شناخت سدر(كنار)طبقه بندی علمی :
نام علمی : ZIZYPHUS MAURITIANA
لاتین: Zizyphos spina – Christi (L.) willd
Syn: Rhamnus spina Christi L., Rhamnus heterogenea Burne
فارسی: سدر، کنار، منبل داوود، سنجد گربی، منال
![تصوير](http://aelaa.net/Fa/Ersaal/18/aks-konaar/konar--1.jpg)
عربی: شجرالنبق، السدر
انگلیسی: Christ's thorn, Nabk tree
آلمانی: Christdornbrustbeere, Christdorn
فرانسه: Nabca, Epine du christ
نام هند : BER (هیماچال پرادش) ؛ badari ، vadari ، pitni ، BER ، kandika ، kandiari ، singli ، ممنوعیت BER (هندی) ؛ باری ، konkamber ، phitni (کشمیر) ranbor ، uneb (ماهاراشترا) ؛ amlai ، singli ، simli ، براری (پنجاب)
خانواده : RHAMNACEAE
تیره : مخروطیان![تصوير](http://aelaa.net/Fa/Ersaal/18/aks-konaar/konar--2.jpg)
![تصوير](http://aelaa.net/Fa/Ersaal/18/aks-konaar/konar--3.jpg)
شباهت زیادی به کاج دارد ولی از کاج بسیار تنومندتر و بلندتر میشود و تا بیش از 3 هزار سال عمر میکند . درخت کنار مقاومترین درخت میوه به صورت درختچه ای کوچک ، خاردار با تاج پهن است . پوست درخت زبر،خاکستری یا سیاه تیره، شاخه ها کشیده و دور یکدیگر است ، برگها بیضی ، گرد و کشیده و کمی دندانه دار میباشند به طور واضح دارای رگه بوده ، بدون مو و کرک در سطح رویی ، ولی در سطح زیرین کرکهای پنبه مانند وجود دارد که میتوانند محافظ خوبی در فصول خشک باشند و در حالت کلی مانند کاج سوزنی است، غالباً دارای سه گلبرگ اصلی ، گلهای سبز مایل به زرد که به صورت خوشه جانبی روی شاخه ها ظاهر میشوند . میوه کنار نسبتاً سفت ، کروی کشیده یا بیضی شکل با رنگ قرمز ، نارنجی یا زرد طلایی و براق است . درخت کنار نسبت به خشکی و خاکهای شوروقلیایی مقاوم و سازگار است . این درخت در تابستان به خواب میرود که باعث کاهش نیاز آن به آب و میزان تبخیر میشود . ارتفاع آن از 5/2 تا 15 متر متغیر است . این درخت ممکن است از ابتدا شاخه ، شاخه منشعب شده و دارای ریشه های عمیق میباشد
اکولوژی گیاه:این درخت تحت شرایط و وضعیت های گوناگونی میتواند رشد کند ، مقاوم به شوری و بالا بودن سطح آب زیرزمینی و خشکی زیاد میباشد . برای رشدونمو بهتر ، خاکهای شنی عمیق و لوم با زهکشی خوب را ترجیح میدهد . PH خاک خنثی و یا کمی قلیایی را بهتر تحمل میکنند. درختان را اگر در فصل میوه دهی آبیاری کافی نمایند محصول بهتری خواهند داد و برای درخت سودمند خواهد بود . نیاز آبی بین 8000 تا 12000 مترمکعب درهکتار میباشد. مناسبترین دما جهت رشد درخت کنار در دمای بین 25 ـ 35 درجه سانتیگراد میباشد و در دمای بالاتر از این تشکیل میوه کاهش مییابد . کنار به خوبی تا ارتفاع 800 متر از سطح دریا رشد میکند . درجه حرارتهای زیر صفر یخبندان باعث آسیب رسیدن به شاخه های جوان و میوه های در حال توسعه میشود و باعث کاهش قابل توجه محصول و کاهش میزان رشد درخت میگردد و در اغلب موارد از آنها به عنوان بادشکن استفاده میشود.
سدر در جهان دارای ۴۰ گونه است:
تکثیر :تکثیر به وسیله بذر : بذر باید از ارقام مرغوب و بومى كه دست كارى نشده است، انتخاب شود . بذر مناسب باید از نظر كیفیت مطلوب، از نظر اندازه قابل ملاحظه و درشت باشد، طعم و مزه خوب داشته باشد . نسبت گوشت به هسته زیاد باشد و تحمل آن نیز زیاد باشد. میوه ها باید کاملاً رسیده باشند، هسته ها را میتوان درمحلول 17 تا 18% نمک قرار داد، در این حالت بذرهایی را که شناور میشوند باید جدا کرده و دور ریخته شود . میتوان پوسته سخت بذرها را با استفاده از وسایل گوناگون شکسته و یا در آنها ترک ایجاد کرد که در این صورت در مدت یک هفته بذور کاشته شده سبز میشوند ولی در غیر این صورت ممکن است 3 تا 4 هفته وقت برای سبز شدن آنها نیاز باشد.
