«گز روغنی» با نام محلی «گازِرِخ» و نام علمی «مورینگا»

[najm129]

بسم الله الرّحمان الرّحيم

[najm129]

در سال اول سه متر رشد مي كند داراى خواص معجزه آسا در برگ = توليد نوعي آجيل مانند بسته توليد روغن = آسانترين درخت براى باغداري كم نياز به آبياري بي نياز از كود و آفت كش ، نگهداري آسان و سود بسيار / برگ هايش درمان دهها بيماري و تقويت سيستم ايمني

برگ و شاخه، میوه و پوست و تفاله میوه علوفه مناسبی برای دامهایی نظیر بز و گوسفند است
گلهای آن برای پرورش زنبورعسل و تهیه عسل دارویی بسیار مناسب است
ساقه درخت،صمغی ترشح می‌کند که سفید بوده و در برابر هوازدگی به رنگ قهوه‌ای قرمز یا قهوه‌ای مایل به سیاه در می‌آید و در چارچوب نقش و نگار روی پارچه پنبه‌ای یا چیت مورد استفاده قرار می‌گیرد
عصاره حاصله از جوشانده برگ در دباغی پوست و آماده ‌سازی مشک آب و دوغ استفاده می‌شود
چاشنی و ادویه‌ای که از ریشه درخت تهیه می‌شود به هضم غذا کمک بسیاری می‌نماید
پوست تنه گیاه ضد جَرَب است و در درمان خارش مورد استفاده قرار می‌گیرد
جوشانده پوست و ریشه به صورت حمام گرم و کمپرس محلول گرم برای رفع اسپاسم یا انقباض عضلانی مفید است
برگ های گیاه به عنوان مدر و دارای اثرات دارویی شبیه آدرنالین برای درمان سوزاک بسیار مفید است
از گلهای آن برای دفع انگل، معالج تورم و جلوگیری از بزرگ شدن پروستات استفاده می‌شود
از میوه نارس به عنوان سم استفاده می‌شود
از بذر آن به عنوان آجیل استفاده می شود
از پوست آن در تهیه تشک ، کاغذ و طناب استفاده میشود
برگهای تازه ، گلها و میوه جوان آن همانند سبزی مصرف غذایی دارند
برای این که درختچه‌ای زیبا و با شاخه‌های بلند و گل‌های سفید و میوه‌های تشکیل و منحصر به فرد است بنابراین برای کشت در پارک‌ها، بلوارهای شهری می‌تواند کاربرد داشته باشد



نحوه تکثیر درخت:
[/b]مورینگا یک درخت سریع الرشد است به طوری که طول آن در سال اول می تواند به 3 متر نیز برسد. کاشت آن بسیار آسان است و به وسیله بذر و یا قلمه در زمین در منطقه آفتابی انجام می شود. به آسانی با قلمه زدن تکثیر شده و به آبیاری زیاد ، آفت کش های خاص ، و یاکود نیاز ندارد، در حالی که نسبت به خاک سنگی بیش ازحد اسیدی، قلیایی، شور و یا سخت تحمل پذیر است. تجزیه برگ مورینگا بر روی زمین درنهایت، خاک نابارور را غنی می‌سازد. تنها نقاط ضعف آن آبیاری زیاد و دمای کمتر از 4 درجه است.



مورینگا الیفرا دارای تمام اسیدهای آمینه ضروری، چربیهای مفید و روغن های امگا میباشد. مورینگا دارای مقادیر غنی از کلسیم، آهن و بسیاری دیگر از مواد معدنی حیاتی، همچنین طیف گسترده ای از مقادیر فراوان ویتامین ها،آنتی اکسیدان ها و مواد ضد التهابی است ولی کالری بسیار کمی دارد.
براساس گزارش ScienceDaily (روز 14مارس، 2010 )، گز روغن به عنوان "مفید ترین درخت جهان،" اعلام گردیده است. درخت مورینگا مقاوم در برابر خشکسالی و مغذیترین گیاه است که تاکنون کشف شده . مورینگا الیفرا رایج ترین نوع درمیان13گونه سازگار آب وهوای گرمسیری و خشک درحال رشد طبیعی در آسیا و آفریقا است.برگ این گیاه به تازگی توسط مرکز نباتی جهان در تایوان به عنوان گیاهی با بالاترین محتوای تغذیه‌ای در میان120 نوع گونه مواد غذایی مورد مطالعه مشخص شد.
در کشورهای در حال توسعه گرمسیری، درختان مورینگابرای مبارزه با سوء تغذیه، به ویژه در میان نوزادان و مادران شیرده استفاده شده است. برگ را می توان تازه، پخته شده، و یا ذخیره شده به عنوان پودر خشک برای ماهها بدون نگهداری در یخچال و بدون ازدست دادن ارزش غذایی خورد. تجزیه و تحلیل ترکیب برگ، مقدار قابل توجهی ازویتامین‌هایA،BوC، کلسیم، آهن و پروتئین را نشان داده اند.
پروتئین 42٪، کلسیم 125٪ ، منیزیم 61٪، پتاسیم41٪، آهن 71٪ ، ویتامین A272٪ وویتامینC22٪. ؛ با توجه به دردسترس بودن این مواد، زمانی که ممکن است درمنابع مواد غذایی دیگرکمیاب باشند، این اعداد حیرت انگیز به نظر می رسند.
تحقیقات علمی تایید می کند که این برگ فروتن،یک نیروگاه پرارزش تغذیه ای است. برگ را می توان هر 30-45 روز در طول سال برداشت کرد و حاوی تمام اسیدهای آمینه ضروری (اسیدهای آمینه 2،500 بار بیش از چای سبز و 242 برابر بیشتر از سیب) و چربی‌های امگا لازم برای زندگی است .
برگ های تازه مورینگا دارای 7 برابر بیشتر ویتامین C نسبت به پرتقال - برگ های خشک 25 برابر بیشتر از اسفناج، آهن - پروتئین 4 برابر بیشتر از تخم مرغ - 10 برابر بیشتر از هویج ویتامین A - 17 برابر کلسیم بیشتر نسبت به شیر و 15 برابر بیشتر از موز پتاسیم است



میوه ها، دانه ها، و گل مورینگابه عنوان حبوبات درنظرگرفته شده است. دانه حاوی40% روغن و پایدار ترین نوع موجوددرطبیعت است که منبع سوخت های زیستی غنی ،در آشپزی معادل روغن زیتون ، یک روان کننده الکترو مکانیکی و جزءضدپیری لوازم آرایشی و بهداشتی است.
پس از استخراج روغن از غلاف ، پودر دانه های خرد شده باقی مانده شامل اجزای فعال (پلی الکترولیتهای کاتیونیزیست تخریب پذیر) است که برای از بین بردن کدورت ( ذرات جامد ) از آب مصرف می شود. . از آنجا که باکتری ها به مواد جامد می‌چسبند ، این پودر نیز به طور موثر باکتری ها را حذف می کند و میزان از بین بردن میکروب های بیماریزا را از 90% به 99/99% افزایش می‌دهد.
عصاره دانه مورینگا اولیفرا به عنوان مهم‌ترین منعقد کننده طبیعی شناخته شده است. در Thyolo Water Treatment Works در مالاوی، آفریقا ، دو محقق از دانشگاه لستر انگلستان، دانه های مورینگا را جایگزین سولفات آلومینیوم(زاج) جهت حذف مواد جامد در آب برای نوشیدن به کار بردند. درواقع پروتئین های ریزی که در بذر این گیاه وجود دارد موجب تصفیه آب میگردد و میتوان از آنها به جاي عناصر صنعتي تصفيه‌كننده استفاده کرد. ريختن پودر پروتئين اين گونه گياهي در آب گلآلود، باعث فولیكوله شدن و تهنشين شدن گل و لاي، ذرات و ميكرو ارگانيسم‌هاي معلق در آب مي‌شود .همچنین پودر دانه های این گیاه باعث کاهش غلظت نیترات (تا 50 %) و فسفات (تا 80%) و افزایش سرعت ته نشینی رسوبات از 30 دقیقه به 10 دقیقه میگردد.
دیگر مزایای ذکر شده عبارتند از : یک هورمون گیاهی طبیعی که باعث افزایش 20- 35 ٪در دیگرمحصولات غذایی شده و به عنوان علوفه موجب افزایش رشد قابل توجه دام می گردد.. مورینگا گیاهی است که ارزش غذایی آن چند برابر غلات (با بازدهی بالاتر) و برتر از سویا می باشد و به عنوان خوراک دام و طیور نقش اساسی ایفا میکند. لازم به توضیح است با توجه به غنی بودن خوراک دام تولید شده از مورینگا و طبق تحقیقات صورت گرفته توسط متخصصان کشور سوئیس که حدود نه سال از این خوراک دام استفاده مینمایند. در صورت تغذیه دام و طیور از خوراک دام تولید شده از مورینگا به طور متوسط موجب افزایش 30 درصدی وزن دام میشود و در عین حال باعث حاصلخیزی خاک گردیده و میتوان محصولات دیگری چون محصولات جالیزی را همزمان با مورینگا کشت کرد.

در اواخر سال 1940 و اوایل سال 1950 یک تیم از هند ، موفق به شناسایی ترکیبی به نام pterygospermin شدند. این گروه همچنین در اواسط دهه 1950خواص ضد میکروبی آن را تأیید کردند. گزارش های میدانی و مطالعات زیست محیطی بخشی از تاریخ غنی طب سنتی نشان می دهند که برگ، دانه، ریشه، پوست، و گل در برابر انواع عفونت های پوستی و داخلی مورد استفاده است . یکی دیگر از اعتقادات قدیم مورد تحقیق و مطالعه ، درمان سرطان است.گونه های مورینگا مدت طولانی است که توسط پزشکان طب سنتی به عنوان گیاهی باارزش دردرمان تومورها شناخته شده است.برخی از ترکیبات بالقوه ضد سرطان مورد بررسی قرار گرفته است. به تازگی دو ترکیب مهارکننده قوی برای سلول lymphoblastoid فعال نشان داده شده است. یکی از این ترکیبات همچنین تومورها را درموش پرورش داده شده مستعد ابتلا به تومور، مهار میکند. در مطالعه دیگری، Bharali و همکارانش پیشگیری از تومور پوست را به دنبال مصرف غلاف دانه مورینگا مورد بررسی قرار دادند. در این مدل ، موش با کنترل های مثبت و منفی مناسب، کاهش چشمگیر در تومورهای پوست نشان داد. به هر حال مطالعات جدی‌تری به منظور دستیابی به مدارک و تایید کامل پزشکی آن مورد نیاز است.



