ساق و برگش مانند كبر و با شير قليلى
و گلش مايل به سفيدى و تخمش از قرطم كوچكتر و با صلابت
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص262متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:نباتى است بستانى و غير بستانى.
صنف بستانى را به ديار مصر در بساتين مىنشانند برگ آن شبيه به برگ اسپست است
و نبات آن بىخار و آن مدور در خامى سبز و بعد از رسيدن بنفش مى گردد
و منقط به نقطههاى زرد و زرافشان و در جوف آن سه عدد تخم شبيه به حب النيل و صلب در سه ضلع
و صنف دويّم خاردار و اين را به عجمى اندلس اسيرعين نامند
و گفتهاند برگ اين شبيه به برگ رازيانه است
و ابن مؤلف گفته كه هليون اغلب از بيخ درخت انار رويد و بر درخت انار پيچيده شود و سخرى نيز مى باشد
.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 790مارچوبه گياهى است علفى چندساله كه قسمت زيرزمينى آن شامل يك تودۀ گوشتى است
كه چندين جوانه در قسمت فوقانى آن و تعداد زيادى ريشكهاى پراكنده و نسبتا ضخيم در قسمت زير آن قرار دارد.
ساقه‌هاى نرم و ترد و گوشتى كه اوايل بهار از اين قسمت زيرزمينى خارج مى‌شود همان قسمت قابل مصرف و خوراكى آن است كه مارچوبه ناميده مى‌شود.
اين ساقه‌هاى جوان يكساله كه به ارتفاع ۵ / ١ - ١ متر مى‌رسد،
اگر به‌طور آزاد به خود رها شوند خيلى شاخه‌شاخه و منشعب مى‌شوند بطورى كه انشعابات نازك و سبز شاخه‌هاى آن اغلب با برگ اشتباه مى‌شوند.
برگهاى آن به صورت فلسهاى مثلثى سبز روى سطح جدار خارجى ساقه نمايان شده و شاخه‌ها از بغل آنها بيرون مى‌آيند.
گلهاى آنكه در اوايل تابستان ظاهر مى‌شوند به رنگ سبز و زرد و شبيه لاله كوچك است.
ميوۀ آن كروى به قطر ۶ - ۵ ميلى‌متر، پس از رسيدن قرمز رنگ مى‌شود و در داخل آن دانه‌هاى مثلثى سياه مارچوبه قرار دارند.
تكثير مارچوبه از طريق كشت تخم يا دانه‌هاى آن انجام مى‌شود.
معمولا دانه‌ها را مدت دو هفته قبل از كاشت لاى پارچه مرطوبى كنار يك بخارى مى‌گذارند كه در اين مدت ١۵ روز جوانه زدن آن تسريع شود
و اوايل بهار روى خطوطى به فاصله ٣٠ سانتى‌متر در خزانه كاشته و روى دانه‌ها كه نزديك به هم با فاصلۀ ۵ سانتى‌مترى قرار دارند در حدود ٢ سانتى‌متر خاك ريخته مى‌شود.
در سال بعد نهالهاى يكساله قوى كه هريك داراى چند جوانۀ خوب و ريشه‌اى قوى هستند از خزانه به محل مزرعه اصلى براى كاشت منتقل
و روى خطوطى با فاصلۀ يك متر و فاصله بين بوته‌ها ۵ / ٠ متر كاشته مى‌شوند.
چون مارچوبه چند سال در زمين مى‌ماند خاك مزرعه بايد خوب شخم عميق خورده و كود كافى داده شده باشد.
برداشت ساقه‌هاى مارچوبه همه‌ساله در اوايل پاييز و اوايل زمستان شروع مى‌شود
و ساقه‌ها از چند سانتى‌مترى بالاى خاك قطع مى‌شوند پس از آن خاك در فاصلۀ بين بوته‌ها و خطوط كاشت خوب زيرورو شده و كود داده
مى‌شود و به اين ترتيب ضمن اينكه پاى بوته‌ها خاك داده مى‌شود،
مزرعه نيز براى رشد گياه در سالى كه در پيش دارند آماده مى‌شود.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 271-272
توسط pejuhesh237 » دوشنبه ژانويه 28, 2013 11:21 am 
