، به شکل قلب و دندانه دار (دندانه های فاصله دار) است.

درازای پهنای آن 5 تا 8 سانتیمتر و پهنای آنها 4 تا 5 سانتیمتر است بعلاوه در سطح پهنک برگ آن، رگبرگهای متعدد به وضع مشبک دیده می شود.

رنگ برگهای آن در سطح فوقانی پهنک، سبز تیره ولی در سطح تحتانی آن، سبز روشن است.

گلهای آن که در خرداد تا اواسط مرداد ظاهر می شود، رنگ سفید یا گلی دارند و به تعداد 6 تا 12 تائی نیز در کناره برگها ظاهر می شوند.

کاسه و جام آن دارای دو لب است که در آن، لب فوقانی جام شامل دو لوب ولی لب تحتانی مرکب از 3 لوب می باشد.

درون گل 4 پرچم جای دارد.میوه اش چهار فندقه ای و قهوه ای رنگ است.

زنبور عسل از گلهای فراوان این گیاه، نوش معطر، از نوع بسیار خوب به دست می آورد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد چهارم ص 77


هو عشب معمر له ساق مربعة, له أزهار بيضاء وأحياناً قرمزية وتحتوي الثمرة على أربع بذور وتحتوي العشبة عامة على زيت طيار. يصل طول نبات الترنجان إلى 70-150 سم.

تعطي أوراقه رائحة لطيفة تشبه رائحة الليمون وقريبة من النعنع. في نهاية الصيف، تظهر على النبات أزهار بيضاء صغيرة مليئة بالرحيق تجذب النحل،

ومن هنا أتى اسم الجنس في هذا النبات (باليونانية: Melissa) من (اللغة الإغريقية ويعني 'نحل العسل'). سايت ويكيپديا

[pejuhesh237]

گونه Melissa officinalis L.:اين گياه بومى مناطق مديترانه‌اى است و در اروپا و آسيا نيز در همين مناطق انتشار دارد.

در ايران در كنار مجارى آبها و مناطق اطراف تهران، در شمال ايران در رشت و اطراف آن، رودبار و در آذربايجان و مناطق شرقى ايران و استانهاى غربى مى‌رويد.

گونه Dracocephalum moldavica L: این گیاه در فرانسه در مناطق جنوبی فرانسه در جزیره سیسیل و در مولداویا و در اسیا می روید .

در ایران در اذربایجان شرقی و غربی در باغچه ها كاشته می شود و در ارومیه نیز كاشته می شود.

گونه Melissa parviflora Benth :این گیاه در دامنه های معتدل هیمالیا در هندوستان می روید در ایران تا به حا شناسایی نشده است کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 171-173

پراکندگی این گیاه د رمحیط های مختلف به صورتی است که در اغلب نواحی مانند کوهستانها، کنار جاده ها، سایه درختها،

پای دیوارها، حاشیه باغها، موستاها، بیشه ها و غیره می شود.
اطراف تهران، پس قلعه در ارتفاعات 1500 تا 1800 متری، نزدیک دربند، کرج، قزوین،

گرگان: جنگل گلستان در 700 متری، گنبد کاووس، آذربایجان: حسن بیگلو،

کرمانشاه: بین ربجاب و شالان،لرستان: بیشه در 1200-1400 متری، گیلان: اطرف رشت كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد چهارم ص 81


الزراعة

يزرع هذا النبات بسهولة في المناطق ذات الاحتمالية 4 إلى تسعة حسب تصنيف وزارة الزراعة في الولايات المتحدة الأمريكية.

في المنطقة 4، يحتاج النبات إلى تربة ممهدة جيدة الصرف ورملية. وفي المنطقة 7، يمكن حصاده عند نهاية تشرين الثاني.

يفضل هذا النبات التعرض للإشعاع الشمسي المباشر ولكنه مع ذلك يتحمل الظل بدرجةٍ متوسطة، أكثر من معظم الأعشاب.

في المناخات الجافة، ينمو هذا النبات بشكل أفضل في الأماكن نصف الظلية. ومن السهل زراعة هذا النبات في أوعية داخل البيت.