اين گياه قادر است در شرايط سخت اكولوژيكي زندگي كند ولي وابستگي بسيار شديدي به سازند زمين‌شناسي دارد. سازند موجود در كوه هاي مكران و بشاگرد از دو لايه ماسه سنگ و شيل بصورت متناوب تشكيل شده است. ضخامت ماسه سنگ حدود 10 تا 30 سانتيمتر است و گز روغني ريشه خود را از درز و ش كافهاي آن به درون شيل مي‌فرستد . شيل از جنس رس و آهك و ذخيرگاه خوبي براي رطوبت است. بارشهاي زمستاني و گاهي موسمي در اواخر مرداد ماه از درز و شكاف ماسه سنگ عبور كرده و وارد شيل شده و براي استفاده درخت ذخيره ميشود. لايه ماسه سنگ بعنوان يك لايه پوششي از تبخير آن در مقابل نور خورشيد در فصول گرم سال جلوگيري مي كند وبا توجه به ميانگين بارندگي سالانه حدود ۱۰۰ ميلي متر باران در سيستان وبلوچستان و بشاگرد گونه مقاوم اين نوع آب و هوا مي باشدو حتي با 30 ميلي‌متر بارندگي سالانه به زندگي ادامه مي‌دهد، بدون اين كه به آب اضافي نياز داشته باشد




روغن خوراكي دارويي صنعتي يا طلاي چرب:
يکي از مهم ترين خواص درختچه «گز روغن» استحصا ل روغن از آن است. کارشناسان مي گويند: ۲۱ درصد از هر دانه اين درختچه را روغن تشکيل مي دهد و در صورت توسعه کشت و توليد انبوه مي توان نياز کشور به روغن هاي صنعتي را از محل اين درختچه ها تامين کرد.
جهت تولید روغن به روش سنتی ، بذرهای جمع آوری شده پس از جداسازی پوست از مغز به طور کلی له می‌شوند و پس از له شدن در داخل دیگی ریخته و آب به آن اضافه و در معرض حرارت آتش قرار گرفته و محلول به دست آمده بدون وقفه هم‌زده می‌شود. روغن موجود در بذرها در اثر حرارت در سطح آب قرار می‌گیرد و به وسیله قاشق جمع آوری می‌شود. تولید روغن به روش سنتی ۲۰ درصد برآورد شده و در صورت استفاده از روشهای مناسب و مکانیزه ، روغن‌گیری تا ۴۰ درصد قابل افزایش است. روغن به دست آمده مایع و درجه انجماد آن بسیار پایین و به ندرت فاسد می‌شود. علاوه بر ارزش خوش‌خوراکی و استفاده در طبخ غذا در صنعت نیز برای جلاکاری، عطرسازی، روغن‌کاری چرخ دنده‌های ساعت‌های دیواری و مچی ، چرخ‌های خیاطی و ماشینهای مکانیکی ظریف و چرخنده دار کاربرد دارد.



مورینگا؛ معجزه طبیعت
ایسنا/خراسان رضوی گز روغن به دلیل ارزش‌های دارویی و تغذیه‌ای فراوان به درخت معجزه یا معجزه طبیعت لقب گرفته است.

به گزارش ایسنا، «استفاده از گیاهان دارویی با زندگی بشریت گره خورده است. انسان‌های اولیه برای درمان بیماری‌های خود به گیاهان دارویی و طبیعت رجوع می‌کردند و اسناد چند هزار ساله نشان دهنده تجربیات و اطلاعات ارزشمند گذشتگان ما در رابطه با کاربردهای متنوع گیاهان دارویی است. در سال‌های اخیر مطالعات ارزشمندی در مورد گیاهان دارویی و داروهای گیاهی انجام گرفته و کتاب‌های بسیاری در موضوعات مختلف مرتبط با گیاهان دارویی وجود دارند. هرچند گیاهان دارویی پتانسیل بسیار زیادی جهت فعالیت های پژوهشی دارند؛ اما متأسفانه در رابطه با درختان و درختچه‌های دارویی فعالیت‌های علمی و پژوهشی بسیار کمی به دلیل چندساله بودن و هزینه‌بر بودن آن‌ها، انجام شده است.» (یادگاری و همکاران 1397 :4)

«یافته‌های محمد بیگی و واشقانی (2005) نشان داده است خانواده گز رخان که تیره کوچکی از گیاهان جداگلبرگ است، فقط شامل یک جنس به نام مورینگا و مرکب از معدودی انواع درختی است و دارای خواص دارویی فراوان می‌باشد.» (بانژاد و همکاران، 1391 : 83)

« انور و همکاران (2005) بیان داشتند، دو گونه از چهارده گونه جنس مورینگا در ایران حضور دارد که یکی از آنها به نام گز روغنی، گز روغن یا گازرخ (Moringa peregrina) به عنوان دومین گونه مهم از این جنس بعد از گونه lamark Moringa Oleifera شناخته شده است. قهرمان (2001) بیان داشته گونه M. peregrine به دلیل داشتن مقادیر زیاد روغن در بذر و نیز شباهت‌های ظاهری آن به درخت گز، به گز روغنی مشهور شده است. این گونه یکی از گونه‌های قابل رویش در مناطق گرمسیری و بیابانی است که در عرصه وسیعی از مناطق جنوب شرقی کشور، در استان‌های هرمزگان و سیستان و بلوچستان پراکنش دارد» (اسدی کرم و همکاران ، 1392 : 175-174)

«به گزارش میرزایی ندوشن و اسدی کرم (2010)، کاربردهای وسیعی برای گونه‌های مختلف مورینگا ارائه شده است. خواص متعدد گزارش شده برای برخی از گونه‌های این جنس ازجمله گونه‌های M. oleifera و M. peregrinaبسیاری از کشورهایی که هیچ یک از گونه‌های مورینگا را به صورت بومی ندارند، بر آن داشته است تا اقدام به وارد کردن یکی از این گونه‌ها نموده و آن را در نظام تولید کشاورزی و باغبانی خود قرار دهند.» (اسدی کرم و همکاران ، 1392 : 175)

« فاحی (2005) گزارش داده است، خواص متعددی به فـرآورده­هـای حاصـل از درختـان خانواده مورینگاسه نسبت داده شـده اسـت کـه بـه دلیـل وجود ترکیبهـایی همچـون نیازیمیـسین ] (Niazimicin)... [ و مقـادیر زیـادی از ویتامین‌های گروه B ،ویتـامین C ،مقـادیر بـالای آهـن، کلسیم، پتاسیم و همچنین بتاکاروتن مـی­باشـد . اصغری و همکاران (2011) دریافتند بیشتر اجزای رویشی و زایشی این دو گونه به شکل‌های مختلفی به عنوان دارو، برای درمان بیماری‌های مختلف، ازجمله درد مفاصل، التهاب و ده‌ها کاربرد دیگر دارویی و همچنین به عنوان ماده غذایی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.» (اسدی کرم و همکار ان ،1389 :169)

«گز روغنی یک درختچه بیابانی است که در مناطقی با بارندگی بسیار ناچیز رویش داشته و ارزش غذایی، دارویی، زیست محیطی، صنعتی و اقتصادی زیادی دارد. از نظر مواد غذایی، پروتئین حاصل از اندام های رویشی و اثرات متعدد دارویی مطالعات گسترده‌ای بر روی گونه‌های مختلف این جنس صورت گرفته است .» (اسدی کرم و همکاران، 1392 :175)

«این گونه درختچه‌ای بومی با ارزش در سطحی قریب به یک میلیون هکتار در مناطق کوهستانی و تپه ماهوری جنوب شرق ایران، از بشاگرد هرمزگان تا مرز پاکستان گسترش دارد.» (کنشلو و همکاران،1392 : 1)

«گز روغن به دلیل ارزش‌های دارویی و تغذیه ای فراوان به درخت معجزه یا معجزه طبیعت لقب گرفته است. این گیاه منبعی غنی از پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، بتاکاروتن، اسیدهای آمینه و فنولیک‌های مختلف است که از اعصار و قرون گذشته توسط ساکنان محلی مورد استفاده های مختلف قرار می گرفت. این‌گونه تاکنون بیشتر به دلیل بذر مملو از روغنش در کانون توجه ساکنان محلی بوده ولی ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بالقوه‌ای دارد.» (میرزایی ندوشن، 1397 : 16)

« گد ال هک (2018) مشخص کرده است، یکی از ارزشمندترین ویژگی­های مورینگا خاصیت ایجاد ایمنی در بدن است که به تازگی توسط برخی از محققان مطرح شده است. ضمن اینکه حتی مصرف دُزهای بالای مواد گیاهی حاصل از گز روغن، بدون هیچ‌گونه عارضه‌هایی توصیه شده است.» (میرزایی ندوشن، 1397 : 17)

«از مورینگا پرجنریا در مبازره علیه سوء تغذیه به ویژه در بین کودکان و مادران شیرده استفاده گسترده‌ای می­شود. همچنین به عنوان آنتی بیوتیک ، کاهش دهنده فشار خون ، ضد اسپاسم ،ضد التهاب ، پایین آورنده کلسترول خون ،کاهش دهنده قند خون و درمان عفونت مجاری ادراری مورد استفاده قرار می­گیرد. همچنین تصفیه آب اشامیدنی یکی دیگر از کاربردهای این گیاه در صنعت است.» (اسدی کرم و همکاران ، 1389 : 175)

«کلیمن و همکاران (2008) نشان داده‌اند، روغن بذر این گونه کیفیتی در حد روغن زیتون دارد که علاوه بر کاربردهای تغذیه­ای-دارویی، به علت مقاومت در برابر حرارت های بالا، در صنایع عطرسازی، ساعت سازی و خودروسازی نیز مورد توجه است. همانطورکه زیتون در مناطقی از کشور سبب اشتغال و درآمدزایی شده است گز روغن هم می­تواند موجب اشتغال و درآمدزایی زیادی در جنوب شرقی کشور شود.» (میرزایی ندوشن، 1397 : 16)

«علاوه بر گز روغن، گونه دیگری از این جنس مورینگا به نام اولیفرا به تازگی وارد کشور ما شده و در مناطق جنوب و جنوب شرقی کشور استقرار مناسبی یافته است تحقیقات انور و همکاران (2007) نشان داده است، این گونه دارای فهرستی از عناصر مهم غذایی و معدنی بوده و به عنوان منبعی غنی از پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، بتاکاروتن، اسیدهای آمینه و فنولیک­های مختلف شناخته شده است » (میرزایی ندوشن، 1397 : 16)

«گونه اولیفرا در اصل بومی هند شمالی و معروف‌ترین گونه در بین گونه‌هاست. این درخت که نسبت به خشکی مقاوم است هم در نواحی خشک و نیمه خشک و هم در نواحی مرطوب رشد می­کند. کتایون و همکاران (2005) گزارش کردند، در بعضی از بخش‌های هند و آفریقا غلاف­ها، برگ‌ها و گل­های این درخت به عنوان یک منبع غذایی به کار می­روند. برگ‌های این درخت سرشار از ویتامین‌ها، مواد غذایی و پروتئین‌ها است . روغن استخراج شده از دانه‌های این درخت دارای 73 درصد اولئیک اسید است و جهت پخت و پز و روغن کاری به کار می‌رود. مورینگا الیفرا به سرعت رشد کرده و ارتفاع آن در یک سال به بیش از 4 متر می­رسد و ارتفاع نهایی این درخت 6 تا 15 متر است» (بینا و همکاران ،1386 : 25)

«به گزارش استینیتز و همکاران (2009) سالهاست که گونه M. oleifera در مناطق مختلف جهان جهت بهره‌برداری در زمینه‌های متفاوت مورد کشت کار قرار گرفته است و گفته می‌شود این تنها گونه جنس مورینگا است که به طور مصنوعی کشت و کار می­شود» ( اسدی کرم و همکاران، 1392 :175)

«تحقیقات میرزایی ندوشن و اسدی کرم (2010) نشان داده است که ، از آنجا که شاخه­های درختان این گونه بسیار شکننده بوده و به راحتی از درخت جدا می­شوند، برداشت بذر از درخت به شکستن شاخه‌های آن منجر می­شود به نحوی که پایه‌هایی که در دشت‌ها و اراضی نزدیک به روستاها قرار داشته­اند از بین رفته و پایه­های بالغ این گونه اغلب به ارتفاعات و مناطق صعب‌العبور پناه برده­‌اند. موجودیت این گونه در سایر رویش‌گاهای آن نیز در معرض خطر قرار گرفته است. ازاین رو شناخت کامل این گونه از جنبه‌های مختلف زیستی و دستیابی به روش‌های مختلف تولید بهینه نهال به ویژه نهال­هایی با قابلیت­های ژنتیکی بالا می‌تواند در توسعه آن کمک شایانی بنماید. (اسدی کرم و همکاران، 1392: 175)

«فقر شدید ساکنین مناطق رویشی این گونه و نیاز مبرم آنها به بهره‌برداری از گیاهان منطقه ، موجب شده است که تقریبا تمامی میوه‌های این درختان برای مصارف خوراکی چیده شود . همچنین به دلیل کاربردهای متعدد ، بذر این گونه توسط ساکنین محلی برداشت و به کشورهای عربی جنوب خلیج فارس نیز صادر می­گردد. در حالی که به دلایل مختلف ازجمله از بین رفتن پرندگان منطقه، تولید میوه در این درختان کاهش یافته است.» (اسدی کرم و همکاران،1398 : 170)

«با وجود استفاده گسترده‌‎ای که از این گونه‌ها در پزشکی، صنعت و کشاورزی می توان نمود ولی تا کنون در کشور کمتر مورد توجه بوده و در معرض خطر نابودی‌ست. عوامل متعددی سبب از بین رفتن پایه‌های گز روغن می­شود که در بیشتر آنها انسان رکن اصلی را برعهده دارد. » (میرزایی ندوشن، 1397 : 19)

«تشکیل باغ الگویی از مورینگا اولیفرا و مشاهدات مردم از اینکه می­توان باغی را احداث کرد که ضمن داشتن کمترین توقع از نظر نهادهای مورد نیاز، محصول زیادی هم تولید می­کند، باعث می‌شود 1-افراد به تشکیل چنین با غهایی ترغیب می­شوند. 2- از این باغهای الگویی میتوان به عنوان باغ مادری این گونه نیز استفاده کرد تا برای تأمین مواد رویشی مورد نیاز در تکثیر پایه­های برتر مورد استفاده قرار گیرد. 3- در میان مدت میتواند سبب اشتغال بسیاری از جوانان و اهالی جویای کار شود و از تبعات بیکاری در منطقه بکاهد. 4 – دست اندازی مردم به رویشگاه های طبیعی به شدت کاهش پیدا می­کند. همچنین نقش یکی از عوامل اصلی فرسایش رویشگاهی این گونه که اثر مرگباری در از بین رفتن پایه­های آن در ارتفاعات پایین داشته است، کمرنگ می­شود. 56 - بخشی از نیاز کشور به روغن نیز میتواند از محتوای 30 تا40 درصدی روغن بذر این گونه تأمین شود. 6 - رویشگاه­های اولیه این گونه احیا می­شود. (میرزایی ندوشن، 1397 :21)



درخت گز روغن (Moringa) ، گیاهی است با ارزش که تمامی بخشهای آن قابل استفاده و بهره برداری میباشد و به دلیل فواید فراوان این درخت ، "درخت معجزه" لقب گرفته است. در این مقاله دو گونه M.oleifera وM.peregrine(گونه موجود در ایران) معرفی میگردد. با جستجوی کوتاهی در میابیم که به علت خواص دارویی ، بهداشتی و غذایی ، برگ، دانه ، گل، چوب و.... مورینگا در جهان به طور گسترده ای مورد مصرف تجاری قرار گرفته و درآمدزایی و اشتغال زایی بالایی را برای کشورهای تولید کننده محصولات آن به ارمغان آورده ، و با توجه به این موضوع که در ایران، گیاهی ناشناخته باقی مانده و تنها به صورت محلی؛ در استانهای جنوبی کشور به طور بی رویه مورد بهره برداری قرار میگیرد، موجبات انقراض آن را فراهم کرده است و از آنجایی که در بسیاری از موارد، خواص مشابهی برای گونه های آن ذکر شده، بر خود لازم دانستم که ابتدا در مورد گونه M.oleifera و موارد استفاده آن در جهان توضیحاتی داده و سپس گونه FioriM.peregrine معرفی شود.
نکته قابل ذکر دیگر ، رشد و تکثیر مورینگا در شرایط سخت بیابانی ، سنگلاخی و کم آبی است، که با توجه به اقلیم کشور عزیزمان، ایران، می توان از آن در طرح های بیابان زدایی و تثبیت خاک استفاده نمود.
با امید به این که از این نعمت الهی به طور مناسب و بهینه بهره ببریم .
رده بندی
Kingdom:Plantae
Angiosperms
Eudicots
Rosids
Order: Brassicales
Family: Moringaceae
Genus: Moringa
Species:M.arborea - M.borziana - M.concanensis - M.drouhardiiM.hildebrandtii - M.longituba - M.oleifera -M.ovalifolia - M.peregrine - M.pygmaea - M.rivae - M.ruspoliana - M.stenopetala
اسامی رایج
Moringa, Miracle tree, Ben-oil tree, Cabbage tree, Clarifier tree, Drumstick tree, Horse-radish tree
خصوصیات گیاه
گَز روغَن (Moringa) یا گز رخ نام گونه‌ای گیاه است از تیره گزروغنیان. گزروغنیان (Moringaceae) تیره‌ای از کلم‌سانانِ غالباً درختی شامل حدودسیزده گونه با برگ‌های مرکب و میوۀ پوشینۀ نیام‌مانند هستند.
خانواده گزروغنیان تیره کوچکی از گیاهان گلدار جداگلبرگ و فقط شامل یک جنس بنام گز روغن مرکب از معدودی انواع درختی است غالب آنها در نواحی گرم و مرطوب مانند عربستان، هند، هیمالیا، برمه و استان‌های جنوبی ایران (سیستان و بلوچستان و هرمزگان) مشاهده شده است. از مشخصات این گیاه این است که برگهایی شانه‌ایی مضاعف با تقسیمات بیشتر که مرکب از برگچه‌های کوچک و متقابل و گل‌هایی با اجزای ۵ قسمتی دارند میوه آنها به صورت کپسول دراز و نیام مانند محتوی دانه‌هایی به اندازه مغز پسته تا ۱۵ و گاهی بیشتر و با جنین راست و مجاوری ترشحی برخی از گونه‌های این خانواده از انواع دارویی و صمغ تولید می‌نمایند. ازدانه‌های برخی از این گونه‌ها روغن استخراج می‌شود.
گیاه گز روغن در شرایط بسیار سخت مستقر میشود. انتشار این گونه روی مناطق سنگلاخی و جایی که کوچکترین اثری از خاک وجود ندارد اعجاب برانگیز است .
موارد استفاده
مورینگا درختی است با خواص فراوان به طوری که از تمامی قسمتهای گیاه برای مصارف گوناگون میتوان استفاده نمود. در زیر بخشی از موارد استفاده را به طور خلاصه و به شکل نمودار بیان نموده و در ادامه به شرح بعضی از آنها میپردازیم:
برگ و شاخه، میوه و پوست و تفاله میوه علوفه مناسبی برای دامهایی نظیر بز و گوسفند است.
گلهای آن برای پرورش زنبورعسل و تهیه عسل دارویی بسیار مناسب است.
ساقه درخت،صمغی ترشح می‌کند که سفید بوده و در برابر هوازدگی به رنگ قهوه‌ای قرمز یا قهوه‌ای مایل به سیاه در می‌آید و در چارچوب نقش و نگار روی پارچه پنبه‌ای یا چیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عصاره حاصله از جوشانده برگ در دباغی پوست و آماده‌سازی مشک آب و دوغ استفاده می‌شود.
چاشنی و ادویه‌ای که از ریشه درخت تهیه می‌شود به هضم غذا کمک بسیاری می‌نماید.
پوست تنه گیاه ضد جَرَب است و در درمان خارش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جوشانده پوست و ریشه به صورت حمام گرم و کمپرس محلول گرم برای رفع اسپاسم یا انقباض عضلانی مفید است.
برگهای گیاه به عنوان مدر و دارای اثرات دارویی شبیه آدرنالین برای درمان سوزاک بسیار مفید است.
از گلهای آن برای دفع انگل، معالج تورم و جلوگیری از بزرگ شدن پروستات استفاده می‌شود.
از میوه نارس به عنوان سم استفاده می‌شود.
از بذر آن به عنوان آجیل استفاده می شود.
از پوست آن در تهیه تشک ، کاغذ و طناب استفاده میشود.
برگهای تازه ، گلها و میوه جوان آن همانند سبزی مصرف غذایی دارند.
برای این که درختچه‌ای زیبا و با شاخه‌های بلند و گل‌های سفید و میوه‌های تشکیل و منحصر به فرد است بنابراین برای کشت در پارک‌ها، بلوارهای شهری می‌تواند کاربرد داشته باشد.
نحوه تکثیر درخت
مورینگا یک درخت سریع الرشد است به طوری که طول آن در سال اول می تواند به 3 متر نیز برسد. کاشت آن بسیار آسان است و به وسیله بذر و یا قلمه در زمین در منطقه آفتابی انجام می شود. به آسانی با قلمه زدن تکثیر شده و به آبیاری زیاد ، آفت کش های خاص ، و یاکود نیاز ندارد، در حالی که نسبت به خاک سنگی بیش ازحد اسیدی، قلیایی، شور و یا سخت تحمل پذیر است. تجزیه برگ مورینگا بر روی زمین درنهایت، خاک نابارور را غنی می‌سازد. تنها نقاط ضعف آن آبیاری زیاد و دمای کمتر از 4 درجه است.
قلمه زدن
کاشت بذر
در زمین
در کیسه های پلاستیکی
انتقال نهال
قلمه زدن
پس از توقف میوه دهی درخت در هر سال ، برای رشد شاخه های جدید ، نیاز به قطع شاخه های قدیمی میباشد. این شاخه ها گزینه های بسیار مناسبی برای رشد درختان جدید هستند.
1 - حداقل 2.5cm در قطر و حداقل 1.8mدر طول برش ایجاد کنید.
2 –یک سوراخ 1m×1m×1mحفر نمایید.
3 - برش را در این سوراخ قرار داده و با مخلوطی از خاک، شن و ماسه و کود کمپوست پر کنید. قاعده برش را محکم ببندید. آن را به صورت گنبد کوچک یا مخروطی ، شیبدار به سمت پایین به دور از برش شکل دهید. بهتر است آب با شاخه درخت جدید برخورد نکند.
4 – سخاوتمندانه به آن آب دهید ولی به صورتی که قلمه ها در آب غرق نشوند.
کاشت بذر
دانه های مورینگا فاقد دوره خواب است و می توانند به محض بلوغ کاشته شوند.
کاشت بذر در زمین : بهترین کار برای کاشتن دانه ها این است که آنها را به طور مستقیم در محل مورد نظر جهت درخت قرار داد و از جابجایی نهال خودداری کرد. نهال، جوان و شکننده هستند و اغلب نمی تواند پس از جابجایی زنده بماند.
برای کاشت بذر به طور مستقیم در زمین :
1 - یک منطقه با خاک سبک و شنی انتخاب کنید ، خاک سنگین رسی و یا آب گرفته مناسب نیست.
2 – گودالی با ابعاد 30 cm×30 cm×30 cm حفر کنید. مجدداً آن را با خاک سبک پر نمایید. کود کشاورزی یا کمپوست به رشد بهتر درخت کمک خواهد کرد، اگر چه درختان مورینگا در خاکهای فقیر نیز رشد میکنند.
3 – سه تا پنج دانه را با فاصله 5 cm از هم در گودال قرار دهید . عمق آنها نباید بیش از 1.5 cm یا یک بند انگشت باشد.
4 – خاک را به اندازه کافی مرطوب نگه دارید ، نه آنقدر که قسمت بالای آن خشک و نهال در حال ظهور خفه گردد و نه بیش از حد مرطوب که دانه ها غرق و پوسیده شوند.
5 – وقتی که طول نهالها 10 cm تا15 cm شد ، سالمترین نهالها را در زمین نگه داشته و بقیه را حذف کنید. موریانه ها و نماتد می تواند نهال جوان را بکشند بنابراین اقدامات لازم برای حفاظت از آنها را از این دوخطر انجام دهید.
توجه:در صورتی که خاک سنگین است ، یک سوراخ بزرگتر از 90 cmدر قطر و 90 cm در عمیق حفر و آن را با 1 قسمت شن و ماسه و 2 قسمت خاک اصلی پر نمایید . کمپوست و یا کود اضافه شده کمک خواهد کرد .
کاشت بذر در کیسه پلاستیکی : هنگامی که کاشت مستقیم در زمین امکانپذیر نمیباشد از روش زیر استفاده کنید:
1 – کیسه های نهال را با مخلوط خاک سبک یعنی 3 قسمت خاک به 1 قسمت شن و ماسه پر کنید.
2 – دو یا سه بذر را در هر کیسه در عمق 0.5 cm قرار دهید.
3 – آن را به اندازه کافی مرطوب نگه دارید. جوانه زنی در دو هفته رخ می دهد.
4 –جوانه های اضافی را جابجا کنید و تنها یکی از آنها را در هر کیسه باقی بگذارید
نهال را پس از چهار تا شش ماه ، زمانی که طول آنها به60-90 cmرسیدمی‌توان جابجا کرد.
انتقال نهال
زمینی که در آن درختان کاشته می شود باید سبک و شنی باشند . خاک سنگین با خاک رس یا اشباع از آب مناسب نیست. گودالی با سطح و عمق 30 cm حفر نمایید. آنرا با خاک سبک پر نمایید. اضافه نمودن کمپوست یا کود کشاورزی به رشد بهتر درخت کمک می نماید.
1 – گودالها را یک روز قبل از انتقال نشاء آب دهید.
2 – برای اجتناب کردن از آفتاب گرم روز اول ، نهال ها باید در اواخر بعداز ظهر کاشته شوند.
3 – یک سوراخ به اندازه خاک درون کیسه در گودال حفر نمایید . با دقت کیسه های نهال را باز نموده و در گودال قرار دهید. مراقب باشید برای حفظ خاک اطراف ریشه ها ، نهال ها را به طور کامل و دست نخورده جابجا نمایید.
4 – در اطراف پایه نهال، خاک بریزید.
5 – در چند روز اول به آرامی نهال را آبیاری نمایید.
برای حمایت نهالهایی که می افتند ، یک چوب در کنارشان قرار دهید. همچنین آنها را از موریانه و نماتود محافظت نمایید.
جایگاه درخت مورینگا در جهان
مورینگا الیفرا دارای تمام اسیدهای آمینه ضروری، چربیهای مفید و روغن های امگا میباشد. مورینگا دارای مقادیر غنی از کلسیم، آهن و بسیاری دیگر از مواد معدنی حیاتی، همچنین طیف گسترده ای از مقادیر فراوان ویتامین ها،آنتی اکسیدان ها و مواد ضد التهابی است ولی کالری بسیار کمی دارد.
براساس گزارش ScienceDaily (روز 14مارس، 2010 )، گز روغن به عنوان "مفید ترین درخت جهان،" اعلام گردیده است. درخت مورینگا مقاوم در برابر خشکسالی و مغذیترین گیاه است که تاکنون کشف شده . مورینگا الیفرا رایج ترین نوع درمیان13گونه سازگار آب وهوای گرمسیری و خشک درحال رشد طبیعی در آسیا و آفریقا است.برگ این گیاه به تازگی توسط مرکز نباتی جهان در تایوان به عنوان گیاهی با بالاترین محتوای تغذیه‌ای در میان120 نوع گونه مواد غذایی مورد مطالعه مشخص شد.
در کشورهای در حال توسعه گرمسیری، درختان مورینگابرای مبارزه با سوء تغذیه، به ویژه در میان نوزادان و مادران شیرده استفاده شده است. برگ را می توان تازه، پخته شده، و یا ذخیره شده به عنوان پودر خشک برای ماهها بدون نگهداری در یخچال و بدون ازدست دادن ارزش غذایی خورد. تجزیه و تحلیل ترکیب برگ، مقدار قابل توجهی ازویتامین‌هایA،BوC، کلسیم، آهن و پروتئین را نشان داده اند.
پروتئین 42٪، کلسیم 125٪ ، منیزیم 61٪، پتاسیم41٪، آهن 71٪ ، ویتامین A272٪ وویتامینC22٪. ؛ با توجه به دردسترس بودن این مواد، زمانی که ممکن است درمنابع مواد غذایی دیگرکمیاب باشند، این اعداد حیرت انگیز به نظر می رسند.
تحقیقات علمی تایید می کند که این برگ فروتن،یک نیروگاه پرارزش تغذیه ای است. برگ را می توان هر 30-45 روز در طول سال برداشت کرد و حاوی تمام اسیدهای آمینه ضروری (اسیدهای آمینه 2،500 بار بیش از چای سبز و 242 برابر بیشتر از سیب) و چربی‌های امگا لازم برای زندگی است .
برگ های تازه مورینگا دارای 7 برابر بیشتر ویتامین C نسبت به پرتقال - برگ های خشک 25 برابر بیشتر از اسفناج، آهن - پروتئین 4 برابر بیشتر از تخم مرغ - 10 برابر بیشتر از هویج ویتامین A - 17 برابر کلسیم بیشتر نسبت به شیر و 15 برابر بیشتر از موز پتاسیم است.
چای حاصله از برگهای مورینگا انرژی زا بوده و بر خلاف نوشابه های انرژی زا، قهوه یا چای های دیگر محتوی کافئین باعث بروز مشکلات سلامتی نمی گردد. همچنین نوشیدنی بدون قند است که سوخت و ساز بدن را افزایش داده و موجب کاهش وزن خواهد شد.
با توجه به پیشگیری از 300 بیماری با خواص ضد التهابی ، تقویت سیستم ایمنی بدن و تنظیم اختلالات متابولیک در افراد در معرض بیماریهایی مانند ایدز ، دیابت، فشار خون بالا ، بیماری قلبی، سرطان و مالاریا مورد تحسین قرار گرفته است . برگها را میتوان برای چای استفاده کرد و به راحتی جایگزین سبزیجاتی مانند اسفناج در دستورالعمل های غذایی قرار داد .
این اغلب نادیده گرفته شده که "درخت معجزه" در حال حاضر راه حل مشکلات سوء تغذیه وگرسنگی در سراسر جهان است. با توجه به مصارف خوراکی یا دارویی، مورینگا گیاهی سودمند در تحقق عدالت اجتماعی و اقتصادی با تولید میلیون‌ها شغل میباشد. در حال حاظر با توجه به توسعه کشت مورینگا در جهان (مزرعه جهانی کشت مورینگا)، کشاورزان تولید کننده این محصول با عنایت به چند برابر بودن بازده اقتصادی مورینگا، وضعیت معیشتی بسیار مطلوب تری پیدا کرده و سطح کشت این محصول هر سال در سطح جهان گسترده تر از قبل می شود.
مناطقی از جهان که مورینگا در آن رشد می کند دقیقا جایی که مردم آن را بیشتر نیاز دارند.
میوه ها، دانه ها، و گل مورینگابه عنوان حبوبات درنظرگرفته شده است. دانه حاوی40% روغن و پایدار ترین نوع موجوددرطبیعت است که منبع سوخت های زیستی غنی ،در آشپزی معادل روغن زیتون ، یک روان کننده الکترو مکانیکی و جزءضدپیری لوازم آرایشی و بهداشتی است.
پس از استخراج روغن از غلاف ، پودر دانه های خرد شده باقی مانده شامل اجزای فعال (پلی الکترولیتهای کاتیونیزیست تخریب پذیر) است که برای از بین بردن کدورت ( ذرات جامد ) از آب مصرف می شود. . از آنجا که باکتری ها به مواد جامد می‌چسبند ، این پودر نیز به طور موثر باکتری ها را حذف می کند و میزان از بین بردن میکروب های بیماریزا را از 90% به 99/99% افزایش می‌دهد.
عصاره دانه مورینگا اولیفرا به عنوان مهم‌ترین منعقد کننده طبیعی شناخته شده است. در Thyolo Water Treatment Works در مالاوی، آفریقا ، دو محقق از دانشگاه لستر انگلستان، دانه های مورینگا را جایگزین سولفات آلومینیوم(زاج) جهت حذف مواد جامد در آب برای نوشیدن به کار بردند. درواقع پروتئین های ریزی که در بذر این گیاه وجود دارد موجب تصفیه آب میگردد و میتوان از آنها به جاي عناصر صنعتي تصفيه‌كننده استفاده کرد. ريختن پودر پروتئين اين گونه گياهي در آب گلآلود، باعث فولیكوله شدن و تهنشين شدن گل و لاي، ذرات و ميكرو ارگانيسم‌هاي معلق در آب مي‌شود .همچنین پودر دانه های این گیاه باعث کاهش غلظت نیترات (تا 50 %) و فسفات (تا 80%) و افزایش سرعت ته نشینی رسوبات از 30 دقیقه به 10 دقیقه میگردد.
دیگر مزایای ذکر شده عبارتند از : یک هورمون گیاهی طبیعی که باعث افزایش 20- 35 ٪در دیگرمحصولات غذایی شده و به عنوان علوفه موجب افزایش رشد قابل توجه دام می گردد.. مورینگا گیاهی است که ارزش غذایی آن چند برابر غلات (با بازدهی بالاتر) و برتر از سویا می باشد و به عنوان خوراک دام و طیور نقش اساسی ایفا میکند. لازم به توضیح است با توجه به غنی بودن خوراک دام تولید شده از مورینگا و طبق تحقیقات صورت گرفته توسط متخصصان کشور سوئیس که حدود نه سال از این خوراک دام استفاده مینمایند. در صورت تغذیه دام و طیور از خوراک دام تولید شده از مورینگا به طور متوسط موجب افزایش 30 درصدی وزن دام میشود و در عین حال باعث حاصلخیزی خاک گردیده و میتوان محصولات دیگری چون محصولات جالیزی را همزمان با مورینگا کشت کرد.
غلاف نارس با ارزش ترین و گسترده ترین قسمت مورد استفاده درخت است. غلاف بسیار مغذی، حاوی تمام اسیدهای آمینه ضروری همراه با بسیاری از ویتامین ها و سایر مواد مغذی است. غلاف نارس را می توان خام خورده یا مانند نخود فرنگی سبز یا لوبیا سبز آماده کرد، در حالی که غلاف بالغ معمولا سرخ شده و دارای عطر و طعم بادام زمینی است.
38 - 40٪ از وزن غیر خشک غلاف دارای روغن خوراکی است. این روغن روشن، شیرین و بی بو است و هرگز ترش نمی شود. به طور کلی، ارزش تغذیه ای مشابه روغن زیتون دارد. برگ ها به عنوان سبزی ، در سالاد، در ادویه کاری های گیاهی، به عنوان ترشی و چاشنی خورده می شوند. می توان آنها را خرد کرده و برای شستشو ظروف و تمیز کردن دیوار مورد استفاده قرار داد. گلها غنی از پتاسیم و کلسیم هستند که باید پخته ، یا مخلوط با سایر غذاها خورده و یا سرخ شوند .
درخت مورینگا به عنوان دارو برای پیشگیری و درمان مورد استفاده است. بخش عمده ای از شواهد نشان دهنده این ادعاست ولی تحقیقات علمی واقعی کمی برای حمایت ازآن وجود دارد. یکی از زمینه های پژوهش های علمی قابل توجه، فعالیت آنتی بیوتیکی گزارش شده ازاین درخت است.
در اواخر سال 1940 و اوایل سال 1950 یک تیم از هند ، موفق به شناسایی ترکیبی به نام pterygospermin شدند. این گروه همچنین در اواسط دهه 1950خواص ضد میکروبی آن را تأیید کردند. گزارش های میدانی و مطالعات زیست محیطی بخشی از تاریخ غنی طب سنتی نشان می دهند که برگ، دانه، ریشه، پوست، و گل در برابر انواع عفونت های پوستی و داخلی مورد استفاده است . یکی دیگر از اعتقادات قدیم مورد تحقیق و مطالعه ، درمان سرطان است.گونه های مورینگا مدت طولانی است که توسط پزشکان طب سنتی به عنوان گیاهی باارزش دردرمان تومورها شناخته شده است.برخی از ترکیبات بالقوه ضد سرطان مورد بررسی قرار گرفته است. به تازگی دو ترکیب مهارکننده قوی برای سلول lymphoblastoid فعال نشان داده شده است. یکی از این ترکیبات همچنین تومورها را درموش پرورش داده شده مستعد ابتلا به تومور، مهار میکند. در مطالعه دیگری، Bharali و همکارانش پیشگیری از تومور پوست را به دنبال مصرف غلاف دانه مورینگا مورد بررسی قرار دادند. در این مدل ، موش با کنترل های مثبت و منفی مناسب، کاهش چشمگیر در تومورهای پوست نشان داد. به هر حال مطالعات جدی‌تری به منظور دستیابی به مدارک و تایید کامل پزشکی آن مورد نیاز است.
«گز روغن» درختي با ارزش توليد «طلاي چرب» در ایران
Moringa peregrine (Forssk.) Fiori
"مورینگا " يا "گاز رخ" یا " گز روغنی" جزو آن دسته گونه­هايي است كه داراي ارزشهاي ويژه از نظر اقتصادي و محيط زيستي است. اين گياه به دليل وجود يك نوع روغن ارزشمند در بافت آلبومين لپه هاي بذري آن حائز اهميت است. اين روغن به دليل پايداري طولاني در مقابل فشار، مصارف زيادي در صنايع بخصوص صنايع ساعت سازي ، آرايشي و بهداشتي و فضايي دارد. همچنين بذر آن بصورت آجيل مصرف دارد. از برگ اين گونه براي ماهيگيري استفاده مي­شود. چوب آن به دليل بالا بودن صمغ و روغن داراي خاصيت ضد موريانه است.
گياه گز روغني يا گازرخ با نام علمي Moringaperengrina Fioriبراي اولين بارتوسط مرحوم دكتر جوانشير در سال 1372 وارد فلور گياهي ايران شد.برداشت كامل بذر از اين گونة گياه به منظور مصارف آجيلي باعث شده كه زادآوري آن از طريق بذر آسيب جدي بخورد. گرچه اين گياه قادر است در شرايط سخت اكولوژيكي زندگي كند ولي وابستگي بسيار شديدي به سازند زمين‌شناسي دارد. سازند موجود در كوه هاي مكران و بشاگرد از دو لايه ماسه سنگ و شيل بصورت متناوب تشكيل شده است. ضخامت ماسه سنگ حدود 10 تا 30 سانتيمتر است و گز روغني ريشه خود را از درز و شكافهاي آن به درون شيل مي‌فرستد . شيل از جنس رس و آهك و ذخيرگاه خوبي براي رطوبت است. بارشهاي زمستاني و گاهي موسمي در اواخر مرداد ماه از درز و شكاف ماسه سنگ عبور كرده و وارد شيل شده و براي استفاده درخت ذخيره ميشود. لايه ماسه سنگ بعنوان يك لايه پوششي از تبخير آن در مقابل نور خورشيد در فصول گرم سال جلوگيري مي كند وبا توجه به ميانگين بارندگي سالانه حدود ۱۰۰ ميلي متر باران در سيستان وبلوچستان و بشاگرد گونه مقاوم اين نوع آب و هوا مي باشدو حتي با 30 ميلي‌متر بارندگي سالانه به زندگي ادامه مي‌دهد، بدون اين كه به آب اضافي نياز داشته باشد.
عمده مناطق انتشار اين گونة گياه به صورت طبيعي كوههاي بشاگرد، نيكشهر تا جنوب جازموريان است . گلدهي گياه گز روغني هر ساله از نيمه دوم بهمن تا اواسط ارديبهشت ماه صورت مي‌گيرد. زمان بذر‌دهي در بلوچستان اواخر تابستان ذكر مي‌شود كه بايستي با حضور بموقع و قبل از باز شدن ميوه اقدام به جمع‌آوري بذور شود . بذور جمع‌آوري شده پس از ضدعفوني شدن در محلي سرد و خشك نگهداري مي‌شوند تا در مرحلة بعدي در عرصه يا خزانه كشت گردند . از آنجا كه بذر گياه حاوي روغن است، طول عمر بذر به مانند اكثر دانه‌هاي روغني كم مي‌باشد. بهمين دليل بهترين بذور جهت توليد نهال، بذور جمع‌آوري شده مربوط به همان سال است . اگرچه تكثير گياه از طريق قلمه‌‌زني ممكن است، اما به منظور پيشگيري از آسيب‌رساني به نهال، تكثير از طريق بذر توصيه مي‌شود. رويشگاه هاي درخت گز روغني با ارزش مالزي، شاخ آفريقا، هند، عربستان، حاشيه شبه جزيره حجاز، ايران و پاكستان میباشد.
در فنوج و نيك شهر سيستان و بلوچستان،‌چابهار، كهنوج، بشاگرد و جنوب استان فارس و هرمزگان در سطح 1ميليون هكتار (۱۱ اصله در هکتار )به طور طبيعي يافت مي‌شود و مي‌توان با برنامه‌ريزي سالي يك ميليون هكتار از زمين‌هاي درجه 3 را به كشت اين درختچه با ارزش اختصاص داد.
درخت مورینگا تا ارتفاع 8 تا 12 متر هم قد مي‌كشد و از قسمت‌هاي مختلف آن استفاده مي‌شود. برگ اين درخت براي خوراك انسان و دام، چوب درخت براي سوخت و بذر آن براي روغن‌كشي استفاده مي گردد.اسيد اولئيك 71 درصد روغن مورينگا (گز روغني) را تشكيل مي‌دهد و بهترين روغن دنيا به شمار مي‌رود. درخت‌گز روغني سالي 2 بار بذر مي‌دهد و روغنی كه از آن گرفته مي‌شود يكي از گران‌ترين روغن‌هاي دنيا به شمار مي‌رود. از هر کيلو بذر آن ۲۱۲ گرم روغن قابل استحصال مي باشد. وزن هر دانه حدود نيم گرم و هر درخت که حدود ۶ تا۷ متر رشد مي کند قادر به توليد ۶۰ گرم روغن است. اگر بتوانيم ۲۰۰ درختچه در هر هکتار کاشت کنيم مي توانيم حدود ۱۲ کيلوگرم روغن از محصول در هر هکتار استحصال کنيم. كاشت اين درخت در هندوستان براي اشتغال مناطق محروم و فقير روستايي ترويج مي‌شود.
روغن صنعتي يا طلاي چرب
يکي از مهم ترين خواص درختچه «گز روغن» استحصال روغن از آن است. کارشناسان مي گويند: ۲۱ درصد از هر دانه اين درختچه را روغن تشکيل مي دهد و در صورت توسعه کشت و توليد انبوه مي توان نياز کشور به روغن هاي صنعتي را از محل اين درختچه ها تامين کرد.
جهت تولید روغن به روش سنتی ، بذرهای جمع آوری شده پس از جداسازی پوست از مغز به طور کلی له می‌شوند و پس از له شدن در داخل دیگی ریخته و آب به آن اضافه و در معرض حرارت آتش قرار گرفته و محلول به دست آمده بدون وقفه هم‌زده می‌شود. روغن موجود در بذرها در اثر حرارت در سطح آب قرار می‌گیرد و به وسیله قاشق جمع آوری می‌شود. تولید روغن به روش سنتی ۲۰ درصد برآورد شده و در صورت استفاده از روشهای مناسب و مکانیزه ، روغن‌گیری تا ۴۰ درصد قابل افزایش است. روغن به دست آمده مایع و درجه انجماد آن بسیار پایین و به ندرت فاسد می‌شود. علاوه بر ارزش خوش‌خوراکی و استفاده در طبخ غذا در صنعت نیز برای جلاکاری، عطرسازی، روغن‌کاری چرخ دنده‌های ساعت‌های دیواری و مچی ، چرخ‌های خیاطی و ماشینهای مکانیکی ظریف و چرخنده دار کاربرد دارد.
موارد استفاده دارویی گز روغن
ریشه : در هضم غذا کمک میکند و به عنوان چاشنی یا ادویه مصرف میشود ، برای درمان سوزاک و تب زرد مورد استفاده قرار میگیرد. از ریشه پودر شده مخلوط با نمک ضمادی تهیه میکنند که در تورمهای غدهای موثر است .
پوست : در درمان خارش مورد استفاده است و صمغ قرمز آن برای درمان حالتهای اسهالی مصرف میشود. جوشانده پوست و ریشه به صورت حمام آب گرم یا کمپرس محلول گرم برای رفع اسپاسم یا انقباض های عضلانی مفید است .
گل : گلها دافع کرم ،در درمان برگ : برگها را به عنوان یک ماده
بزرگشدگی طحال،ضد نفخ ، مدر برای درمان سوزاک میخورند
معالج صفرا وبرونشیت است . که قیآور نیز است.
میوه : میوه آن در معالجه روغن : روغن آن در زخمهای جذامی
ناراحتیهای کبد ، طحال ، مورد استفاده قرار میگیرد همچنین
دردهای آرتروز ، کزاز و فلج برای درمان روماتیسم به صورت مصرف
بکار میرود. خارجی بکار میرود و در تهیه کرمهای
آرایشی استفاده میشود.





https://www.facebook.com/moderyatbazary ... 018679592/
https://www.isna.ir/news/98072216716/%D ... 8%B9%D8%AA
https://en.wikipedia.org/wiki/Moringa_oleifera

والحمدلله رب العالمين

[najm116]

درخت گز روغن (Moringa)

گیاهی است با ارزش که تمامی بخشهای آن قابل استفاده و بهره برداری میباشد و به دلیل فواید فراوان این درخت ، "درخت معجزه" لقب گرفته است. در این مقاله دو گونه M.oleifera وM.peregrine(گونه موجود در ایران) معرفی میگردد. با جستجوی کوتاهی در میابیم که به علت خواص دارویی ، بهداشتی و غذایی ، برگ، دانه ، گل، چوب و.... مورینگا در جهان به طور گسترده ای مورد مصرف تجاری قرار گرفته و درآمدزایی و اشتغال زایی بالایی را برای کشورهای تولید کننده محصولات آن به ارمغان آورده ، و با توجه به این موضوع که در ایران، گیاهی ناشناخته باقی مانده و تنها به صورت محلی؛ در استانهای جنوبی کشور به طور بی رویه مورد بهره برداری قرار میگیرد، موجبات انقراض آن را فراهم کرده است و از آنجایی که در بسیاری از موارد، خواص مشابهی برای گونه های آن ذکر شده، بر خود لازم دانستم که ابتدا در مورد گونه M.oleifera و موارد استفاده آن در جهان توضیحاتی داده و سپس گونه FioriM.peregrine معرفی شود.
نکته قابل ذکر دیگر ، رشد و تکثیر مورینگا در شرایط سخت بیابانی ، سنگلاخی و کم آبی است، که با توجه به اقلیم کشور عزیزمان، ایران، می توان از آن در طرح های بیابان زدایی و تثبیت خاک استفاده نمود.
با امید به این که از این نعمت الهی به طور مناسب و بهینه بهره ببریم .
[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav 01.jpg[/rimg]
[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav 02.jpg[/rimg]

رده بندی
Kingdom:Plantae
Angiosperms
Eudicots
Rosids
Order: Brassicales
Family: Moringaceae
Genus: Moringa
Species:M.arborea - M.borziana - M.concanensis - M.drouhardiiM.hildebrandtii - M.longituba - M.oleifera -M.ovalifolia - M.peregrine - M.pygmaea - M.rivae - M.ruspoliana - M.stenopetala

اسامی رایج
Moringa, Miracle tree, Ben-oil tree, Cabbage tree, Clarifier tree, Drumstick tree, Horse-radish tree

خصوصیات گیاه
گَز روغَن (Moringa) یا گز رخ نام گونه‌ای گیاه است از تیره گزروغنیان. گزروغنیان (Moringaceae) تیره‌ای از کلم‌سانانِ غالباً درختی شامل حدودسیزده گونه با برگ‌های مرکب و میوۀ پوشینۀ نیام‌مانند هستند.
[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav 03.jpg[/rimg]

خانواده گزروغنیان تیره کوچکی از گیاهان گلدار جداگلبرگ و فقط شامل یک جنس بنام گز روغن مرکب از معدودی انواع درختی است غالب آنها در نواحی گرم و مرطوب مانند عربستان، هند، هیمالیا، برمه و استان‌های جنوبی ایران (سیستان و بلوچستان و هرمزگان) مشاهده شده است. از مشخصات این گیاه این است که برگهایی شانه‌ایی مضاعف با تقسیمات بیشتر که مرکب از برگچه‌های کوچک و متقابل و گل‌هایی با اجزای ۵ قسمتی دارند میوه آنها به صورت کپسول دراز و نیام مانند محتوی دانه‌هایی به اندازه مغز پسته تا ۱۵ و گاهی بیشتر و با جنین راست و مجاوری ترشحی برخی از گونه‌های این خانواده از انواع دارویی و صمغ تولید می‌نمایند. ازدانه‌های برخی از این گونه‌ها روغن استخراج می‌شود.
گیاه گز روغن در شرایط بسیار سخت مستقر می‏شود. انتشار این گونه روی مناطق سنگلاخی و جایی که کوچکترین اثری از خاک وجود ندارد اعجاب برانگیز است .
[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav 04.jpg[/rimg]

موارد استفاده
مورینگا درختی است با خواص فراوان به طوری که از تمامی قسمتهای گیاه برای مصارف گوناگون میتوان استفاده نمود. در زیر بخشی از موارد استفاده را به طور خلاصه و به شکل نمودار بیان نموده و در ادامه به شرح بعضی از آنها میپردازیم:
برگ و شاخه، میوه و پوست و تفاله میوه علوفه مناسبی برای دامهایی نظیر بز و گوسفند است.
گلهای آن برای پرورش زنبورعسل و تهیه عسل دارویی بسیار مناسب است.
ساقه درخت،صمغی ترشح می‌کند که سفید بوده و در برابر هوازدگی به رنگ قهوه‌ای قرمز یا قهوه‌ای مایل به سیاه در می‌آید و در چارچوب نقش و نگار روی پارچه پنبه‌ای یا چیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عصاره حاصله از جوشانده برگ در دباغی پوست و آماده‌سازی مشک آب و دوغ استفاده می‌شود.
چاشنی و ادویه‌ای که از ریشه درخت تهیه می‌شود به هضم غذا کمک بسیاری می‌نماید.
پوست تنه گیاه ضد جَرَب است و در درمان خارش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جوشانده پوست و ریشه به صورت حمام گرم و کمپرس محلول گرم برای رفع اسپاسم یا انقباض عضلانی مفید است.
برگهای گیاه به عنوان مدر و دارای اثرات دارویی شبیه آدرنالین برای درمان سوزاک بسیار مفید است.
از گلهای آن برای دفع انگل، معالج تورم و جلوگیری از بزرگ شدن پروستات استفاده می‌شود.
از میوه نارس به عنوان سم استفاده می‌شود.
از بذر آن به عنوان آجیل استفاده می شود.
از پوست آن در تهیه تشک ، کاغذ و طناب استفاده می‏شود.
برگهای تازه ، گلها و میوه جوان آن همانند سبزی مصرف غذایی دارند.
برای این که درختچه‌ای زیبا و با شاخه‌های بلند و گل‌های سفید و میوه‌های تشکیل و منحصر به فرد است بنابراین برای کشت در پارک‌ها، بلوارهای شهری می‌تواند کاربرد داشته باشد.
[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav 05.jpg[/rimg]


نحوه تکثیر درخت
مورینگا یک درخت سریع الرشد است به طوری که طول آن در سال اول می تواند به 3 متر نیز برسد. کاشت آن بسیار آسان است و به وسیله بذر و یا قلمه در زمین در منطقه آفتابی انجام می شود. به آسانی با قلمه زدن تکثیر شده و به آبیاری زیاد ، آفت کش های خاص ، و یاکود نیاز ندارد، در حالی که نسبت به خاک سنگی بیش ازحد اسیدی، قلیایی، شور و یا سخت تحمل پذیر است. تجزیه برگ مورینگا بر روی زمین درنهایت، خاک نابارور را غنی می‌سازد. تنها نقاط ضعف آن آبیاری زیاد و دمای کمتر از 4 درجه است.
قلمه زدن[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav 06.jpg[/rimg]

کاشت بذر [rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav 07.jpg[/rimg]

در زمین[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav 08.jpg[/rimg]
در کیسه های پلاستیکی
انتقال نهال
قلمه زدن
پس از توقف میوه دهی درخت در هر سال ، برای رشد شاخه های جدید ، نیاز به قطع شاخه های قدیمی میباشد. این شاخه ها گزینه های بسیار مناسبی برای رشد درختان جدید هستند.
1 - حداقل 2.5cm در قطر و حداقل 1.8mدر طول برش ایجاد کنید.
2 –یک سوراخ 1m×1m×1mحفر نمایید.
3 - برش را در این سوراخ قرار داده و با مخلوطی از خاک، شن و ماسه و کود کمپوست پر کنید. قاعده برش را محکم ببندید. آن را به صورت گنبد کوچک یا مخروطی ، شیبدار به سمت پایین به دور از برش شکل دهید. بهتر است آب با شاخه درخت جدید برخورد نکند.
4 – سخاوتمندانه به آن آب دهید ولی به صورتی که قلمه ها در آب غرق نشوند.


کاشت بذر
دانه های مورینگا فاقد دوره خواب است و می توانند به محض بلوغ کاشته شوند.
کاشت بذر در زمین : بهترین کار برای کاشتن دانه ها این است که آنها را به طور مستقیم در محل مورد نظر جهت درخت قرار داد و از جابجایی نهال خودداری کرد. نهال، جوان و شکننده هستند و اغلب نمی تواند پس از جابجایی زنده بماند.
برای کاشت بذر به طور مستقیم در زمین :
1 - یک منطقه با خاک سبک و شنی انتخاب کنید ، خاک سنگین رسی و یا آب گرفته مناسب نیست.
2 – گودالی با ابعاد 30 cm×30 cm×30 cm حفر کنید. مجدداً آن را با خاک سبک پر نمایید. کود کشاورزی یا کمپوست به رشد بهتر درخت کمک خواهد کرد، اگر چه درختان مورینگا در خاکهای فقیر نیز رشد میکنند.
3 – سه تا پنج دانه را با فاصله 5 cm از هم در گودال قرار دهید . عمق آنها نباید بیش از 1.5 cm یا یک بند انگشت باشد.
4 – خاک را به اندازه کافی مرطوب نگه دارید ، نه آنقدر که قسمت بالای آن خشک و نهال در حال ظهور خفه گردد و نه بیش از حد مرطوب که دانه ها غرق و پوسیده شوند.
5 – وقتی که طول نهالها 10 cm تا15 cm شد ، سالمترین نهالها را در زمین نگه داشته و بقیه را حذف کنید. موریانه ها و نماتد می تواند نهال جوان را بکشند بنابراین اقدامات لازم برای حفاظت از آنها را از این دوخطر انجام دهید.
توجه:در صورتی که خاک سنگین است ، یک سوراخ بزرگتر از 90 cmدر قطر و 90 cm در عمیق حفر و آن را با 1 قسمت شن و ماسه و 2 قسمت خاک اصلی پر نمایید . کمپوست و یا کود اضافه شده کمک خواهد کرد .

کاشت بذر در کیسه پلاستیکی : هنگامی که کاشت مستقیم در زمین امکانپذیر نمیباشد از روش زیر استفاده کنید:
1 – کیسه های نهال را با مخلوط خاک سبک یعنی 3 قسمت خاک به 1 قسمت شن و ماسه پر کنید.
2 – دو یا سه بذر را در هر کیسه در عمق 0.5 cm قرار دهید.
3 – آن را به اندازه کافی مرطوب نگه دارید. جوانه زنی در دو هفته رخ می دهد.
4 –جوانه های اضافی را جابجا کنید و تنها یکی از آنها را در هر کیسه باقی بگذارید
نهال را پس از چهار تا شش ماه ، زمانی که طول آنها به60-90 cmرسیدمی‌توان جابجا کرد.
[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav 09.jpg[/rimg]

انتقال نهال
زمینی که در آن درختان کاشته می شود باید سبک و شنی باشند . خاک سنگین با خاک رس یا اشباع از آب مناسب نیست. گودالی با سطح و عمق 30 cm حفر نمایید. آنرا با خاک سبک پر نمایید. اضافه نمودن کمپوست یا کود کشاورزی به رشد بهتر درخت کمک می نماید.
1 – گودالها را یک روز قبل از انتقال نشاء آب دهید.
2 – برای اجتناب کردن از آفتاب گرم روز اول ، نهال ها باید در اواخر بعداز ظهر کاشته شوند.
3 – یک سوراخ به اندازه خاک درون کیسه در گودال حفر نمایید . با دقت کیسه های نهال را باز نموده و در گودال قرار دهید. مراقب باشید برای حفظ خاک اطراف ریشه ها ، نهال ها را به طور کامل و دست نخورده جابجا نمایید.
4 – در اطراف پایه نهال، خاک بریزید.
5 – در چند روز اول به آرامی نهال را آبیاری نمایید.
برای حمایت نهالهایی که می افتند ، یک چوب در کنارشان قرار دهید. همچنین آنها را از موریانه و نماتود محافظت نمایید.


جایگاه درخت مورینگا در جهان
مورینگا الیفرا دارای تمام اسیدهای آمینه ضروری، چربیهای مفید و روغن های امگا میباشد. مورینگا دارای مقادیر غنی از کلسیم، آهن و بسیاری دیگر از مواد معدنی حیاتی، همچنین طیف گسترده ای از مقادیر فراوان ویتامین ها،آنتی اکسیدان ها و مواد ضد التهابی است ولی کالری بسیار کمی دارد.
براساس گزارش ScienceDaily (روز 14مارس، 2010 )، گز روغن به عنوان "مفید ترین درخت جهان،" اعلام گردیده است. درخت مورینگا مقاوم در برابر خشکسالی و مغذیترین گیاه است که تاکنون کشف شده . مورینگا الیفرا رایج ترین نوع درمیان13گونه سازگار آب وهوای گرمسیری و خشک درحال رشد طبیعی در آسیا و آفریقا است.برگ این گیاه به تازگی توسط مرکز نباتی جهان در تایوان به عنوان گیاهی با بالاترین محتوای تغذیه‌ای در میان120 نوع گونه مواد غذایی مورد مطالعه مشخص شد.
[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav10.jpg[/rimg]
[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav11.jpg[/rimg]

در کشورهای در حال توسعه گرمسیری، درختان مورینگابرای مبارزه با سوء تغذیه، به ویژه در میان نوزادان و مادران شیرده استفاده شده است. برگ را می توان تازه، پخته شده، و یا ذخیره شده به عنوان پودر خشک برای ماهها بدون نگهداری در یخچال و بدون ازدست دادن ارزش غذایی خورد. تجزیه و تحلیل ترکیب برگ، مقدار قابل توجهی ازویتامین‌هایA،BوC، کلسیم، آهن و پروتئین را نشان داده اند.
پروتئین 42٪، کلسیم 125٪ ، منیزیم 61٪، پتاسیم41٪، آهن 71٪ ، ویتامین A272٪ وویتامینC22٪. ؛ با توجه به دردسترس بودن این مواد، زمانی که ممکن است درمنابع مواد غذایی دیگرکمیاب باشند، این اعداد حیرت انگیز به نظر می رسند.
تحقیقات علمی تایید می کند که این برگ فروتن،یک نیروگاه پرارزش تغذیه ای است. برگ را می توان هر 30-45 روز در طول سال برداشت کرد و حاوی تمام اسیدهای آمینه ضروری (اسیدهای آمینه 2،500 بار بیش از چای سبز و 242 برابر بیشتر از سیب) و چربی‌های امگا لازم برای زندگی است .
برگ های تازه مورینگا دارای 7 برابر بیشتر ویتامین C نسبت به پرتقال - برگ های خشک 25 برابر بیشتر از اسفناج، آهن - پروتئین 4 برابر بیشتر از تخم مرغ - 10 برابر بیشتر از هویج ویتامین A - 17 برابر کلسیم بیشتر نسبت به شیر و 15 برابر بیشتر از موز پتاسیم است.
چای حاصله از برگهای مورینگا انرژی زا بوده و بر خلاف نوشابه های انرژی زا، قهوه یا چای های دیگر محتوی کافئین باعث بروز مشکلات سلامتی نمی گردد. همچنین نوشیدنی بدون قند است که سوخت و ساز بدن را افزایش داده و موجب کاهش وزن خواهد شد.
با توجه به پیشگیری از 300 بیماری با خواص ضد التهابی ، تقویت سیستم ایمنی بدن و تنظیم اختلالات متابولیک در افراد در معرض بیماریهایی مانند ایدز ، دیابت، فشار خون بالا ، بیماری قلبی، سرطان و مالاریا مورد تحسین قرار گرفته است . برگها را میتوان برای چای استفاده کرد و به راحتی جایگزین سبزیجاتی مانند اسفناج در دستورالعمل های غذایی قرار داد .

این اغلب نادیده گرفته شده که "درخت معجزه" در حال حاضر راه حل مشکلات سوء تغذیه وگرسنگی در سراسر جهان است. با توجه به مصارف خوراکی یا دارویی، مورینگا گیاهی سودمند در تحقق عدالت اجتماعی و اقتصادی با تولید میلیون‌ها شغل میباشد. در حال حاظر با توجه به توسعه کشت مورینگا در جهان (مزرعه جهانی کشت مورینگا)، کشاورزان تولید کننده این محصول با عنایت به چند برابر بودن بازده اقتصادی مورینگا، وضعیت معیشتی بسیار مطلوب تری پیدا کرده و سطح کشت این محصول هر سال در سطح جهان گسترده تر از قبل می شود.


مناطقی از جهان که مورینگا در آن رشد می کند [rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav12.jpg[/rimg]

دقیقا جایی که مردم آن را بیشتر نیاز دارند.[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav13(1).jpg[/rimg]

میوه ها، دانه ها، و گل مورینگابه عنوان حبوبات درنظرگرفته شده است. دانه حاوی40% روغن و پایدار ترین نوع موجوددرطبیعت است که منبع سوخت های زیستی غنی ،در آشپزی معادل روغن زیتون ، یک روان کننده الکترو مکانیکی و جزءضدپیری لوازم آرایشی و بهداشتی است.
پس از استخراج روغن از غلاف ، پودر دانه های خرد شده باقی مانده شامل اجزای فعال (پلی الکترولیتهای کاتیونیزیست تخریب پذیر) است که برای از بین بردن کدورت ( ذرات جامد ) از آب مصرف می شود. . از آنجا که باکتری ها به مواد جامد می‌چسبند ، این پودر نیز به طور موثر باکتری ها را حذف می کند و میزان از بین بردن میکروب های بیماریزا را از 90% به 99/99% افزایش می‌دهد.
عصاره دانه مورینگا اولیفرا به عنوان مهم‌ترین منعقد کننده طبیعی شناخته شده است. در Thyolo Water Treatment Works در مالاوی، آفریقا ، دو محقق از دانشگاه لستر انگلستان، دانه های مورینگا را جایگزین سولفات آلومینیوم(زاج) جهت حذف مواد جامد در آب برای نوشیدن به کار بردند. درواقع پروتئین های ریزی که در بذر این گیاه وجود دارد موجب تصفیه آب میگردد و میتوان از آنها به جاي عناصر صنعتي تصفيه‌كننده استفاده کرد. ريختن پودر پروتئين اين گونه گياهي در آب گل‎آلود، باعث فولیكوله شدن و ته‎نشين شدن گل و لاي، ذرات و ميكرو ارگانيسم‌هاي معلق در آب مي‌شود .همچنین پودر دانه های این گیاه باعث کاهش غلظت نیترات (تا 50 %) و فسفات (تا 80%) و افزایش سرعت ته نشینی رسوبات از 30 دقیقه به 10 دقیقه میگردد.

دیگر مزایای ذکر شده عبارتند از : یک هورمون گیاهی طبیعی که باعث افزایش 20- 35 ٪در دیگرمحصولات غذایی شده و به عنوان علوفه موجب افزایش رشد قابل توجه دام می گردد.. مورینگا گیاهی است که ارزش غذایی آن چند برابر غلات (با بازدهی بالاتر) و برتر از سویا می باشد و به عنوان خوراک دام و طیور نقش اساسی ایفا میکند. لازم به توضیح است با توجه به غنی بودن خوراک دام تولید شده از مورینگا و طبق تحقیقات صورت گرفته توسط متخصصان کشور سوئیس که حدود نه سال از این خوراک دام استفاده مینمایند. در صورت تغذیه دام و طیور از خوراک دام تولید شده از مورینگا به طور متوسط موجب افزایش 30 درصدی وزن دام میشود و در عین حال باعث حاصلخیزی خاک گردیده و میتوان محصولات دیگری چون محصولات جالیزی را همزمان با مورینگا کشت کرد.
[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav14.jpg[/rimg]


غلاف نارس با ارزش ترین و گسترده ترین قسمت مورد استفاده درخت است. غلاف بسیار مغذی، حاوی تمام اسیدهای آمینه ضروری همراه با بسیاری از ویتامین ها و سایر مواد مغذی است. غلاف نارس را می توان خام خورده یا مانند نخود فرنگی سبز یا لوبیا سبز آماده کرد، در حالی که غلاف بالغ معمولا سرخ شده و دارای عطر و طعم بادام زمینی است.
38 - 40٪ از وزن غیر خشک غلاف دارای روغن خوراکی است. این روغن روشن، شیرین و بی بو است و هرگز ترش نمی شود. به طور کلی، ارزش تغذیه ای مشابه روغن زیتون دارد. برگ ها به عنوان سبزی ، در سالاد، در ادویه کاری های گیاهی، به عنوان ترشی و چاشنی خورده می شوند. می توان آنها را خرد کرده و برای شستشو ظروف و تمیز کردن دیوار مورد استفاده قرار داد. گلها غنی از پتاسیم و کلسیم هستند که باید پخته ، یا مخلوط با سایر غذاها خورده و یا سرخ شوند .
درخت مورینگا به عنوان دارو برای پیشگیری و درمان مورد استفاده است. بخش عمده ای از شواهد نشان دهنده این ادعاست ولی تحقیقات علمی واقعی کمی برای حمایت ازآن وجود دارد. یکی از زمینه های پژوهش های علمی قابل توجه، فعالیت آنتی بیوتیکی گزارش شده ازاین درخت است.
در اواخر سال 1940 و اوایل سال 1950 یک تیم از هند ، موفق به شناسایی ترکیبی به نام pterygospermin شدند. این گروه همچنین در اواسط دهه 1950خواص ضد میکروبی آن را تأیید کردند. گزارش های میدانی و مطالعات زیست محیطی بخشی از تاریخ غنی طب سنتی نشان می دهند که برگ، دانه، ریشه، پوست، و گل در برابر انواع عفونت های پوستی و داخلی مورد استفاده است . یکی دیگر از اعتقادات قدیم مورد تحقیق و مطالعه ، درمان سرطان است.گونه های مورینگا مدت طولانی است که توسط پزشکان طب سنتی به عنوان گیاهی باارزش دردرمان تومورها شناخته شده است.برخی از ترکیبات بالقوه ضد سرطان مورد بررسی قرار گرفته است. به تازگی دو ترکیب مهارکننده قوی برای سلول lymphoblastoid فعال نشان داده شده است. یکی از این ترکیبات همچنین تومورها را درموش پرورش داده شده مستعد ابتلا به تومور، مهار میکند. در مطالعه دیگری، Bharali و همکارانش پیشگیری از تومور پوست را به دنبال مصرف غلاف دانه مورینگا مورد بررسی قرار دادند. در این مدل ، موش با کنترل های مثبت و منفی مناسب، کاهش چشمگیر در تومورهای پوست نشان داد. به هر حال مطالعات جدی‌تری به منظور دستیابی به مدارک و تایید کامل پزشکی آن مورد نیاز است.

[rimg]www.aelaa.net/Ersaal/5/3/tav17.jpg[/rimg]

«گز روغن» درختي با ارزش توليد «طلاي چرب» در ایران
Moringa peregrine (Forssk.) Fiori

"مورینگا " يا "گاز رخ" یا " گز روغنی" جزو آن دسته گونه­هايي است كه داراي ارزشهاي ويژه از نظر اقتصادي و محيط زيستي است. اين گياه به دليل وجود يك نوع روغن ارزشمند در بافت آلبومين لپه هاي بذري آن حائز اهميت است. اين روغن به دليل پايداري طولاني در مقابل فشار، مصارف زيادي در صنايع بخصوص صنايع ساعت سازي ، آرايشي و بهداشتي و فضايي دارد. همچنين بذر آن بصورت آجيل مصرف دارد. از برگ اين گونه براي ماهيگيري استفاده مي­شود. چوب آن به دليل بالا بودن صمغ و روغن داراي خاصيت ضد موريانه است.
گياه گز روغني يا گازرخ با نام علمي Moringaperengrina Fioriبراي اولين بارتوسط مرحوم دكتر جوانشير در سال 1372 وارد فلور گياهي ايران شد.برداشت كامل بذر از اين گونة گياه به منظور مصارف آجيلي باعث شده كه زادآوري آن از طريق بذر آسيب جدي بخورد. گرچه اين گياه قادر است در شرايط سخت اكولوژيكي زندگي كند ولي وابستگي بسيار شديدي به سازند زمين‌شناسي دارد. سازند موجود در كوه هاي مكران و بشاگرد از دو لايه ماسه سنگ و شيل بصورت متناوب تشكيل شده است. ضخامت ماسه سنگ حدود 10 تا 30 سانتيمتر است و گز روغني ريشه خود را از درز و شكافهاي آن به درون شيل مي‌فرستد . شيل از جنس رس و آهك و ذخيرگاه خوبي براي رطوبت است. بارشهاي زمستاني و گاهي موسمي در اواخر مرداد ماه از درز و شكاف ماسه سنگ عبور كرده و وارد شيل شده و براي استفاده درخت ذخيره ميشود. لايه ماسه سنگ بعنوان يك لايه پوششي از تبخير آن در مقابل نور خورشيد در فصول گرم سال جلوگيري مي كند وبا توجه به ميانگين بارندگي سالانه حدود ۱۰۰ ميلي متر باران در سيستان وبلوچستان و بشاگرد گونه مقاوم اين نوع آب و هوا مي باشدو حتي با 30 ميلي‌متر بارندگي سالانه به زندگي ادامه مي‌دهد، بدون اين كه به آب اضافي نياز داشته باشد.
عمده مناطق انتشار اين گونة گياه به صورت طبيعي كوههاي بشاگرد، نيكشهر تا جنوب جازموريان است . گلدهي گياه گز روغني هر ساله از نيمه دوم بهمن تا اواسط ارديبهشت ماه صورت مي‌گيرد. زمان بذر‌دهي در بلوچستان اواخر تابستان ذكر مي‌شود كه بايستي با حضور بموقع و قبل از باز شدن ميوه اقدام به جمع‌آوري بذور شود . بذور جمع‌آوري شده پس از ضدعفوني شدن در محلي سرد و خشك نگهداري مي‌شوند تا در مرحلة بعدي در عرصه يا خزانه كشت گردند . از آنجا كه بذر گياه حاوي روغن است، طول عمر بذر به مانند اكثر دانه‌هاي روغني كم مي‌باشد. بهمين دليل بهترين بذور جهت توليد نهال، بذور جمع‌آوري شده مربوط به همان سال است . اگرچه تكثير گياه از طريق قلمه‌‌زني ممكن است، اما به منظور پيشگيري از آسيب‌رساني به نهال، تكثير از طريق بذر توصيه مي‌شود. رويشگاه هاي درخت گز روغني با ارزش مالزي، شاخ آفريقا، هند، عربستان، حاشيه شبه جزيره حجاز، ايران و پاكستان میباشد.
در فنوج و نيك شهر سيستان و بلوچستان،‌چابهار، كهنوج، بشاگرد و جنوب استان فارس و هرمزگان در سطح 1ميليون هكتار (۱۱ اصله در هکتار )به طور طبيعي يافت مي‌شود و مي‌توان با برنامه‌ريزي سالي يك ميليون هكتار از زمين‌هاي درجه 3 را به كشت اين درختچه با ارزش اختصاص داد.
درخت مورینگا تا ارتفاع 8 تا 12 متر هم قد مي‌كشد و از قسمت‌هاي مختلف آن استفاده مي‌شود. برگ اين درخت براي خوراك انسان و دام، چوب درخت براي سوخت و بذر آن براي روغن‌كشي استفاده مي گردد.اسيد اولئيك 71 درصد روغن مورينگا (گز روغني) را تشكيل مي‌دهد و بهترين روغن دنيا به شمار مي‌رود. درخت‌گز روغني سالي 2 بار بذر مي‌دهد و روغنی كه از آن گرفته مي‌شود يكي از گران‌ترين روغن‌هاي دنيا به شمار مي‌رود. از هر کيلو بذر آن ۲۱۲ گرم روغن قابل استحصال مي باشد. وزن هر دانه حدود نيم گرم و هر درخت که حدود ۶ تا۷ متر رشد مي کند قادر به توليد ۶۰ گرم روغن است. اگر بتوانيم ۲۰۰ درختچه در هر هکتار کاشت کنيم مي توانيم حدود ۱۲ کيلوگرم روغن از محصول در هر هکتار استحصال کنيم. كاشت اين درخت در هندوستان براي اشتغال مناطق محروم و فقير روستايي ترويج مي‌شود.
روغن صنعتي يا طلاي چرب



يکي از مهم ترين خواص درختچه «گز روغن» استحصال روغن از آن است. کارشناسان مي گويند: ۲۱ درصد از هر دانه اين درختچه را روغن تشکيل مي دهد و در صورت توسعه کشت و توليد انبوه مي توان نياز کشور به روغن هاي صنعتي را از محل اين درختچه ها تامين کرد.
جهت تولید روغن به روش سنتی ، بذرهای جمع آوری شده پس از جداسازی پوست از مغز به طور کلی له می‌شوند و پس از له شدن در داخل دیگی ریخته و آب به آن اضافه و در معرض حرارت آتش قرار گرفته و محلول به دست آمده بدون وقفه هم‌زده می‌شود. روغن موجود در بذرها در اثر حرارت در سطح آب قرار می‌گیرد و به وسیله قاشق جمع آوری می‌شود. تولید روغن به روش سنتی ۲۰ درصد برآورد شده و در صورت استفاده از روشهای مناسب و مکانیزه ، روغن‌گیری تا ۴۰ درصد قابل افزایش است. روغن به دست آمده مایع و درجه انجماد آن بسیار پایین و به ندرت فاسد می‌شود. علاوه بر ارزش خوش‌خوراکی و استفاده در طبخ غذا در صنعت نیز برای جلاکاری، عطرسازی، روغن‌کاری چرخ دنده‌های ساعت‌های دیواری و مچی ، چرخ‌های خیاطی و ماشینهای مکانیکی ظریف و چرخنده دار کاربرد دارد.

موارد استفاده دارویی گز روغن
ریشه : در هضم غذا کمک می‏کند و به عنوان چاشنی یا ادویه مصرف می‏شود ، برای درمان سوزاک و تب زرد مورد استفاده قرار می‏گیرد. از ریشه پودر شده مخلوط با نمک ضمادی تهیه می‏کنند که در تورم‏های غده‏ای موثر است .
پوست : در درمان خارش مورد استفاده است و صمغ قرمز آن برای درمان حالتهای اسهالی مصرف می‏شود. جوشانده پوست و ریشه به صورت حمام آب گرم یا کمپرس محلول گرم برای رفع اسپاسم یا انقباض های عضلانی مفید است .


گل : گلها دافع کرم ،در درمان برگ : برگها را به عنوان یک ماده
بزرگشدگی طحال،ضد نفخ ، مدر برای درمان سوزاک می‏خورند
معالج صفرا وبرونشیت است . که قی‏آور نیز است.



میوه : میوه آن در معالجه روغن : روغن آن در زخم‏های جذامی
ناراحتی‏های کبد ، طحال ، مورد استفاده قرار می‏گیرد همچنین
دردهای آرتروز ، کزاز و فلج برای درمان روماتیسم به صورت مصرف
بکار می‏رود. خارجی بکار می‏رود و در تهیه کرم‏های
آرایشی استفاده می‏شود.



منابع

کتاب مورینگا، اعجاز طبیعت/ نویسنده: حسین میرزایی‌ندوشن , فرشته اسدی‌كرم , /ناشر : موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع كشور
مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان / نویسندگان : مهندس محمدهادی مهدی نژاد- بیژن بینا - حسین موحدیان عطار - مهناز نیک آئین

و سایت های گوناگون فارسی و انگلیسی از جمله


http://www.treesforlife.org
http://fa.wikipedia.org/http://ali1773.persianblog.ir/
http://www.iran-eng.com/

[najm116]

با تلاش بانوی ایرانی و به کمک گیاه مورینگا اولیفرا انجام شد ؛

کابوس غده‌های سرطانی به مرحله تولید رسید / دویست بیمار تاکنون درمان شده اند

بانوی گرمساری معتقد است که با قابلیت‌های که در گیاه مورینگا اولیفرا وجود دارد می‌توان زمینه از بین بردن غده‌های سرطانی را فراهم کرد.

http://stnews.ir/content/news/68368/--- ... 9%86%D8%AF