هدف از کاشت بذرهای مناسب به منظور تهیه کردن پایه برای انجام عملیات پیوند میباشد. بذرها را مستقیماً میتوان در زمین اصلی کاشت تا از عملیات جابجایی نشاء ها خود داری شود و یا اینکه بذرها را در خزانه روی ردیفهایی با فواصل 60 سانتیمتر از یکدیگر و 23 سانتیمتر روی ردیفها کشت میکنند .
![تصوير](http://aelaa.net/Fa/Ersaal/18/aks-konaar/konar--7.jpg)
![تصوير](http://aelaa.net/Fa/Ersaal/18/aks-konaar/konar--6.jpg)
همچنین بذرها را میتوان در کیسه های پلاستیکی نیز کشت کرد. کاشت بذر در گلدانهای 23×28 سانتی نیز موفقیت آمیز بوده است پس از 3 تا 4 ماه قطر پایه ها به حدود 12 میلیمتر میرسد که مناسب برای انجام عملیات پیوند میباشد.
تکثیر با استفاده از پیوند: بذرهایی که در کیسه های پلاستیکی 10 ×20 سانتی کشت شده باشند. در اواخر تیرماه تا مردادماه جابه جا میشوند و عملیات پیوندزنی روی آنها در اواخر مرداد تا مهرماه انجام میگیرد ، نهالها باید به فاصله 8 ×8 متر کشت شوند، نهالهایی که زودتر کشت شده باشند( حدود بهمن و اسفند ) عملیات پیوند را میتوان زودتر روی آنها انجام داد.
روشهای پیوند: پیوندهای حلقوی یا لوله ای، شکمی و جوانه ای مورد استفاده قرار میگیرند. درختانی که پیوندک از آنها تهیه میشود باید از بین درختان سالم و پرمحصول انتخاب شوند. پیوندک پس از تهیه باید به خوبی محافظت شوند تا در اثر انتقال و جابجایی در اثر از دست دادن آب دچار خشکیدگی شوند. برای اینکار باید آنها را در کاغذ و یا گونی مرطوب یا پاکتهای پلاستیکی در مکانی خنک نگهداری کرد تا در موقع انجام عملیات پیوندزنی مورد استفاده قرار گیرند.
![تصوير](http://aelaa.net/Fa/Ersaal/18/aks-konaar/konar--9.jpg)
![تصوير](http://aelaa.net/Fa/Ersaal/18/aks-konaar/konar--8.jpg)
انجام پیوندهای شکمی و پیوند وصله ای از سایر پیوندها بهتر و موفقیت آمیزتر است. پیوند شکمی به طور قابل توجهی بهتر و ساده تر از پیوند حلقوی یا لوله ای میباشد. خصوصاً وقتی که پیوندکها از فواصل دور منتقل میشوند. در این روش با ایجاد شکاف و روی پایه قرار دادن پیوندک در آن و سپس پوشاندن پیوندک با پوست و پیچیدن نوار پارچه ای و یا پلاستیکی عملیات پیوند انجام میگیرد پس از 3 یا 4 هفته پیوندک شروع به رشدونمو و تولید شاخه میکند .
نتیجه پیوند شکمی در مرداد و شهریور بهتر از پیوند در اسفند و فروردین و خرداد بوده است چون در این ماهها پوست دهی درخت خوب نبوده است همچنین انتخاب پیوندک از درختان بالغ 12 ساله نسبت به درختان جوان 2 ساله از موفقیت بیشتری برخوردار بوده است. از طرف دیگر در صورتی که درختان وحشی از ارتفاع 120 سانتی در فروردین قطع شوند و در اواخر خرداد و وسط تیر پیوند شکمی روی آنها انجام گیرد احتمال موفقیت 95% بوده است .
پیوند وصله ای نیز مورد استفاده قرار گرفته است . این پیوند ممکن است روی پایه هایی که به مدت 3 سال در خزانه بوده اند یا پایه هایی که 18 ماه در گلدان رشد کرده اند انجام گیرد همچنین میتوان با سرزنی و کف بری درختان وحشی در بهمن و اسفند پس از ظهور شاخه های جدید حدود 2 ماه بعد عملیات پیوند انجام داد.
