اشربه

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 7:43 pm

بسم الله الرحمان الرحیم

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 7:44 pm

تحفه حکیم مومن:

قسم ثانى از دستورات از جامع موسوم به تحفة المؤمنين كه آن مشتمل است بر تشخيصات ودستورات
در بيان اعمالى كه متعلق است به ادويهء مركبه
و اگر هر يك از مركبات ... هر علتى و مرضى را به دواى مفرد مداوا نميتوان نمود بنابراين موافق هريك بايد تركيب از مفردات كرده
و هر چند از مركب قليل الاجزاء مقصود حاصل شود بهتر از كثير الاجزاء است
و سبب كثرة اجزاء بسيار مى باشد مثل ادخال چيزی كه بدرقه دواى مقصود باشد و يا مصلح گردد يا معاون شود يا تقوية و نفوذ او منظور باشد و امثال آن از مايحتاج اليه از دفع كراهة طبع و حفظ قوت و اختلاف كيفية استعمال او
و بايد در مركبات اجزائی كه اصل و عمده باشد و از كبار ادويه باشد حذف نكنند مثل قرص افعى كه از ترياق كبير
و هر چه مفسد آن باشد داخل ننمايند مثل بلادر كه مفسد قرص افعى و اكثر ادويهء ترياق است
و هرچه از ادويه كه اثر هر يك ضد ديگرى باشد در قدر شربت مساوى نكنند كه فعل يكديگر را مانع نشوند مثل تساوى اجزاى مسهل با اجزاى قابض
و بايد طبيعت علل و طبيعت اعضاى معلوله طبيعت ادويه و خصوصيت آن به هر عضوى و خلطى و فصلى و مكانى و عادتى و سستى منظور باشد
و چون بعضى از ادويه شديد القوة اند مثل افيون و فرفيون
و بعضى ضد فعل دواى شديد القوه اند
و بعضى ضعيف القوة
و بعضى ضد فعل دواى شديد القوة
و بعضى كثير المنفعة و با منفعت خاص اند مانند غاريقون
و بعضى قليل المنفعة كه زياده از يك منفعت نداشته باشد
و بعضى شريف الفعل
و بعضى خسيس
و بعضى مشترك النفع اند با ديگرى
و بعضى در منافع منفرد
و بعضى مضعف قوة ادويهء نافعه اند
پس در تركيب شرط است كه از كثير المنفعة و شريف و از ضعيف القوة و كثير المنفعة قدر زياده داخل كنند
و از قوى القوه و قليل المنفعة كمتر
و از آنچه در منافع متفرد بود و از هر چه شريف الفعل قليل المنفعة باشد بقدر مقصود كنند
و از انچه قوة دواى نافعه را ضعف كنند بقدر ضرورت
و از دواى قوى كثير المنفعة و از ضعيف قليل المنفعة قدر متوسط كنند
و به دستور در مرعاة عضو عليل قلت و كثرت مقدار ادويه مختلف مى شود
چه هرگاه عضو بعيد باشد از دواى كثير المنفعة شريفهء ضعيف القوة قدری را زياده بايد کرد
و هر گاه عضو قريب باشد مثل معده و مرى بقدر اعتدال كنند
و اگر با كثرة منافع قوى القوة باشد از مقدار معتدل نيز كمتر بايد گردد
اما
طريق دانش مزاج مركبات آنست كه
اجزاء حاره و بارده و رطبه و يابسه هريك از مفرداة آن تركيب را از قرار قدر شربت آن حساب نمايند
و اقل را از اكثر وضع نموده
باقى را بر سمّى عدد ادويه كه عبارت از عدد شربت هر يك است قسمت كنند
و خارج قسمت از مزاج مركب دانند
مثل مزاج مركبى از زنجبيل كه در دويم گرم و خشك است
و كندر كه در سيم گرم و خشكست
و بنفشه كه در دويم سرد و تر است
هر گاه از زنجبيل دو شربت باشد
و از كندر و بنفشه يک شربت
اجزاى حارهء اين مركب يازده
و بارده شش
و يابسه مثل حاره
و رطبه مانند بارده خواهد بود
بدينصورت
حاره(11 جرو) بارده(6 جزو) رطبه(6 جزو) يابسه(11 جزو) زنجبيل(شربت که هر شریت حکم مفردی دارد) كندر( یک شربت) بنفشه( یک شربت) اجزاء حاره(زنجبیل 6 جزو)یابسه( زنجبیل 6 جزو) اجزاء حاره(کندر 4 جزو) يابسه(کندر 4 جزو) اجزاء حاره(بنفشه 1 جزو) يابسه(بنفشه 1 جزو) بارده(زنجبیل 2 جزو) رطبه(زنجبیل 2 جزو) بارده(کندر 1 جزو) رطبه(کندر 1 جزو) بارده (بنفشه 3 جزو)رطبه(بنفشه 3 جزو)
پس چون اقل كه اجزاء بارده و رطبه است از اكثر كه حاره و يابسه است كم شود
پنج جزو از حاره و پنج جزو از يابسه(+باقی) ميماند
و چون پنج را به سمّى عدد ادويه كه به حسب عدد شرباة چهار است قسمت كنند
خارج قسمت يك و ربع است
پس مزاج مركب مذكور در اوايل درجهء دويم گرم و خشك خواهد بود و على هذا القياس
اما
طريق دانش قدر شربت مركبات آنست كه
بعد از تحقيق وزن و عدد شربات مفردات آن جزوى از مركب اخذ نمائيم كه نسبت آن به مجموع وزن مركب چون نسبت واحد باشد به عدد شربات
مثلا وزن مجموع او سى درهم باشد و عدد شربات مفردات ده جزو چون واحد را نسبت به ده كه عدد شرباتست نسبت عشر است پس از سى كه وزن مركب است عشر اخذ نموديم كه او سه درهمست
و اگر فرضا عدد شربات سى باشد و وزن مركب ده شربت آن مركب ثلث م خواهد بود زيرا كه نسبت ثلث به ده چون نسبت واحد است به عدد شربات كه سى باشد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص228-299

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 7:52 pm

تحفه حکیم مومن:

در اشربه و ربوب واضع او فيثاغورس است
و به اعتقاد او در تفتيح سدد و امراض حاره و بارده اقسام او بهتر از ساير تراكيب اوست
روفس را اعتقاد آن است كه زود فاسد مى شود و سريع الاستحاله است
و قول هر دو بحسب امزجه و امراض مختلفه حق است
و گويند سكنجبين اقدم است
و شيخ الرئيس ره ميفرمايد كه از حكماى فرس است و به يونانيین رسيده و اشربه به دستور حبوب و اقراص اقسام مى باشد
قدما بحسب ماده و زمان و اختلاف استعمال آن در امزجه مختلف به ششصد قسم و سكنجبين را هزار و دويست و شصت قسم منحصر ساخته اند
و ظاهرا كه تركيب اشربه موافق و امراض مختلفه منحصر نميتواند بود و مزاج اشربه زياده از يكسان باقى نميماند
و شروط ترتيب انست كه هر چه از فواكه صلبه باشد مثل سيب و به بعد از پاك كردن از پوست و تخم و كوبيدن او با دو وزن آن آب بجوشانند تا به نصف آيد پس صاف نمايند
و هرچه غير صلبه باشد مثل ليمو و ترنج و امثال او را افشرده آب آن را بگيرند
و هرچه گياه و برگ خشك باشد يك شبانه روز خيسانيده بعد از آن بجوشانند
و هرچه از جمله بيخها و شاخها باشد زياده از يك شبانه روز بخيسانند
و هرچه برگ و شاخ و گل تازه باشد كوبيده آب آن را بگيرند و با شكر و عسل و دوشاب انگورى و امثال آن بقدری كه مقصود باشد بقوام آورند و عطريات را مثل مشك و عنبر بعد از قوام و فرود آوردن او را از سر اتش داخل كنند
و در شربتهاى فواكه كه مطلب تقوية بوده باشد شرط است كه شيرينى او بقدر ثلث آب ميوها باشد
و قدما گفته اند كه چون مريض را قوتها تغيير يافته و بالطبع جگر مشتاق شيرينى و جاذب آن است پس اگر شكر و امثال آن زياده باشد بيشتر جذب مى كند و بار طبيعت مى شود و اگر كمتر باشد جذب او بحسب الواقع نمى شود
و ادخال عسل و شكر و ساير شيرينيها در اشربه بايد درجه مزاج هر يک را از شيرينى او با انچه شربت ميسازند ملاحظه نمود و موافق قصد مخلوط كرد
و هرگاه المى در اعضاى تنفس و يا مريض صاحب سعال باشد اشربه حامضه را استعمال جايز نيست و اگر در استعمال آن لابد باشد مثل سعل و دق بايد با صمغ عربى و كثيرا و غيره مغربات استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331-330

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 7:53 pm

تحفه حکیم مومن:

سكنجبين ساده
كه عبارت از سركه و قند است
هر گاه اجزا امساوى باشد مايل به سردى خواهد بود مفتح سده و رافع تشنگى و قاطع صفرا و در حميات حاره و امراض سپرز و جگر و معده مفيد است
و اگر سرد و تر خواهند سركه را زياد كنند
و اگر معتدل خواهند قند را دو چندان سركه كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 7:55 pm

تحفه حکیم مومن:

سكنجبين دوشابى
كه سركه با دوشاب انگورى مساوى باشد معتدل است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 7:56 pm

تحفه حکیم مومن:

سكنجبين عسلى
كه سركه و عسل بالسويه باشد
گرم به اعتدال
و جهة امراض بلغمى و تفتيح سده و تقوية جگر و معده و تبهاى مركبه نافع است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 7:57 pm

تحفه حکیم مومن:

سكنجبين سفرجلى
جهة تقوية معده و جگر حاره و رفع غثيان و قى و اسهال صفراوى و قطع عرق نافع است
آب به شيرين و ترش بالسويه دو جزو سركه و قند از هر يك يک جزو بقوام آورند
و اگر با آب به شيرين ترتيب دهند قبض او كمتر است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 8:03 pm

تحفه حکیم مومن:

سكنجبين اصولى
جهة حمياة و سده ها و عطش و جلاى معده از بلغم
خلّ خمر ده رطل
آب شيرين بقدری كه حدة سركه را بشكند
پوست بيخ كرفس پوست بيخ رازيانه مكد ٦ وقيه
تخم كرفس و رازيانه و انيسون مكد ٢ وقيه
در سركه مذكور يك شبانه روز خيسانيده و به آتش هموارى پخته تا سدس او كم شود پس از آتش گرفته و صاف نموده
بريزند بهر جزئى از اين مطبوخ دو جزو از شكر و بپزند تا بقوام آيد
و اگر خواهند كه زعفران داخل كنند ٣ م زعفران را در خرقه بسته در وقت جوشيدن او (+در میان او) بيندازند و درد او صاف كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 8:05 pm

تحفه حکیم مومن:

سكنجبين افتيمونى
كه با ماء... بن استعمال نمايند
افتيمون بسفايج خربق سياه خربق را نيمكوب كرده
يك شبانه روز در نود ل سركه بخيسانند و نود ل آب اضافه نمايند و به اتش نرم بجوشانند
و بسفايج را كوفته در كيسه كرده در آن بيندازند
و چون آب بسوزد كيسهء افتيمون را انداخته يک جوش داده بعد از آن صاف نمايند و با دويست و پنجاه ل قند بقوام آورند
و هر روز تا چهار ده ل استعمال نمايند
و در مزاجى كه بسيار حار بوده باشد به اين نسخه ترتيب دهند
افتيمون بسفايج تخم كاسنى مكد ٧ م
تخم كرفس ٢ م تخم خياره ٥ م بيخ كاسنى دو م بيخ رازيانه ٢ م
ادويه را با سركه نود ل و آب نود ل جوشانيده
افتيمون را در لته بسته در آخر يک دو جوش داده بعد از سوختن آب صاف نمايند
و با دويست و پنجاه ل قند بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 8:08 pm

تحفه حکیم مومن:

سكنجبين بزورى معتدل
جهة تبهاى مركبه و ضعف جگر و صفراى محّى و استسقاى حار نافع است
تخم رازيانه 2، تخم كشوث 3، انيسون 2، گلسرخ 3 ،تخم كاسنى 2 ،تخم خيار 2 ،تخم خربزه 2 ،تخم كرفس 2 ،بيخ رازيانه 2، بيخ كبر 2، اصل السوس 2، بيخ كاسنى 3، عناب 2 دانه
در سركه 1 و آب 2 خيسانيده بجوشانند تا به نصف رسد و با شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 8:09 pm

تحفه حکیم مومن:

سكنجبين انجدانى
از تاليف حقير است در رفع تب ربع مجرب و جهة سپرز بيعديل
انجدان را نيمكوب كرده شب در سركه و آب خيسانيده روز ديگر بجوشانند تا بنصف رسد بعد از آن صاف نموده با دوشاب انگورى بقوام آورند
و هر روز ده ل را با آب شاه تره یا شيرهء تخم كرفس
و اگر حرارت غالب باشد با كاسنى و امثال او استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 8:11 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت ورد مكرّر
مسهل جهة احتراقات و جرب و حكه و امراض جگر و سوداى رقيق و سده و ضعف گرده و صفراى سوخته نافع
و مورث تشنگى
و مصحلش تخم كاهو و طباشير و مصطكى و انيسون از هر يك ل به ازاى هر يک رطل شربت ادويهء مذكوره را بوزن مزبور گرفته در ميان شربت بيندازند تا بجوشد
و طريق آنست كه پنج رطل آب را بجوش آورده چهار رطل برگ گل تازه را به چهار دفعه بريزند
و هر دفعه يک رطل آب بسوزد پس آن را صاف كرده به دستور حصهء ديگر را بريزند تا اينكه از اين آب ربع بماند
و اگر قويتر خواهند گل را پنج يا شش رطل ميتوان كرد
شيخ الرئيس زياده بر پنج را منع نموده
پس با هم وزن آب صاف او شكر بقوام آورند
و قدر شربتش از ده ل تا سى مثقال است با يخ
و اگر با نصف وزن او سكنجبين بنوشند جهة قمع صفرا اولى است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 8:13 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت ورد قابض
جهة امراض جگر نافع است
چهار رطل گلسرخ اقماع دار را بيكدفعه در ده رطل آب بجوشانند تا به ربع رسد و صاف نموده با هم وزن او شكر بقوام آورند
و اگر قويتر خواهند به ازای هر يک رطل آن هر يك از مصطكى و تخم مورد و صندل سفيد و آرد كنار گشنيز خشك طباشير يك مثقال در پارچه بسته در او بیندازند تا بجوشد
و ساير تصرف با طبيب است اگر اجزاى حارهء قابضه بايد اضافه كنند و اگر بارده لازم باشد از آن نيز داخل كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص331 -332

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 8:16 pm

تحفه حکیم مومن:

جلاب
جهة تبهاى و تشنگى و حرارة معده و جگر و حصبه و آبله و تب دق و تبهاى حاره كه با سرفه باشد
و جهة تقوية آلات نفس نافع و ملين طبع و منضج و مقوى اعضا و مدر بول و عرق و جهة اورام احشا مفيد است
شكر سفيد يک جزو آب باران سه جزو عرق بيد مشك دو جزو گلاب سه جزو بقوام آورند
و اگر سرد و تر خواهند عرق بيد و عرق نيلوفر از هر يك دو جزو اضافه كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 8:17 pm

تحفه حکیم مومن:

نوعى ديگر
منقول از كامل و قانون
شكر يک جزو آب باران دو جزو گلاب سه جزو بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 10:10 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت به ليمو
جهة تقوية هاضمه و تسكين تشنگى و معده و جگر حار نافع است
آب به شيرين دو جزو آب ليمو يک جزو شكر ثلث مجموع را بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 10:13 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت ليمو
جهة غلبهء صفرا و ضعف معده و قى صفراوى و تشنگى نافع است
ده رطل آب ليمو را بجوشانند تا به نصف رسد و با پنج رطل شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » سه شنبه ژانويه 15, 2013 10:22 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت بنفشه
منقول از كامل جهة تبهاى حاره و سرفه و تسكين غليان خون نافع است و ملين طبع است
سه رطل بنفشه تازه را به دستور شربت سه دفعه در چهار رطل آب بريزند و بجوشانند تا به ربع رسد و با سه رطل شكر بقوام آورند
(+ و اگر شکر ده رطل کنند قویتر خواهد بود و اگر بنفشه خشک باشد یک رطل او را جوشانیده با دو رطل شکر به قوام آورند)

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:13 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت نیلوفر
موافق نسخه کامل جهة تبهای حاره و آلات تنفس و سرفه و تقویة دل و احشا نافع است
و با وجود شیرینی مستحیل به صفرا نمی شود به خلاف سایر اشربهء شیرین
طریق ساختن او مثل ساختن شربت بنفشه است و بعضی عرق نیلوفر را چهار جزو با یک جزو شکر بقوام آورند.

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:15 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت سفر جلى
منقول از كامل الصناعة جهة ضعف معده و جگر و اسهال و قى و غثیان و تشنگى
به ترش از دانه و پوست پاك كرده آبش را بيفشرند و دو رطل از آن گرفته و از شراب يا جمهورى يک رطل و ثفل به را يك شبانه روز در او بخيسانند و بعد از آن افشرده صاف نمايند
و با آب بجوشانند تا به نصف رسد و با نيم رطل عسل كف گرفته بقوام آورند
زنجبيل مصطكى از هر يك ٢ م
قاقلهء كبار و صغار و دارچينى و زعفران غير مسحوق از هر يك ٤ م
قرنفل ٣ م در پارچهء بسته در آن بجوشانند و اگر دو دانگ مشك داخل نمايند ميتواند بُود

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:20 pm

تحفه حکیم مومن:

شراب الخنديقون
جهة برودة معده و تب ربع و درد احشا نافع و مناسب پيران است
عسل كف گرفته سه من شراب كهنه ريحانى يا جمهورى ده من
زنجبيل ٥ م قاقله صغار و كبار نيم م قرنفل يكدانگ دارچينى نيم م زعفران 1 م دار فلفل يكدانگ و نيم
غير زعفران باقی را نيمكوب ساخته بيندازند در شراب و عسل و در سايه سه روز بگذارند و هر روز سه بار حركت دهند و صاف كنند و با يكدانگ و نيم مشك مطيب سازند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:22 pm

تحفه حکیم مومن:

شراب دیميقراطيس
جهة ضعف معده و جگر و سپرز و فساد مزاج بارد نافع
و گفته اند كه مداومت او حفظ مى كند جميع ايام حيات از مرض
اصل السوس اسمانجونى نيم ل تخم رازيانه فلفل مكد م سليخه ٤ م خوب سائيده با ششصد و شصت ل شراب خوب كهنه ممزوج سازند و در ظرفى گذاشته سر ظرف را به گچ گرفته چهل روز بگذارند
و بعد از غذا و قبل از غذا ميل نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:24 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت حرمل
جهة صرع مجرب و رافع درد سر مزمن و ضيق النفس و سرفهء رطوبى امراض بارده مانند استسقا و جنون و نسيان بیعدیل است
يک رطل اسپند را كوبيده در سى رطل آب انگور بجوشانند تا به ربع رسد
و هر روز از پانزه ل تا سى ل تا سى و دو روز بنوشند
جهة اعادهء حمل زنانى كه در وقتی كه حامله ميشده باشند و بعد از آن نشوند سه روز اين شربت بنوشند تخلف در حمل نمى كند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:26 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت نعناع
جهة تحريك اشتها به مرتبهء مؤثر است كه صبر نتوان كرد
و منقى معده از اخلاط سوخته و رافع بلغم و مبهى است
و چون برابر معاجين باهيه بنوشند در سرعت اثر بيعديلست
آب نعناع افشرده ٢٠ ل خردل سرخ ٢٠ ل شب يمانى ١ ل نرم سائيده با نود ل خمير مايه در هزار و دويست ل آب بجوشانند تا به نصف رسد پس صاف نموده با ششصد ل عسل بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:27 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت بدل خمر
يكجزو خمير مايه را كوبيده با آب انار شيرين و امثال آن بسرشند در جميع افعال قايم مقام خمر و از اسرار است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:32 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت اسطوخودوس
جهة تقوية دماغ بارده و معدهء بارده
اسطوخودوس 10 ،زوفاى خشك 10 ،فاواينا 5 ،پرسياوشان 10 ، عود قمارى 5 ،گل گاو زبان 5، تخم رازيانه 5 ،بیخ رازيانه 5 ،تخم كرفس 5 ،گلسرخ 5 ،
سپستان 30 دانه، بادرنجبويه 30، كاشم 30 ،مويز دانه بيرون كرده 30 ،اذخر 2 ،انيسون 3، تربد محكوك 10 ،بيخ سوسن 5، اسمانجونى اصل السوس 10
همه را بپزند و صاف كنند و بريزند بر او صد و پنجاه ل عسل و مثل او قند بقوام آورند
ساذج 2 ،قرنفل 3، و دارچينى 3 ،و هيل 2، و زنجبيل 3 ،سنبل الطيب 2 ،افسنتين رومى 3 ،مصطكى 1 ،را در خرقه بسته بیندازند تا بجوشد و صاف كنند
قدر شربت هر روز ده ل تا پانزده ل

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص332

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:38 pm

تحفه حکیم مومن:

شراب الليمو
كه مؤلف شفاء الاسقام و تذكره ذكر كرده اند و نايب مناب ترياق كبير دانسته‌اند
جهة رفع اخلاط محترقه و تبهاى دورى و ضعف دماغ و دل و قلاع و امراض اطفال و مواد سوداوى
و رفع تشنگى و گزيدن عقرب و ساير سموم نافع
و حافظ صحت و رقيق كنندهء مجموع خلط غليظ و قاطع خلط لزج
و آنچه ترشى او بسيار باشد مضر عصب و مورث سعال يابس و مضعف باه
و مصلح او بادام و خشخاش است
و آنچه با آب نعناع ترتيب دهند جهة تقوية معده و رفع بخارات دماغ و خيالات انفع است
و هر چه با آب به باشد جهة تقوية معده و دل و رفع خفقان مجرب دانسته‌اند
و آنچه با شير خشت و ترنجبين ترتيب دهند جهة ربو و سعال و ضيق النفس و درد سينه
و هر چه با لعابها ساخته باشد جهة حرقة البول و درد مثانه انفع است
و طريق ساختن آن است كه شكر سفيد را سائيده در قدح مدهون به آب ليمو تر كرده و روى قدح به كرباسى پوشيده تا پنج روز در آفتاب بگذارند
پس شكر را در شير تازه حل نموده و مثل شير آب صاف اضافه كرده به آتش نرم بجوشانند و قدر شير بايد عشر شكر باشد و كف آن را بگيرند
و آب ليمو به تدريج بخورد او دهند تا هر رطلى از شكر بقدر سه اوقيه با چهار اوقيه آب ليمو ببرد
و به ليمو آن است كه دو چندان آب ليمو آب به شيرين بخورد او دهند
و مصمغ انكه صمغ عربى محلول بقدر آب ليمو تسقيه نمايند
و ملعب انكه لعاب بهدانه و لعاب تخم مرو و تخم ريحان تسقيه كنند
و منعنع انكه به آب نعناع تازه تسفيه نمايند
و انچه با شير خشت و ترنجبين ترتيب دهند طريق انكه بجاى شكر ترنجبين ترتيب كنند و يا نصف شكر باشد و نصف ديگر ترنجبين تسفيه نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص323-332

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:42 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت انار ساده و شربت سيب ساده و امثال آن
مانند شربت ريباس و شربت حماض بايد بقدر ثلث هر يك از آبهاى او قند یا عسل با دوشاب انگورى باشد و بعضى بالمناصفه گفته اند
و شربت انار ترش جهة تسكين صفرا و تقوية معده و قطع اسهال صفراوى و دموى نافع است
و شربت انارشيرين جهة اسهال و ذات الريه و درد سينه
و شربت توت سياه جهة امراض حلق و ضعف اشتها و اسهال طبع
و از توت جهة امراض آلات تنفس و ضعف هاضمه و تقوية معده
و شربت ريباس جهة تقوية احشا و منع صعود بخارات به دماغ و اسهال
و شربت حماض جهة تقوية معده و جگر و امعأ و رفع حدت صفرا
و شربت سماق و ساير ميوهاى ترش قاطبة قابض و مقوى احشا و مسكن حرارت اند
و شربت ميوهاى شيرين به دستور اما هر گاه غلبه صفرا باشد مستحيل به او مى شود

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص333

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:44 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت ترنج
جهة خفقان حار و امراض حارهء دل بغايت آزموده است
و ترشى ترنج را در گلاب مكرر بشويند تا اثر ترشى در جرم او نماند پس به ازاء هر يك عدد ترنج هفتاد و پنج ل قند اضافه نموده بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص333

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:47 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت زوفا
نافع است جهة اوجاع سينه و سرفه كهنه و نزله و دشوارى نفس و صلابت معده و سدّه ها
مويز منزوع العجم ٣٠ م
عناب سپستان انجير خشك بيخ سوسن اصل السوس از هر يك ٢٠ م
بيخ رازيانه بيخ كرفس سياوشان زوفاى خشك از هر يك ١٠ م
بهدانه انيسون تخم رازيانه از هر يك ٥ م
جو مقشر مغز تخم خيارين تخم كدو و خربزه مغز پسته حب صنوبر سنبل الطيب اذخر تخم خطمى كتان از هر يك ٣ م
اجزا را نيمكوب كرده بجوشانند و با چهار رطل شكر بقوام آورند و مغزها را كوبيده در آن حل كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص333

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:49 pm

تحفه حکیم مومن:

نوعى ديگر
كه مشهور است
زوفاى خشك پرسياوشان مكد ٧ ل
انجير زرد ٢٠ عدد عناب سپستان از هر يك ٣٠ عدد
فراسيون تخم خطمى اصل السوس بيخ سوسن از هر يك ٣ ل
حلبه ٤ ل مويز بيدانه ٢٠ ل تخم كرفس تخم رازيانه از هر يك ٢ ل
جوشانيده آب او را با دو رطل شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص333

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:51 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت گاو زبان
جهة تقوية دل و توحش سوداوى و خفقان نافع است
گل گاو زبان ٤٠ ل بادرنجبويه ٢٠ ل جوشانيده آب او را با دويست ل شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص333

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:53 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت انجبار
جهة حبس نمودن سيلان خون از جميع اعضاى باطنى و رحم
و التيام تفرق اتصالى كه در سينه و شش بهم رسد
ريشهء انجبار ٧ ل خرنوب شامى ٥ ل صندل سرخ و سفيد سوهان كرده تخم مورد از هر يك دو ل جوشانيده با يک رطل شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص333

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:55 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت دینار
از تاليف بختیشوع است و چون ترشى را به يک دينار طلا بيع ميكرده اند لهذا مسمى به شربت دينار شده
جهة تبها و عفونة اخلاط و اخراج اخلاط فاسده از اعماق بدن و ضعف معده و جگر
زرشك بيدانه تخم كاسنى مکد ده ل
عود بيخ سوسن مكد ٤ ل
تخم كشوث گل پاك كرده قنطوريون رقيق مصطكى دارچينى زعفران فودنج مكد ٣
ادويه را كوفته اگر جهة تب باشد (+آب کاسنی و اگر حهت خفقان باشد) در آب رازيانه
و بهتر آنست كه سه روز در ميان آبى بخيسانند كه در آن كاسنى و باديان و شبت و گل زبان و مويز بيدانه بالسويه از هر يك پنج مثقال جوشانيده باشند
و به ازاء هر يك رطل آب او 1 ل ريوند و نيم ل اسارون اضافه نموده با دور طل شكر بقوام آورند و عود و زعفران را بعد از قوام اضافه كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص333

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:57 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت خشخاش
نافع است جهة مرطوبين و حبس نزلات و رفع درد سينه و سرفه و درد سر و سرسام و سهر و حرارة و رفع تب و اخلاط محترقه
و چون با شربت ورد مکرر ممزوج ساخته بعد از فصد بنوشند رفع ضعف فصد و تقوية قوتها مى كند
و قدر شربتش تا بيست مثقال است
و قوتش تا دو سال باقى ميماند
١٠٠ عدد خشخاش رسيده را با تخم او كوبيده
يا پوست را عليحده نيمكوب كنند و تخم را نرم بسايند
و با ده مثل آن از آب نيسان بجوشانند تا ثلث رسد و با مثل آن شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص333

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 7:59 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت عناب
منقول از تذكره و موافق نسخه اصول التراكيب
و مؤلف او غير اين نسخه را خطا ميداند
جهة سينه و اسافل بدن و تسكين تشنگى و اطفاى حرارة خون و آبله و تبهاى نافع و مصلح حال اطفال است
و قوتش تا دو ماه باقى است
عناب يک رطل گشنيز خشك عدس بيخ كاسنى از هر يك دو اوقيه
در ده رطل آب بجوشانند تا به ثلث رسد پس صاف نموده به وزن او شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص333

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 8:02 pm

تحفه حکیم مومن:

شراب العنصل
سكنجبين عنصلى نيز نامند
منقول از كامل جهة صلابت سپرز و جگر و تفتيح سده و قطع اخلاط غليظ و رفع ضيق النفس و سرفه كه از رطوبة باشد نافع است
پياز عنصل را يک رطل و نيم با كارد چوبين ريزه كرده و با پانزده رطل سركه به آتش نرم بجوشانند تا مهرا شود
پس صاف نموده به ازاء هر رطلى يک رطل و نيم شكر اضافه كرده بقوام آورده كف بگيرند
و امين الدوله
و جمعى از قدماء اين ادويه را اضافه كرده اند زنجبيل زيرهء كرمانى عاقرحا بيخ انجدان زوفاء خشك پودنه نعناع هر يك ٥ ل
فلفل ده ل تخم جزر برى كاشم هر يك دو ل و نيم
قردمانا دو ل سداب ٦ ل ساذج هندى ٣ ل
با عنصل در سركه خيسانيده بجوشانند در اين صورت جهة جميع علل عصبانى و امراض مزمنهء بارده بغايت نافع است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص333-334

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 8:46 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت عنصل
نوعى ديگر كه مخترع حقير است جهة سرفه كهنه و ضيق النفس و مواد سوداوى و بلغمى و سدهء اعضا و تقوية معده و دماغ نافع و مكرر به تجربه رسيده و مجربست
پياز عنصل زوفاء خشك اصل السوس گاو زبان پرسياوشان اسطوخودوس غاريقون سفيد هر يك ٥ ل
نعناع خشك رازيانه بيخ سوسن كبود قردمانا هر يك ٣ ل
در صد و پنجاه ل سركه و چهار صد و پنجاه ل آب دو سه شبانه روز خيسانيده بجوشانند تا بنصف رسد
پس صاف نموده با 300 ل شكر بقوام آورند
و هر روز از ٥ ل تا ١٠ ل با آب مطبوخ پرسياوشان و امثال آن بنوشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص334

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 8:49 pm

تحفه حکیم مومن:

شراب الكدر
و شربت کاوى نيز گويند منقول از كامل و موافق نسخهء قدما و جامع الادويه
جهة حصبه و آبله و باد سرخ و ماشرا و جميع امراض دموى و تسكين حرارة قويه و اخلاط محترقه كه به مشاركة دل باشد
و جهة يرقان و حرارة جگر و معده و رفع تشنگى و عفونة مزمنهء اخلاط و نيكو كردن بوی دهان بغايت مؤثر است
چوب کاوى نيمكوب كرده شاخ باديان و تخم باديان پوست بيخ باديان تمر هندى عناب دانه بيرون كرده از هر يک رطلى
گل سرخ نيم رطل
سنبل الطيب لك از چوب پاك كرده هر يك ٤ م
صندل سرخ و سفيد هر يك ١٠ درم
يك شبانه روز در چهار مثل آن آب بخيسانند پس بجوشانند تا به ربع رسد و صاف كنند
و با دو رطل سركه و آب انار ترش و آب انار شيرين از هر يك رطلى بجوشانند تا بقوام مايل شود
و با يک من شكر طبرزد كه دو رطل است چند جوش دهند تا شبيه بقوام عسل گردد و از سر آتش بردارند
اشنه كافور و زعفران از هر يك ٣ م در او حل كنند
قدر شربتش از ٢ ل تا ٧ ل و نيم است و جهة اطفال يك ل

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص334

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 8:53 pm

تحفه حکیم مومن:

شراب اترجى
موافق نسخهء قدمأ جهة ضعف دل و خفقان و ضعف معده بغايت نافع است
برگ ترنج كه به فارسى برگ درخت بالنگ است پنجاه عدد را در شراب صاف كهنهء جمهورى بقدر شش قسط كه هر قسطى صد و پنجاه ل است هفت روز بخيسانند
پس صاف نموده با صد و پنجاه ل عسل كف گرفته بقوام آورند
و بعضى از پوست ترنج بشرح ترتيب ميدهند
و بعضى يک رطل پوست ترنج را در دويست و پنجاه ل آب خيسانيده بجوشانند تا بثلث رسد پس صاف كرده با يك رطل عسل بقوام مى آورند
(+شربت جعده از اختراع حقیر حهت ادرار حیض فرمودن و بول و رفع عفونت اخلاط و ریاح و تفتیح سدد مجرب است
مشک طرامشیع جعده حرمل قسط تلخ ریوند چینی تخم کشوث تخم خربزه تخم خیار مکد 3 ل
ابهل تخم کرفس رازیانه انیسون تخم کاسنی قنطوریون رقیق مکد 2 ل
مویز بیدانه انجیر زرد مکد 10 ل در یک من تبریز آب خیسانیده بجوشانند تا به ربع رسد و با صد و پنجاه مثقال شکر بقوام آورند
و هر روز 10 ل آن را با آب مدرات حیض و بول بنوشند
و هرگاه طبع یابس باشد با گل سرخ و محموده مشوی و غاریقون بیاشامند)

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص334

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 11:48 pm

تحفه حکیم مومن:

شراب رساطون
جهة امزجهء بارده بغايت نافع
و مقوى حرارة غريزى
و چهار هزار ل آب انگور صاف را به آتش نرم جوشانيده كف بگيرند
و هزار ل عسل اضافه نموده بجوشانند تا به نصف رسد
هيل قاقلهء كبار قرفه قرنفل دار فلفل از هر يك ٥ م نرم سائيده در پارچهء بسته در اول طبخ بيندازند تا آخر بجوشد
و بعد از سرد شدن پارچه را افشرده بيندازند
و سه م زعفران در آن حل كرده در شيشها كنند و سر شيشه را محكم كرده تا چهل روز در آفتاب بگذارند و هر چند كهنه شود قويتر مى گردد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص334

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 11:52 pm

تحفه حکیم مومن:

شراب افسنتين كبير
موافق نسخهء قدما مقوى معده و مفتح سده و مسهل صفرا و مقوى اعصاب و دماغ و جگر است
افسنتين رومى ٤ ل غاريقون مثل آن گلسرخ ٨ ل صبر زرد ٢ ل حاشا مثل آن
مصطكى تخم كرفس اذخر انيسون سنبل الطيب اسارون ساذج هندى هر يك ل
نعناع اصل السوس ٣ ل بيخ كرفس بيخ رازيانه ٢ ل
فودنه زعفران هر يك يک رطل و نيم
در هشت رطل شراب بجوشانند تا به نصف رسد و با يک رطل و نيم عسل بقوام آورند
و اگر به جاى شراب آب و به جاى عسل شكر ميتواند بود

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص334

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 11:54 pm

تحفه حکیم مومن:

نوعى ديگر

كه صغير گويند جهة ماليخوليا مراقى و ضعف معده كه از برودت باشد و سوء القنيه بغايت ازموده است
افسنتين ده ل گل سرخ ٢٠ ل تربد ٤ ل غاريقون ٤ سنبل الطيب ٢ ل
در چهار صد ل آب بجوشانند تا به نصف رسد و با صد و بيست ل شكر بقوام آورند
و اگر تربد را ٧ ل و سنبل را ٤ ل كنند قويتر خواهد بود و حقير مكرر تجربه نموده

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص334

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 11:56 pm

تحفه حکیم مومن:

نوعى ديگر
از مجربات حقير جهة ضعف معده و جگر كه با يبوسته طبع و حرارت مزاج باشد بغايت نافع است
افسنتين ٢ ل گلسرخ ٤ ل تمرهندى ١٠ ل ترنجبين ٣٠ ل
جوشانيده صاف نموده بنوشند
و مجموع يک شربت است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص334

توسط **pejuhesh237** » چهارشنبه ژانويه 16, 2013 11:58 pm

تحفه حکیم مومن:

شربت ابريشم
جهة تقوية دل و اعضاى رئيسه و رفع خفقان بارد و باد بواسير و توحش سوداوى و اقسام ماليخوليا نافع است موافق نسخهء قدما
ابريشم خام كه عبارت از فيله است نه ابريشم متعارف كه به عرف اطبا آن حرير است ٣٠ ل را در يك شبانه روز در يكهزار و پانصد مثقال آبى كه آهن تافته چند بار در او انداخته باشند بخيسانند
پس بجوشانند تا به ثلث رسد و ابريشم را افشرده بيرون آورند
٢٥ ل گل گاو زبان و ١٠ ل بادرنجبويه را عليحهده در سه رطل آب بجوشانند تا ثلث بماند
و آب او را اضافهء آب ابريشم كنند و با سيصد ل شكر بقوام آورند
و عنبر اشهب و ورق طلا از هر يك يك ل و نيم ورق نقره مرواريد مصطكى از هر يك ٢ ل حل كنند در آن
و بعضى بجاى فيله حرير كرده اند و اگر فيله كنند بايد شكافت و كرم ابريشم را بيرون كرد كه با فيله نجوشد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص334

توسط **pejuhesh237** » پنج شنبه ژانويه 17, 2013 12:02 am

تحفه حکیم مومن:

شربت ابريشم
كه معمول متاخرين است موافق نسخه مرحوم مغفور حكيم محمد باقر قمى
موافق اكثر امزجه و در دفع مواد سوداوى و خفقان و تقوية دل و اعضاى رئيسه و معده و اقسام ماليخوليا و توحش و هموم بغايت مؤثر است
ابريشم حرير ٣٠ ل سه روز در عرق گاو زبان و عرق بيد مشك و عرق شاه تره و گلاب از هر يك يک من تبريز كه ٦٠٠ ل باشد با آب سيب شيرين آب امرود شيرين آب انار شيرين آب به شيرين هر يك ٢٠٠ ل بخيسانند
و بعد از آن بجوشانند تا به ربع رسد و در حين جوشانيدن مصطكى سنبل هندى جوزبوا بسباسه زعفران هر يك 1 ل
هيل قرنفل عود ساذج هندى هر يك ا ل و نيم
دار چينى ٣ ل
همه را كوبيده در پارچهء بسته در آن انداخته بجوشانند
و بعد از آن كه آبها به ربع رسد ادويه و ابريشم را افشرده آب صاف كرده با ٦٠٠ ل شكر سفيد و ٢٠٠ ل عسل بقوام آورند
و عنبر اشهب و ورق طلا از هر يك 1 ل ورق نقره ٣ ل مشك نيم ل در آن حل كنند
و اگر قويتر خواهند مصطكى زعفران درونج بهمنين قرنفل عود هيل صندل زرد از هر يك نيم ل كوفته و بیخته اضافه نمايند
و بعضى شكر را هزار و دويست ل و عسل را ٣٠٠ ل ميكنند و زعفران را نمى- جوشانند بلكه بعد از قوام در او حل ميكنند و اين انسب است چه زعفران از جوشيدن ضعيف الاثر مى شود

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335-334

توسط **pejuhesh237** » پنج شنبه ژانويه 17, 2013 12:04 am

تحفه حکیم مومن:

شربت فواكه معتدل
معمول متأخرين مقوى اعضا و ساير قوتها و جهة ناقهين و ضعيف الاحشا نافع است
آب انار ترش و شيرين
آب به ترش و شيرين
آب امرود ترش و شيرين
آب سيب ترش و شيرين از هر يك يک جزو
آب زعرور كه کويج نامند و آب زرشك هر يك نيم جزو
با ثلث آبها شکر سفيد بقوام آورند
و بعضى يک جزو آب انگور اضافه ميكنند و آن انسب است
و اگر آب انگور را عليحده بجوشانند تا ثلث رفته ثلثان بماند اولى است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335

توسط **pejuhesh237** » پنج شنبه ژانويه 17, 2013 12:05 am

تحفه حکیم مومن:

شربت فواكه شيرين
جهة تقوية احشا و ناقهين و صاحبان لينت طبع و جهة صاحب سعال موافق است
آب ميوهاى شيرين را كه مذكور شد با ثلث آن شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335

توسط **pejuhesh237** » پنج شنبه ژانويه 17, 2013 12:08 am

تحفه حکیم مومن:

شربت فواكه ترش
قابض تر از فواكه شيرين است و در منافع مثل او
و صاحب سعال را موافق نيست
و عمل او به دستور سابق است كه از آب ميوهاى ترش شيرين ميدهند
و هر يك از اين اشربه را موافق حال هر شخصى تقوية به ادويهء مناسبه ميتوان نمود كه ادويهء موافقه را كوفته و نه بیخته در پارچهء بسته در آن بجوشانند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335

توسط **pejuhesh237** » پنج شنبه ژانويه 17, 2013 12:10 am

تحفه حکیم مومن:

شربت عود ترش
معمول متاخرين و مقوى معده و اعضاى رئيسه و جهة رفع غثيان و بدى هاضمه و بخاراة محترقه نافع است
آب سيب ترش و شيرين آب انار ترش و شيرين آب به ترش و شيرين آب ليمو از هر يك 1:50 ل با ٣٠٠ ل قند بقوام آورند
و عود قمارى 5 ،صندل سفيد 3 ،گلسرخ 2، قرنفل 2 ،مصطكى 2، سنبل الطيب 1 ،اسارون 1 ،بسباسه 1،
بادرنجبويه 3 ،ساذج 1، مشك نیم، عنبر نیم، ورق طلا نیم ،ورق نقره 1 در آن حل كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:34 am

تحفه حکیم مومن:

شربت ترياقى
كه پادزهر سموم و گزيدن افعى است
و جهة كرب و خفقان و غثيان و برانگيختن اشتها مجرب است منقول از تذكره
آب زرشك آب سيب شيرين هر يك ٣٠٠ ل
آب ليمو آب ترنج هر يك صد و پنجاه ل با ثلث او شكر بقوام آورند
و مرواريدى كه به آب ترنج حل كرده باشند ٦ ل اضافه نمايند
در اين وقت در اكثر امراض قايم مقام ترياق فاروق است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:36 am

تحفه حکیم مومن:

شربت هندى
منقول از ترجمه باهروسسرت
جهة درد گرده و مثانه و رحم و جگر و مغص و ورم سپرز و عرق النسا و نفث الدم و ربو و فواق و خفقان و قرحهء امعأ و تبهاى دايره و گزيدن هوام و درد كمر و مفاصل مجرب دانسته‌اند
انجير زرد رازيانه هر يك 150 ل يك شبانه روز در سه وزن او آب بخيسانند پس بجوشانند تا به ثلث رسد
و بعد از آن صاف نمايند و با شيرهء گل سرخ تازه ٣٠٠ ل و قند سفيد ٦٠٠ ل بجوشانند تا بقوام سكنجبين رسد
و ١٠٥ ل ريوند چينى كه به گلاب تر كرده باشند و به پانزده ل روغن گاو چرب نموده در آن حل كنند
و از 1 ل تا ٢٠ ل استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:38 am

تحفه حکیم مومن:

شربت صندل
جهة تقوية معده و رفع اسهال و سيلان خون و ضعف دل و جگر حار
٢٠ ل صندل سفيد را نيمكوب كرده در نيم رطل گلاب دو شبانه روز خيسانيده صاف نمايند
و جرم صندل را در آب بجوشانند تا بقيه قوة را با آب دهد پس صاف نموده با گلاب سابق و يک رطل شكر بقوام آورند
و اگر قابض تر خواهند يك اوقيه ناردان ترش را در آن خيسانيده صاف نمايند و بعد از آن بقوام آورند
و اگر قسم ترش او را خواهند بجاى گلاب در سركه و يا آب ليمو بخيسانند و
در شربت صندلین صندل سرخ و سفيد بالمناصفه كنند و او قابضتر مى شود

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:39 am

تحفه حکیم مومن:

شربت اجاص
منقول از حاوى جهة درد سر و تبهاى حاره و يرقان نافع و مسهل صفرا است
آلوى بخارا در آب خيسانيده بجوشانند تا مهرا شود پس صاف نموده شكر بقدريكه خوش طعم كند اضافه نموده بقوام آورند و
قدرى از محمودهء مشوى اضافه نمايند قوى الفعل مى شود

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:40 am

تحفه حکیم مومن:

شربت تمرهندى
به دستور شربت اجاص است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:41 am

تحفه حکیم مومن:

شربت مورد
جهة سرفه و قرحهء ريه و اسهال و اقسام بواسير و قطع سيلان خون و تقوية معده و امعأ نافع است
تخم مورد را با چهار مثل آن آب بجوشانند بعد از خيسانيدن و نيمكوب كردن آن تا به ربع رسد و با وزن او شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص335

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:43 am

تحفه حکیم مومن:

شربت قابض
از تاليف ابوى ره جهة اسهال و زلق الامعاء مجربست خصوصا هر گاه با سفوف قابضه بنوشند
آب به آب امرود آب سيب از هر يك يک رطل گرفته ٣٠ ل تخم مورد را در آن خيسانيده بجوشانند تا به نصف رسد
پس صاف نموده استعمال نمايند
و اگر اسهال بلغمى باشد درحين جوشانيدن عود هندى سنبل الطيب مصطكى سک از هر يك ٢ ل در پارچه ء بسته در آن بجوشانند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336-335

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:45 am

تحفه حکیم مومن:

شربت مسهل
از تاليف حقير جهة امراض بارده و ضعف معده و دماغ و تفتيح سدد و امراض سوداوى بغايت نافع است
و بهترين مسهلات است
گلسرخ سناء مكى هر يك ده ل بنفشه 20 ل
تربد سفید غاریقون افسنتین رومی از هر یک 5 ل
تخم کشوث اسطوخودوس مصطکی هریک 3 ل
سنبل الطیب 2 ل
عناب سپستان هر یک سى عدد در ٤٠٠ ل آب يكروز خيسانيده بجوشانند تا به ربع رسدد
با صد و پنجاه ل ترنجبين و شكر بالمناصفه بقوام آورند
و از ٥٠ ل تا ١٠ ل استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:46 am

تحفه حکیم مومن:

شربت كشوث
كه در اصفهان بسيار شهرت دارد و مفتح سدد و ملين طبع
و مقوى جگر و معده
و جهة تبهاى مركبه و سوء القنيه مفيد است
تخم كشوث رازيانه تخم كاسنى گل كشوث تخم خيارين تخم خربزه گرمك هر يك ٣ ل
پوست بیخ كاسنى بيخ رازيانه گلسرخ انيسون هر يك ٢ ل
جوشانيده با نود ل شكر يا با شير خشت بقوام آورند
و تا ده ل با شيرهاى تخم كاسنى و تخم خربزه و آب كاسنى و امثال آن بنوشند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:48 am

تحفه حکیم مومن:

شربت دينار
معمول متاخرين جهة امراض جگر و سدهء ماساريقا و تبهاى مركبه نافع و قريب الاعتدال است
تخم كاسنى 30 ل بيخ كاسنى 30، گلسرخ 15، ريوند 4 ،تخم كشوث 5
يكروز خيسانيده پس بجوشانند و با دو رطل شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:50 am

تحفه حکیم مومن:

نوع ديگر
كه به جهة حرارة جگر و رفع عفونة اخلاط نافع است
تخم كاسنى 10/ زرشك بيدانه 7/ صندل سفيد 4/ لك مغسول 4/ اصل السوس 4 تخم كشوث 3/ گلسرخ كوبيده 3/
در عرق كاسنى يا آب بخيسانند پس جوشانيده صاف نمايند و با شكر بقوام آورند
و اگر ريوند اضافه كنند قويتر مى گردد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:52 am

تحفه حکیم مومن:

شربت غوره
جهة حرارة معده و ضعف آن و ريختن صفرا به معده
و دردهاى گرم و رفع سموم و تسكين تشنگى
و تقوية احشاى زنان آبستن مفيد است
دو رطل آب غوره را بجوشانند تا به نصف رسد و يک شب بگذارند روز ديگر با ٢ ل قرنفل بجوشانند تا بوى آن را بردارد و با رطلى شكر بقوام آورند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:53 am

تحفه حکیم مومن:

شراب سلمويه
از تاليف قدماست مقوى معده و رافع خفقانست و منافع او در امراض بارده نهايتى ندارد
پوست ترنج رطلى مرماحور يكوقيه قرنفل ٢ ل عود 1ل نيمكوب كرده در پنج رطل شراب(حلال=حل کننده) سه شبانه روز بخيسانند
و با سه رطل شكر سفيد و ٢ ل مصطكى و نيم ل زعفران و دو دانگ مشك بجوشانند تا مايل بقوام شود
پس صاف نموده استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:57 am

تحفه حکیم مومن:

شراب میبه
جهة تقوية معده و اسهال مزمن و درد جگر و قى و غثيان و فواق و تشنگى نافع است منقول از جامع امين الدوله
آب به ترش دو رطل آب سيب ترش يک رطل بجوشانند تا به نصف رسد
و اگر با يک رطل عسل و يک رطل شراب كهنه بجوشانند تا غليظ شود كف بگيرند
عود 2 م ،زعفران 1 م ،مصطكى 1 م ،بسباسه 1 نیم،سنبل الطيب نیم م ،قرنفل نیم م ،جوزبوا نیم ،هيل نیم ، قاقله كبار نیم ،دارچينى نیم ،زنجبيل نیم ،مشك 2 دانگ، سک سائيده 1 ،اضافه نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:58 am

تحفه حکیم مومن:

ماء العسل
جهة امراض باردهء عصبانى و دماغى نافع
و منضج بلغم غليظ و مفتح سدد است
يک جزو عسل صاف را با شش جزو آب به آتش نرم (+ بجوشانند) تا بقوام سكنجبين رسد
و به ازاء هر يك رطل عسل دو درم فلفل را كوبيده در پارچه بسته در آن بجوشانند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 10:59 am

تحفه حکیم مومن:

شراب العسل
جهة معده و جگر سرد و امراض عصب نافع است
ده رطل عسل را با شش رطل آب و سنبل الطيب و مصطكى و دارچينى و قاقله و عود و هيل و جوزبوا و دار فلفل و قرنفل هر يك ٢ ل بجوشانند تا بقوام آيد
پس صاف نموده استعمال نمايند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 11:01 am

تحفه حکیم مومن:

ربوب
را شرط آنست كه آب آن چيزی كه مقصود باشد چندان بجوشانند كه به ربع و ثلث رسد
و مجموع آن قابضتر از اشربه
و اگر در بعضى شيرينى اضافه كنند بايد قدر قليلى باشد

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 11:03 am

تحفه حکیم مومن:

رب جوز
جهة رفع قى
و غرغرهء او جهة خناق و درد گلو بسيار نافع است
آب پوست گردكان تازه 75 را بجوشانند تا ثلث آن بماند
و با مثل آن عسل و خمس آن مثلث بجوشانند تا ثلث بماند
و يک وقيه مرصاف و نيم وقيه زعفران و نيم وقيه شب يمانى اضافه كنند
و اگر سادهء او را ترتيب دهند مثلث فقط كافى است

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

توسط **pejuhesh237** » شنبه ژانويه 19, 2013 11:04 am

تحفه حکیم مومن:

رب خشخاش
از تاليف قدما است جهة نزلات حاره بغايت نافع است
دويست عدد خشخاش را با تخم كوبيده يك شبانه روز در نهصد مثقال آب خيسانيده بجوشانند تا به نصف رسد
پس صاف نموده با صد و پنجاه ل شكر یا عسل يا مثلث بقوام آورند كه بطريق لعوق گردد
و آقاقيا زعفران عفص عصارهء لحية التيس از هر يك درهمى كوفته و بیخته مخلوط كنند

کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336