سفوفات

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 11:15 am

بسم الله الرحمان الرحیم

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:16 pm

تحفه حکیم مومن:

قسم ثانى از دستورات از جامع موسوم به تحفة المؤمنين كه آن مشتمل است بر تشخيصات ودستورات
در بيان اعمالى كه متعلق است به ادويهء مركبه
و اگر هر يك از مركبات ... هر علتى و مرضى را به دواى مفرد مداوا نميتوان نمود بنابراين موافق هريك بايد تركيب از مفردات كرده
و هر چند از مركب قليل الاجزاء مقصود حاصل شود بهتر از كثير الاجزاء است
و سبب كثرة اجزاء بسيار مى باشد مثل ادخال چيزی كه بدرقه دواى مقصود باشد و يا مصلح گردد يا معاون شود يا تقوية و نفوذ او منظور باشد و امثال آن از مايحتاج اليه از دفع كراهة طبع و حفظ قوت و اختلاف كيفية استعمال او
و بايد در مركبات اجزائی كه اصل و عمده باشد و از كبار ادويه باشد حذف نكنند مثل قرص افعى كه از ترياق كبير
و هر چه مفسد آن باشد داخل ننمايند مثل بلادر كه مفسد قرص افعى و اكثر ادويهء ترياق است
و هرچه از ادويه كه اثر هر يك ضد ديگرى باشد در قدر شربت مساوى نكنند كه فعل يكديگر را مانع نشوند مثل تساوى اجزاى مسهل با اجزاى قابض
و بايد طبيعت علل و طبيعت اعضاى معلوله طبيعت ادويه و خصوصيت آن به هر عضوى و خلطى و فصلى و مكانى و عادتى و سستى منظور باشد
و چون بعضى از ادويه شديد القوة اند مثل افيون و فرفيون
و بعضى ضد فعل دواى شديد القوه اند
و بعضى ضعيف القوة
و بعضى ضد فعل دواى شديد القوة
و بعضى كثير المنفعة و با منفعت خاص اند مانند غاريقون
و بعضى قليل المنفعة كه زياده از يك منفعت نداشته باشد
و بعضى شريف الفعل
و بعضى خسيس
و بعضى مشترك النفع اند با ديگرى
و بعضى در منافع منفرد
و بعضى مضعف قوة ادويهء نافعه اند
پس در تركيب شرط است كه از كثير المنفعة و شريف و از ضعيف القوة و كثير المنفعة قدر زياده داخل كنند
و از قوى القوه و قليل المنفعة كمتر
و از آنچه در منافع متفرد بود و از هر چه شريف الفعل قليل المنفعة باشد بقدر مقصود كنند
و از انچه قوة دواى نافعه را ضعف كنند بقدر ضرورت
و از دواى قوى كثير المنفعة و از ضعيف قليل المنفعة قدر متوسط كنند
و به دستور در مرعاة عضو عليل قلت و كثرت مقدار ادويه مختلف مى شود
چه هرگاه عضو بعيد باشد از دواى كثير المنفعة شريفهء ضعيف القوة قدری را زياده بايد کرد
و هر گاه عضو قريب باشد مثل معده و مرى بقدر اعتدال كنند
و اگر با كثرة منافع قوى القوة باشد از مقدار معتدل نيز كمتر بايد گردد
اما
طريق دانش مزاج مركبات آنست كه
اجزاء حاره و بارده و رطبه و يابسه هريك از مفرداة آن تركيب را از قرار قدر شربت آن حساب نمايند
و اقل را از اكثر وضع نموده
باقى را بر سمّى عدد ادويه كه عبارت از عدد شربت هر يك است قسمت كنند
و خارج قسمت از مزاج مركب دانند
مثل مزاج مركبى از زنجبيل كه در دويم گرم و خشك است
و كندر كه در سيم گرم و خشكست
و بنفشه كه در دويم سرد و تر است
هر گاه از زنجبيل دو شربت باشد
و از كندر و بنفشه يک شربت
اجزاى حارهء اين مركب يازده
و بارده شش
و يابسه مثل حاره
و رطبه مانند بارده خواهد بود
بدينصورت
حاره(11 جرو) بارده(6 جزو) رطبه(6 جزو) يابسه(11 جزو) زنجبيل(شربت که هر شریت حکم مفردی دارد) كندر( یک شربت) بنفشه( یک شربت) اجزاء حاره(زنجبیل 6 جزو)یابسه( زنجبیل 6 جزو) اجزاء حاره(کندر 4 جزو) يابسه(کندر 4 جزو) اجزاء حاره(بنفشه 1 جزو) يابسه(بنفشه 1 جزو) بارده(زنجبیل 2 جزو) رطبه(زنجبیل 2 جزو) بارده(کندر 1 جزو) رطبه(کندر 1 جزو) بارده (بنفشه 3 جزو)رطبه(بنفشه 3 جزو)
پس چون اقل كه اجزاء بارده و رطبه است از اكثر كه حاره و يابسه است كم شود
پنج جزو از حاره و پنج جزو از يابسه(+باقی) ميماند
و چون پنج را به سمّى عدد ادويه كه به حسب عدد شرباة چهار است قسمت كنند
خارج قسمت يك و ربع است
پس مزاج مركب مذكور در اوايل درجهء دويم گرم و خشك خواهد بود و على هذا القياس
اما
طريق دانش قدر شربت مركبات آنست كه
بعد از تحقيق وزن و عدد شربات مفردات آن جزوى از مركب اخذ نمائيم كه نسبت آن به مجموع وزن مركب چون نسبت واحد باشد به عدد شربات
مثلا وزن مجموع او سى درهم باشد و عدد شربات مفردات ده جزو چون واحد را نسبت به ده كه عدد شرباتست نسبت عشر است پس از سى كه وزن مركب است عشر اخذ نموديم كه او سه درهمست
و اگر فرضا عدد شربات سى باشد و وزن مركب ده شربت آن مركب ثلث م خواهد بود زيرا كه نسبت ثلث به ده چون نسبت واحد است به عدد شربات كه سى باشد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص228-299