![تصوير](http://aelaa.net/Fa/Ersaal/18/aks-konaar/konar--11.jpg)
زمان پیوند : بهترین زمان پیوند زدن موفقیت آمیز در طول دوره رشد فعال میباشد، دوره رشد فعال از طریق جداشدن آسان و واضح پوست از چوب هم در پایه و هم در پیوندک مشخص میگردد. حداکثر گیرایی جوانه 87 تا 80 درصد در دمای محیطی 30 تا 34 درجه سانتیگراد و در رطوبت نسبی 45 تا 5/73 درصد مشاهده شده است. گیرایی جوانه در رطوبت نسبی پایینتر 36 درصد و دمای کمتر از 20ـ5/18 درجه سانتیگراد کاهش مییابد.
تربیت و هرس:تربیت کنار در سالهای اول و تشکیل یک پایه قوی بسیار ضروری است، در سال اول ایجاد یک تنه مستقیم تا ارتفاع 100ـ80 سانتیمتر لازم میباشد. میوه کنار بر روی شاخساره های سال جاری تشکیل میگردد، لذا با عملیات هرس، درخت را وادار به تولید شاخه های جدید نموده و از این طریق میتوان محصول بیشتری داشت. حذف شاخه های ضعیف و بیمار و شکسته جهت رشد جدید ضرورت دارد. زمان هرس کنار در مناطق مختلف متفاوت میباشد، بهترین زمان در اردیبهشت ماه بعد از برداشت محصول و قبل از خواب میباشد.
عملیات کشت و انتقال :زمان جابجایی نهالهای پیوند شده به زمین اصلی معمولاً در فصل بارانی انجام میگیرد ولی قاعده کلی نمیباشد و با توجه به شرایط محلی متغیر است .
![تصوير](http://aelaa.net/Fa/Ersaal/18/aks-konaar/konar--13.jpg)
روشهای برداشت :به روش دستی و با تکاندن یا ضربه زدن به شاخه های درخت انجام میشود. برداشت میوه ها همراه با دمگل ، عمر انبارداری آنها را افزایش میدهد. برداشت میوه ها در چندین مرحله صورت میگیرد چون میوه ها به طور همزمان به مرحله بلوغ نمیرسند. در یک فصل برداشت معمولاً 4 تا 5 مرحله برداشت میوه انجام میشود. درختان کنار پیوندی در مناطق گرمسیری در سال دوم تولید مینمایند، به طور کلی در مناطق نیمه خشک و نیمه گرمسیری در باغهای تحت آبیاری مطلوب میزان محصول در درخت 200 ـ 80 کیلوگرم میباشد.
اندام داروئی: برگها بخش داروئی این گیاه را تشکیل میدهند. همیشه سبز یا خزانکننده، متناوب، ساده، بدون بریدگی غالباً گوشواره، گوشوارهدار، گوشواره تقریباً چوبی و خارمانند است.
زمان جمعآوری: مناسبترین زمان جمعآوری برگهای این گیاه اواخر تابستان میباشد.
دامنه انتشار: انتشار عمومی این گونه در عربستان، حبشه، آفریقای شمالی و ایران میباشد.
کنار میوه ای گرمسیری، سرشار از ویتامین اما ناشناخته در بین مردم است مرکز پیدایش درخت کنار جنوب آسیای مرکزی شامل شمال غرب هند، افغانستان و مناطقی از تاجیکستان، ازبکستان و چین است.
در ایران، در کازرون، اطراف نیک شهر، چابهار، بم، جزیرۀ خارک، لار، بندرعباس بطور خودرو یافت میگردد.
درختان خودروی کنار در مناطق گرمسیری ایران و عمدتاً در استانهای سیستان و بلوچستان ، هرمزگان ، کرمان ، فارس ، بوشهر و خوزستان یافت میشوند که به صورت پراکنده روییده و مردم از میوه های آن استفاده میکنند .
سطح زیرکشت این درخت در هند نیز 22 هزارهکتارتخمین زده شده وبیش از 125 رقم کنار در این کشور وجود دارد. دارای 20 گونه است که در تمام مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری پراکنده اند. کشت تجاری آن به صورت باغ یکدست از ارقام پیوندی مرغوب در جنوب بلوچستان از حدود 50 سال پیش متداول بوده که عمدتاً این ارقام از هند و پاکستان به کشور واردشده اند .
دو فصل برای به ثمر نشستن دارد یكی فصل گرما و دیگر سرما اولی كه كمتر مشتری دارد به واسطه انگل و كرم داشتن آن می باشد ولی كنار زمستان خوشمزه تر است در ضمن كنار كوهی یا همان بشی یا بچی زودتر می رسد و در اواسط برج عقرب یا همان آبانماه بدست می آید .