يمكن إكثار النبات خضرياً أو بذرياً. في المناخات المعتدلة تموت ساق النبات في بداية الشتاء، ثم تنمو ثانيةً في الربيع.

يمكن إكثار النبات بسهولة عن طريق العقل الساقية بعد وضعها في الماء، أو بالبذور. يتكاثر في الظروف المثالية بشكلٍ كبير مما يجعله عشباً ضاراً. ويكي پديا

[pejuhesh237]

قسمت مورد استفاده گیاه، برگ و سرشاخه های جوان آن است.

هيچ جزئ آن سمي نيست.

اين گياه به اشكال مختلفي از قبيل اسانس، عصاره روغني، روغن، پماد، كمپرس و دم كرده استفاده مي شود.

اسانس اين گياه در آرام كردن درد معده با منشاء عصبي، احساس چنگ زدگي در معده، تپش قلب، سردردهاي يك طرفه، سرگيجه، عصبانيت،

بي‌خوابي، استفراغهاي دوران بارداري، كم خوني دختران جوان، درد عصبي دندان و رفع تندخويي در دختران جوان و زنان بسيار مؤثرست.

برگ اين گياه، بهترين دارو براي كسي است كه هنگام نگراني واضطراب ناراحتي معده پيدا مي‌كند. دم كرده آن نيز جهت تهوع، مراحل اول

سرماخوردگي، خستگي عصبي و افسردگي مفيدست.

گفتني است كمپرس، پماد و روغن حاصل از اين گياه جهت دفع حشرات و درمان زخم نيش آنها و رفع تنش عصبي، از زمان ابن سينا تجويز شده است.

تاریخچه:
پرورش این گیاه حتی در زمانهای خیلی قدیم در بین ملل مختلف جهان به منظور درمان بیماریها، معمول بوده است.

پزشکان و دانشمندان قدیم از آن در آثار خود، نام برده اند. ملیس، نخستین بار در قرون وسطی مقوی قلب، در درمان بیماریها، به کار رفته است.

بوعلی سینا آنرا در ردیف داروهای مقوی قلب جای داده، برای آن اثر تقویت نیروی حیاتی بدن قائل بوده

و چنین بیان داشته است که با مصرف آن، بی حوصلگی ها و کج خلقی ها از بین می رود.

دانشمندان دیگر مصرف آنرا برای رفع حالت مالیخولیائی، طپش قلب، ضعف حافظه، سردردهای منشاء عصبی،

احساس صداهای مبهم در گوش، سرگیجه، و خستگی های روحی توصیه نموده اند.

خواص درمانی:

نیرودهنده و ضد تشنج است بعلاوه به عنوان مقوی معده، بادشکن، تسهیل کننده عمل هضم و معرق، مورد استفاده قرار می گیرد.

اسانس آن دارای خاصیت ضد تشنج و آرام کننده با اثر قاطع است مشروط بر آنکه به مقادیر کم و درمانی مصرف گردد.

بادنجبویه در طب عوام به مصارف عدیده می رسد مانند آنکه از آن در رفع دل پیچه های ناشی از نفخ، درد معده منشاء عصبی،

احساس چنگ زدگی در معده، اختلالات هضمی، طپش قلب، سردرد های یکطرفه، سرگیجه، سنکوب، عصبانیت ها،

بیخوابی، ضعف قلب، احساس صداهای مبهم در گوش، خستگی روحی، هیستری، مالیخولیا، استفراغهای دوره بارداری،

کم خونی دختران جوان، برخی حالات آسم، نزله های مزمن برونش ها، بیماریهای مختلف دستگاه تنفسی، فلج، دردهای عصبی دندان،

سردرد، گوش درد، تاخیر وقوع قاعدگی و غیره مصرف می شود.

مصرف آن اثر رفع تند خوئی در دختران جوان و زنان ضعیف البنیه دارد، گرد سرشاخه های گیاه و یا لوسیون حاصل از دم کردن آن ،

اگربر روی زخمها و جراحات اثر داده شود، درد تسکین می دهد و التیام و بهبود آن را باعث می گردد.

مالش دادن جوشانده آن ، موجب از بین رفتن دردهای صورت می شود.الکلای آن اگر بر روی عضو مالش داده شود، دردهای رماتیسمی و همچنین ضرب خوردگیها را تسکین می دهد

بادرنجبویه در تهیه بسیاری از لیکورها که راهبین مصرف می نمایند، به کار می رود.در عطر سازی مورد توجه بسیار است.

به صورت خام نیز در سبزی های سالاد از آن استفاده می شود.برگ تازه آن برای رفع سوزش و درد، بر روی محل گزیدگی زنبور عسل و زنبور معمولی اثر داده می شود.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد چهارم ص 79



گونه Melissa officinalis L. :

برگهای بادرنجبویه را در فرانسه مانند چای دم می كنند و برای این كار ۳۰ – ۲۰ گرم برگ خشك در هزار گرم اب جوش ریخته دم می كنند

و به عنوان معرق ، ضد تشنج ، محرك معده ضد اسپاسم و برای جلوگیری از قی ۴ – ۳ فنجان در روز می خوردند

و به همین دلیل گیاه را در فرانسه به نام چای فرانسه نیز می نامند.

از برگهای این گیاه برای تهیه شربتی به نام او دو ملیس نیز در فرانسه استفاده میشود

كه برای سنگینی معده و مبارزه باانواع سنكوپ میخورند.

. به صورت جوشانده یا شربت برای تقویت معدهو حواس و كبد و ازدیاد هوش و حافظه تجویز میشود.

همچنین برای تنگی نفس و خفقان مفید است و سكسكه را ارام می كند.

جویدن ان دهان را خوشبو می كند و بوی شراب را زایل می سازد .

مضمضه دم كرده یا جواشنده ان برای استحكام لثه و دندانها مفید است.

اگر در محلول جوشانده ان بنشینند در مواردی كه خون قاعده گی بی دلیل قطع شده مفید است

و ضماد برگ ان نیز برای درد مفاصل نافع است.

Dracocephalum moldavica L :

د رهندوستان از تخم گیاه به عنوان تونیك ، قابض ، بادشكن وبرای كاهش تب استفاده می شود

و از گیاه به عنوان تونیك و قابض و از له شده ان برای التیام زخم استفاده می شود.

Melissa parviflora Benth :

این گیاه در هندوستان در مواردی مشابه دو گیاه دیگر مصرف می شود .

از برگها و سرشاخه های ان به عنوان تب بر و برای كنترل بیماریهای مغز ، كبد و قلب

و از له شده ان در محل گزیدگی حشرات سمی استفاده می شود.

از میوه ان به عنوان تونیك مغزی و در موارد مالیخولیا به كار میرود .

از دم كرده گیاه برای استحكام لثه ها و برطرف كردن مزه بد دهان استفاده می كنند

و به علاوه گیاه محرك و مقوی معده است و برای نرم كردن مو به كار می رود

در اندونزی برای معالجه سردرد مصرف دارد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 170-176

.الاستخدامات

مُنكه

يستعمل نبات الترنجان غالباً كمنكه في المثلجات والشاي المصنوع من الأعشاب ساخناً كان أم مجمداً،

وغالباً ما يستعمل بمرافقة أعشاب أخرى كالنعنع. ومن الشائع أيضاً إرفاق هذا النبات مع أطباق الفواكه أو الحلويات.

استخدامات طبيّة

تستعمل الأوراق المسحوقة، عند دهنها على الجلد، كطاردٍ للبعوض. يستعمل الترنجان طبياً على شاكلة شايٍ عشبي، أو بشكل خلاصة.

يُعتَقَد بأنه يحوي مواد مضادة للبكتريا وموادً مضادة للفيروسات (فعّال ضد مرض herpes simplex)،

ويستعمل أيضاً كمهدئ أو مسكن لطيف. أظهرت دراسة واحدة على الأقل بأن الترنجان فعّال في تخفيض التوتر، مع أن مؤلفي الدراسة اقترحوا إجراء المزيد من الأبحاث..

تم إثبات خواصه المضادة للبكتريا أيضاً بالبحث العلمي، بالرغم من أن هذه الخواص كانت أضعف من العديد من النباتات الأخرى التي دُرست..

الزيت العطري المستخرج من نبات الترنجان شهيرٌ جداً في مجال المعالجة بالزيوت العطرية. وغالباً ما يتم تقطير هذا الزيت بالمرافقة مع زيت الليمون، (زيت السيترونيلا) أو مع زيوت أخرى.

تستعمل الأوراق لعلاج حالات التوتر والاكتئاب والقلق واضطرابات النوم الخفيفة إلى المتوسطة.

ولمستخرج هذا النبات خاصية مضادة لبعض أنواع البكتيريا المقاومة للمضادات الحيوية سايت ويكيپديا

[pejuhesh237]

در دويم گرم .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-41-42

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

كرم و خشك در اواسط دوم و منسوب بمشترى و بعضى در اول معتدل در كرمي و خشك در دوم كفته‌اند

و اين قول ضعيف است و قول اول اقوى و اصح کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 195

[pejuhesh237]

-موارد منع مصرف بادرنجبویه

مصرف این گیاه برای افرادی که از اختلالات تیروئیدی رنج می برند توصیه نمی شود..

افرادی که دچار گلوکم یا همان آب سیاه هستند نیز نباید از این گیاه استفاده کنند چون امکان دارد فشار چشمشان بالا رفته

و مشکلشان بد تر شود..

آقایانی که دچار ورم در پروستات هستند نیز باید از مصرف این گیاه بپرهیزند.

روغن گیاهی بادرنجبویه برای خانم های باردار و شیرده و همچنین کودکان مورد منع مصرف دارد.سایت جام جم سرا



بهتر است اشخاص گرم مزاج این گیاه ذا نخورند و اگر هم مصرف کردند، برای رفع عوارض آن می توانند از گل بنفشه و سکنجبین استفاده کنند.

- تهوع و گیجی

- تحریکات پوستی

- در مواردی ناراحتی گوارشی

- خستگی عمومی، احساس سنگینی در سر، بی حسی و سپس خواب عمیق و کاهش فشار خون (در مصرف بیش از حد)

تداخلات دارویی

مصرف همزمان بادرنجبویه با داروهای زیر می تواند تاثیر این داروها را کم کند و با عملکرد آن ها تداخل نماید.

لذا در صورت مصرف یک داروی خاص ، قبل از خوردن بادرنجبویه، حتماً با پزشک خود مشورت کنید:

[pejuhesh237]

و مقوى دل و دماغ و حواس و معده و جگر و مفرح و مفتح

و ملطف طعام غليظ و هاضم و مورث زكا و حفظ و به جهة عسر النفس

و خفقان و غشى و فواق و تحليل سودا و امراض بلغمى و كابوس

و مغص و امراض وركين و گرده و رفع سموم مطلقا و وحشة سوداوى و سده دماغ نافع

و برگ مسحوق او از پنج درهم تا ده درهم با شراب جهة گزيدن سگ ديوانه و رتيلا شربأ و ضماداً مفيد

و خائيدن او جهة ازالهء بوى شراب وبدبوئى دهان بسيار مؤثر

و مضمضه طبيخش جهة فساد دندان و جلوس در آن جهة احتباس حيض

و ضمادش جهة درد مفاصل و طلاى آب او جهة جرب سوداوى و نمله و نار فارسى و آكله و رفع لرز قشعريره

و با نمك جهة خنازير و سه درهم او با نيم درهم نطرون جهة رفع ضرر قطران

و سماروع و لعوق او با عسل جهة عسرنفس انتصابى نافع

و مضر ورك و مصلح آن صمغ عربى و كندر

و بدلش دو وزن او ابريشم و دو ثلث او پوست ترنج و قدر شربت از خشك او تا ده درهم

و از تازه اش تا بيست درهم است و تخمش در افعال ضعيف‌تر از برگش

و يك مثقال او جهة رفع لرز و قشعريره و مغص نافعست و قدر شربتش تا دو مثقالست. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-41-42

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و آشاميدن سه درهم آن با نيم درهم نطرون جهت قرحۀ امعا و مغص

و ضماد آن جهت امراض مذكوره و تقويت قلب و تسكين اوجاع مفاصل بسبب قوتي كه در آنست و بخاصيتى كه دارد

و بالعرض نيز براى آنكه محلل و دافع سودا است

و با سركه محلل خنازير و منقي قروح

و خوردن آن ناشتا جهت ازالۀ خفقان سوداوى و غير سوداوى

و تقويت معدۀ بارد رطب و تلطيف طعام غليظ و آوردن جشا و خواب بالعرض

و بوئيدن برك آن جهت تفتيح سدۀ دماغي

و جلوس در طبيخ آن جهت احتباس حيض نافع مضرورك گفته‌اند و شراب و عرق آن در قرابادين كبير ذكر يافت کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص195

[pejuhesh237]

و مقوى دل و دماغ و حواس و معده و جگر و مفرح و مفتح

و ملطف طعام غليظ و هاضم و مورث زكا و حفظ و به جهة عسر النفس

و خفقان و غشى و فواق و تحليل سودا و امراض بلغمى و كابوس

و مغص و امراض وركين و گرده و رفع سموم مطلقا و وحشة سوداوى و سده دماغ نافع

و برگ مسحوق او از پنج درهم تا ده درهم با شراب جهة گزيدن سگ ديوانه و رتيلا شربأ و ضماداً مفيد

و خائيدن او جهة ازالهء بوى شراب وبدبوئى دهان بسيار مؤثر

و مضمضه طبيخش جهة فساد دندان و جلوس در آن جهة احتباس حيض

و ضمادش جهة درد مفاصل و طلاى آب او جهة جرب سوداوى و نمله و نار فارسى و آكله و رفع لرز قشعريره

و با نمك جهة خنازير و سه درهم او با نيم درهم نطرون جهة رفع ضرر قطران

و سماروع و لعوق او با عسل جهة عسرنفس انتصابى نافع

و مضر ورك و مصلح آن صمغ عربى و كندر

و بدلش دو وزن او ابريشم و دو ثلث او پوست ترنج و قدر شربت از خشك او تا ده درهم

و از تازه اش تا بيست درهم است و تخمش در افعال ضعيف‌تر از برگش

و يك مثقال او جهة رفع لرز و قشعريره و مغص نافعست و قدر شربتش تا دو مثقالست. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص-41-42

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و آشاميدن سه درهم آن با نيم درهم نطرون جهت قرحۀ امعا و مغص

و ضماد آن جهت امراض مذكوره و تقويت قلب و تسكين اوجاع مفاصل بسبب قوتي كه در آنست و بخاصيتى كه دارد

و بالعرض نيز براى آنكه محلل و دافع سودا است

و با سركه محلل خنازير و منقي قروح

و خوردن آن ناشتا جهت ازالۀ خفقان سوداوى و غير سوداوى

و تقويت معدۀ بارد رطب و تلطيف طعام غليظ و آوردن جشا و خواب بالعرض

و بوئيدن برك آن جهت تفتيح سدۀ دماغي

و جلوس در طبيخ آن جهت احتباس حيض نافع مضرورك گفته‌اند و شراب و عرق آن در قرابادين كبير ذكر يافت کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص195

[شراب بادرنجبويه‏]

شراب بادرنجبويه امراض بارده و سوداويه دماغى و سدهاى دماغى و خفقان بارد و سوء مزاج بارد و سوء مزاج بارد سوداوى قلب را نافع است‏

صنعت آن‏

آب بادرنجبويه تازه يكمن و با يك من قند سفيد بقوام اورند و اكر تازه آن نباشد پنجاه مثقال بادرنجبويه خشك را بجوشانند و بپالايند و با يكمن قند سفيد بقوام اورند

شراب بادرنجبويه مركب‏

[صنعت آن‏]
برك بادرنجبويه هفت مثقال و نيم تخم بادرنجبويه تخم فرنجمشك تخم كاسنى از هريك ده مثقال كاوزبان اصل السوس از هريك پنج مثقال رازيانه

بسفايج فستقى از هريك چهار مثقال ايرسا سه مثقال كلاب يك مينا آب سيب شيرين دويست مثقال قند سفيد يك صد و پنجاه مثقال بدستور مقرر مرتب نمايند

شربتى يك اوقيه‏

[صنعت شراب بادرنجبويه كه شيخ رئيس در ادويه قلبيه ذكر كرده‏]

صنعت شراب بادرنجبويه كه شيخ رئيس در ادويه قلبيه ذكر كرده و در اكثر اقسام ضعف قلب و دماغ و تنقيه انها مجرب است

تخم كاسنى تخم فرنجمشك تخم بادرنجبويه از هريك ده مثقال كاوزبان كيلانى كل كاوزبان رازيانه

بيخ بنفشه اصل السوس مقشر از هريك سه مثقال پرسياوشان بسفايج فستقى مقشر افتيمون از هريك پنج مثقال بادرنجبويه نه مثقال در كلاب

و عرق بيدمشك و آب سيب خيسانيده جوشانيده صاف نموده با يك‏صد و چهل مثقال قند سفيد بقوام اورند

[عرق بادرنجبويه مقوى اعضاى رئيسه‏]

عرق بادرنجبويه مقوى اعضاى رئيسه و معده و مفرح و مفتح و ملطف و هاضم طعام و مذكى ذهن و حفظ و بارد المزاج را نافع است‏

صنعت آن‏

بكيرند بادرنجبويه تازه سبز و در ديك كنند و در يك من آن شش من آب خالص شيرين داخل كنند و اكر تند خواهند كمتر

و اكر ملايم خواهند زياده و بدستور متعارف عرق كشند و اكر برك بادرنجبويه تازه سبز نباشد از خشك آن بكيرند

و در يكمن آن هشت من آب يا كمتر يا زياده بنا بر اغراض داخل كرده عرق كشند .قرابادين كبير ؛ ص790

تهیه شربت بادرنجبویه

الف ) شربت ساده

اب برگ بادرنجبویه / ۱ كیلو گرم

قند / ۱ كیلو گرم با هم جوشانده قوام اورند و هر بار ۱۰ گرم میل شود .

ب ) شربت مركب زیر علاوه بر خواص فوق برای تقویت قلب نیز به تجویز شیخ الرئیس ابو علی سینا مصرف میشده است.

برگ تازه بادرنجبویه / ۴۰ گرم

تخم فرنجمشك – تخم بادرنجبویه

تخم كاسنی از هریك / ۵۰ گرم

گل گاو زبان – مغز ریشه شیرین بیان از هر یك / ۲۰ گرم

رازیانه – بسفایج از هر یك / ۱۶ گرم

ایرسا / ۱۲ گرم

اب سیب شیرین / ۱ كیلو گرم

قند سفید /۷۵۰ گرم

مخلوط داروها را در گلاب و اب سیب بخیسانند و پس از ان بجوشانند و ان را صاف كنند و با ۷۵۰ گرم قند مخلوط و جوشانیده و قوام اورند و هر بار ۳۵ گرم میل نمایند.

مخلوط داروها را در گلاب و اب سیب بخیسانندو پس از ان بجوشانند و ان را صاف كنندو با ۷۵۰ گرم قند مخلوط و جوشانیده و قوام اورند و هر بار ۳۵ گرم میل نمایند

● نسخه دیگر از شیخ الرئیس ابو علی سینا

تخم كاسنی – تخم فرنجمشك – تخم بادرنگبویه از هر یك / ۵۰ گرم

گل گاو زبان – برگ و سر شاخه گاو زبان – ریشه بنفشه

مغز ریشه شیرین بیان از هریك / ۵۰ گرم

پرسیاوشان – بسفایج پوست گرفته و افتیمون از هریك / ۴۰ گرم

برگ بادرنجبویه / ۴۰ گرم

مجموع را در گلاب و عرق بید مشك و اب خیسانده و جوشانده و صاف كنید با ۸۰۰ گرم قند جوشانده قوام اورند و هر بار حدود ۳۵ گرم میل كنند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 175

[pejuhesh237]

. بررسی نقش حفاظت کنندگی برگ گیاه بادرنجبویه بر اختلالات یادگیری:

آلودگی با سرب، دستگاه های مختلف بدن بویژه دستگاه عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار می دهد.

جذب سرب در دوران حاملگی اثرات سوء بر تکامل سیستم عصبی مرکزی جنین داشته و موجب اختلال در فرآیند یادگیری و حافظه زاده ها در دوران بزرگسالی می شود.

نتایج تحقیقات جدید، اثرات مثبت گیاه بادرنجبویه را در تقویت حافظه در برخی بیماری های عصبی نشان می دهد.

هدف از مطالعه حاضر، بررسی اثر بهبود بخشی گیاه بادرنجبویه بر اختلالات یادگیری ناشی از سرب در رت بوده است.

در این مطالعه تجربی که در گروه زیست شناسی دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد در سال1387 انجام شد،

چهل رت باکره ی نژاد ویستار پس از آمیزش به گروه های زیر تقسیم شدند:

کنترل، کنترل منفی (سرب) و 6 گروه آزمایشی شامل: بادرنجبویه (در سه دوز مختلف) و بادرنجبویه + سرب.

تجویز بادرنجبویه به همراه جیره غذایی و سرب از طریق آب آشامیدنی صورت گرفت. تیمار از روز 7 حاملگی شروع و در طی دوران بارداری آن ها ادامه داشت.

پس از آن قابلیت یادگیری و نگهداری حافظه زاده های 4 ماهه بوسیله ماز T چند واحدی مورد بررسی قرار گرفت.

نتایج نشان داد که در قابلیت یادگیری و حافظه، بین گروه سرب و سایر گروه ها تفاوت چشمگیری وجود دارد

در حالیکه بین گروه کنترل و گروه های تجربی تفاوت معنی داری مشاهده نشد.

در رت های گروه سرب اختلالات یادگیری به وضوح مشاهده شد.

از آنجاییکه بین گروه کنترل و بادرنجبویه + سرب تفاوت معنی داری وجود نداشت

بادرنجبویه احتمالا می تواند اختلالات یادگیری ناشی از سرب را بهبود بخشد.

تهیه یک نوع قرص روکش دار آرامبخش از عصاره های بادرنجبویه و سنبل الطیب:

اضطراب (Anxiety) بروز احساس خطر در فردی است که توسط عاملی تهدید می شود.

اضطراب با ترس در ارتباط بوده و عوامل مختلفی در ایجاد آن دخالت دارند.

با توجه به افزایش میزان بروز اضطراب در جامعه و لزوم استفاده از داروهای جدید از جمله داروهای گیاهی، تصمیم گرفته شد تا یک داروی گیاهی ضد اضطراب تهیه گردد.

بادرنجبویه و سنبل الطیب از جمله گیاهانی هستند که اثرات آرام بخشی آنها از زمان های قدیم مورد توجه بوده و این اثر در تحقیقات جدید نیز مورد تائید قرار گرفته است.

اندام های هوایی بادرنجبویه و ریشه و ریزوم های سنبل الطیب به روش پرکولاسیون و با استفاده از حلال اتانول 70 درجه عصاره گیری

و پس از تغلیظ در دستگاه تقطیر در خلاء، عصاره های تغلیظ شده در بستر جاذب فسفات تری کلسیک وارد گردید.

مقدار معادل عصاره خشک در هر قرص به ترتیب 180 میلی گرم برای بادرنجبویه و 60 میلی گرم برای سنبل الطیب می باشد.

گرانول های مرطوب تهیه شده پس از افزودن سایر اجزاء فرمولاسیون، توسط دستگاه قرص زنی پرس شد.

با بررسی خصوصیات فیزیکی قرص ها و انجام اصلاحات لازم در فرمولاسیون آنها،

به منظور پوشاندن بوی نامطبوع و افزایش پایداری ترکیبات موثره، قرص ها به روش اسپری، روکش فیلم داده شدند.

به منظور داشتن معیاری از میزان انتقال مواد موثره در طی مراحل مختلف عصاره گیری و قرص سازی، انتقال ترانس کاریوفیلن

به روش کروماتوگرافی گازی متصل به طیف نگار جرمی مورد مطالعه قرار گرفت.

نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که قرص های تهیه شده دارای خصوصیات فیزیکی مناسب به عنوان هسته در تهیه قرص های روکش دار بودند.

همچنین بررسی میزان انتقال مواد موثره از گیاه به قرص روکش دار بیانگر این است که با وجود مراحلی مانند تغلیظ عصاره ها، خشک کردن گرانول ها و روکش دادن قرص ها که از

دست رفتن مواد موثره طی آن زیاد است، حدود 38 درصد مواد موثره به قرص های روکش دار انتقال یافته است.

[pejuhesh237]

.صور داروئی:
دم کرده 20 تا 50 گرم گیاه در یک لیتر آب جوش (مدت دم کردن چند دقیقه) به مقدار 3 تا 4 فنجان در روز-الکلاتور ملیس که از یک قسمت گیاه تازه و 8 قسمت عرق به دست می آید،

به مقدار 2 تا 16 گرم، به صورت پوسیون-شراب ملیس که از جوشاندن مقدار درمانی گیاه در شراب به دست می آید

در چند روز متوالی به منظور تقویت قلب و مراکز عصبی و رفع تنگی نفس.

در استعمال خارج، له شده آن بر روی محل دردناک و گزیدگی زنبور معمولی و زنبور عسل، جهت رفع درد و ناراحتی، اثر داده می شود.

از بادرنجبویه، نوعی میکستور نیرودهنده برای کسانی که دوره نقاهت را می گذرانند و همچنین برای رفع ضعف عمومی افراد مسن به شرح زیر تهیه می کنند.
زرده تخم مرغ 2 عدد
خامه 180 گرم
قند 30 گرم
آب ملیس 15 گرم
آب دارچین 15 گرم
مواد مذکور را باید مخلوط کرده به خوبی هم زنند بطوری که به صورت خمیر یکنواخت درآید

بعدا در موقع مصرف یک قاشق غذا خوری از آنرا در دم کرده بادرنجبویه وارد کرده به خوبی باز نمایند و سپس مصرف کنند.

الکلای ملیس کمپوزه یا آب ملیس، یکی دیگر از فراوردهای این گیاه است که شهرت درمانی فراوان در همه کشورها دارد و به شرح زیر تهیه می شود:
سرشاخه گلدار ملیس تازه 900 گرم
پوست بیرونی لیمو ترش 150 گرم
دارچین 80 گرم
میخک 80 گرم
موسکاد 80 گرم
گشنیز 40 گرم
ریشه آنژیک 20 گرم
الکل 80 درجه 5000 گرم
مواد مذکور را در الکل به مدت 4 روز خیسانده و سپس با تقطیر در بن ماری، معادل 4250 گرم از آن مایع به دست می آوردند.

اب ملیس اثر نیرو دهنده و تقویت کننده اعصاب دارد.مقدار مصرف آن نیم تا یک قاشق قهوه خوری، مخلوط در یک استکان آب یا شربت ساده است.

گاهی آب بادرنجبویه را به مقدار 30 تا 40 قطره برروی یک حب قند می ریزند و مصرف می کنند.

از آب بادرنجبویه در رفع سنکوب، احساس کسالت عمومی، احساس چنگ زدگی در معده و غیره استفاده می شود.

اسانس ملیس، اگر به مقادیر بیشتر از حد درمانی به کار رود ایجاد مسمومیت ها و ناراحتی های شدید می نماید

مانند آنکه 2 گرم آن اگر در صبح ناشتا مصرف شود، سریعا ایجاد خستگی عمومی، احساس سنگینی سر، بی حسی و سپس خواب عمیق نموده فشار خون را پایین می آورد.

ملیس در فرمول الکلا و الکلاتور و ولنرر و برخی دیگر از فراوردهای داروئی وارد می گردد.كتاب گياهان دارويي دكتر علي زرگري جلد چهارم ص 80-81

[pejuhesh237]

از نظر تركیبات شیمیایی در برگ بادرنجبویه اسانس وجود دارد كه معروف است و اسانس ملیس نامیده می شود

و ماده عامل و موثر گیاه است و اسانس روغنی فرار اكسیژنه می باشد.

از نظر تركیبات شیمیایی این گیاه دارای اسانس روغنی فرار است كه به عنوان منبع غنی از سیترال است .

سیترال یك الدئید مایع است و به فرمول C۹ H۱۵ CHO كه بوی تند لیمویی دارد و معمولا از مركبات و از این گیاه گرفته می شود

و در صنعت عطر سازی مصرف دارد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 171-173