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:20 pm

تحفه حکیم مومن:

در سفوفات و او اقدم تراكيب است
و بعد از آن معجون تركيب يافته ديسقوريوس گويد مخترع او بقراط شاگرد اسقلميوس است نه بقراط طبيب مشهور
و استعمال او را با ضعف معده و شدة امتلا جايز ندانسته‌اند مگر انكه لطيف و سريع النفوذ و لذيذ الطعم باشد
و قوتش زود ضعيف مى گردد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص328

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:24 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف ارسطو و سفوف ارسطاطاليس
(+ و سفوف اسکندر) نامند معده را قوت دهد و گونه سرخ دارد وسواس و فراموش كارى ببرد
و جهة هضم طعام و بوى دهان خوش كردن نافع است
و در تفريح دل نظير ندارد
و جهة بخار و قطع عرق فاسد و بدبوئى بدن نافع
و اين سفوف را ارسطو جهة اسكندر ترتيب داده لهذا سفوف اسكندريه نيز گويند
و قوتش تا دو سال باقى
و شربتش تا دو ل است
قرفه ساذج نارقيصر كه آن معرّب ناكسير لغة هنديست و آن رازى رومى و قسمى از هوفاريقونست
عود هيل اسارون مصطكى هليلهء كابلى فرنجمشك نارمشك زيرهء كرمانى دارچينى اشنه فلفل دارفلفل زنجبيل قرنفل ناردانک جوزبوا قاقله كافور مكد جوز مشك عنبر مكد نيم جزو
شكر شش چندان بيش از طعام و بعد از يك م تا سه م تناول نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص328

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:26 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف
جهة اسهال از مجربات ابوى ره اطفال و غير اطفال را نيز نافع است
حبّ الرمان بو داده 10 ،را بسيار نرم صلايه كنند
طباشير سفيد 1، صمغ عربى 1، كثيرا 1 ،مصطكى سفيد 1 ،تخم مورد 1، گل سرخ 1 ،گل ارمنى 1، سفوف كنند
و به اطفال نيم ل صباح و نيم ل شب با شربت به يا شربت سيب ترش بدهند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص328

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:28 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف بلوط
منقول از منصورى
جهة تقطير البول و سلس البول مجربست
بلوط مقشر بو داده كندر گشنيز خشك گل ارمنى صمغ عربى سفوف بسازند
بقدر دو م صبح و دو م شام
و اگر با تقطير و سلس تشنگى(+شدیدی) باشد كه مريض هر چه بياشامد زود دفع شود بايد كه با ماء الشعير و بزرقطونا بياشامند
و غذا با آب غوره و سماق و مثل آن ترتيب دهند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص328

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:32 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف ديگر
جهة سلس البول مجربست
بلوط 8،گشنيز خشك 3، راس3، عرق سوسن 4، لسان الثور 4، تخم خرفه 4 ،انيسون 1، سنبل الطيب 4،
طباشير 5 ،مصطكى زر 4، ورد 4 ،سعد 4، كندر 4 شكر مثل همه وقت خواب استعمال نمايند
بقدر ٣ ل

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص328

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:33 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف
جهة اسهال مرارى مزمنه و بواسيرى و نواصيرى حاره بغايت مجربست از تاليف حقير
گل ارمنى ناردان بو داده دانه انگور كه از سركه بيرون كرده باشند و بو داده هر يك ٥ ل
سماق بيدانه گل سرخ عربى بو داه هر يك ٣ ل
طباشير گل محتوم يا داغستان هر يك دو ل
مصطكى عود قمارى هر يك يك ل
قدر شربت دو ل با ربوب مناسبه

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص328

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:35 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف ديگر
جهة اسهال بواسيرى مجربست
تیواح خطائى نيم م نيلوفر يك م

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص328

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:37 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف الطين
جهة سحج و اسهال صفراوى
بزرقطونا تخم مرو تخم ريحان نشاسته صمغ عربى گل ارمنى مكد جزو
صمغ عربى و گل ارمنى و نشاسته را نيمكوب ساخته
و بزور را به آتش نرمى بو داده مخلوط كنند
و در وقت استعمال به روغن گل چرب نموده
با شربت به يا رب آس بنوشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص328

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:38 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف حب الرمان
جهة اسهال كه از ضعف معده و امعأ باشد
و تقوية معده و امعاء مى كند
ناردان بو داده حب الاس بلوط سماق كمون در سركه خيسانيده بو داده
آرد نبق آرد سنجد گشنيز خشك بو داده
خرنوب نبطى خرنوب شامى مكد جزو
سک رامك مكد ربع جزو
نيمكوب ساخته استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص328

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 2:44 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف مقلياثا
جهة اسهال كهنه و زحير و ضعف معده و مغص و بواسير نافع است
حرف بو داده 135، يكرطل و نيم ريزه كرمانى يك شبانه روز در سركه خيسيده خشک شده بو داده
نيم رطل( 45X) تخم كتان تخم كندنا نبطى مكد ربع رطل( 23X) مصطكى يك اوقيه و نيم( 10X)هليلهء سياه بو داه(+ زیت مکد) ربع رطل نيمكوب ساخته استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص328-329

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 10:23 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف خرنوب
جهة اسهال و سستى معده
خرنوب نبطى از دانه بيرون كرده زيرهء كرمانى يكشب و روز در سركه خيسيده خشك شده بو داده
سماق تخم مورد آرد نبق بلوط گشنيز خشك بو داده مصطكى مكد جزو
نيمكوب ساخته استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص329

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 10:24 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف زرشك
جهة تقوية معده و جگر و حبس شكم
نانخواه سماق زنجبيل حب رمان بو داده زرشك بو داده آرد نبق مكد ٢ م
شكر طبرزد ٢ م كوفته سفوف سازند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص329

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 10:26 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف سماق
جهة اسهال مزمن
سماق جزو حبّ الاس جزو حب الرمان بو داده يكجزو
خرنوب بنطى سه جزو
صمغ عربى گلنار نيم م كوفته سفوف سازند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص329

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 10:27 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف بزور
جهة بادها و نفخ
كرويا انيسون زيرهء كرمانى قاقله كبار قرفه نانخواه تخم كرفس دو م
قاقله صغار قرنفل زنجبيل فلفل ٢ دانگ
شكر ٢٠ م
شربتش دو م

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص329

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 10:28 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف للحوامل
جهة رفع اشتهای رديه در وقت حمل
و تقويه معده و اشتهاى طعام و نيكو كردن رنگ رخسار نافع است
زرنباد تخم كرفس ٢ م نانخواه کندر ٣ م جند بيدستر نيم م ريزهء كرمانى ٢ م سفوف سازند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص329

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 10:31 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف ديگر
جهة حوامل بسيار نافع است و جوارش السمسم نيز گويند
كنجد مقشر ريزه كرمانى زنجبيل 10 م
دار فلفل فلفل 5 م دارچينى ٢ م هيل قاقله ٣ درم شكر طبرزد یك رطل

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص329

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 10:37 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف للاسهال
منقول از حنين جهة ضعف معده كه با اسهال باشد
و تب ربع و اشتهاى طعام
زيرهء كرمانى و كمون نبطى كه يك شبانه روز هر دو در سركه خیسیده و خشک شده و بو داده باشند هر يك ٣ م
حب الاس ٥ م گشنيز خشك بو داده ٢ م
آرد نبق آرد سنجد آرد ناردان ٢ م قرظطراثيث 10 م
سك سه م عود هندى مثله به پرويزن وسيع بیخته
شربتش ٣ م با ميبه ساذج صبح و شام

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص329

توسط **pejuhesh237** » دوشنبه ژانويه 14, 2013 10:38 pm

تحفه حکیم مومن:

سفوف للفواق
جهة فواق تشنجى كه از امتلاء حادث شده باشد
تخم كرفس جبلى سعد زيرهء كرمانى بالسويه سفوف ساخته
شربتش يك ل به آب نمام

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص329