شقاقل

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Umbelliferae و نام علمى نوع وحشى آنكه ريشه آن شقاقل مرباست Malabaila Schekakul Boiss

و مترادف آن Pastinaca secacul Russ. و Tordylium sekakul Mill. مى‌باشد.


فارسی:شقاقل و ششقاقل و حشقاقل و شقيقل و هشقيقل ، «گزربرى» ، «ريشه گزربرى» ، «زردك‌ريگى» ،

هندى :ستالي و سوالي و دودهالي و كاكول و ستاور نيز نامند

عربی:

یونانی:

انگلیسی:نوع مزروع آن را Parsnip و نوع وحشى آن را Wild Parsnip

فرانسه:Panais و Panais cultiv'e «نوع مزروع آن» و Panais checacul «نوع صحرايى آن»

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

بيخيست پر گره و با لزوجة و اندك شيرينى

و به سطبرى انگشتى و دراز و ساق گياه او پر كرده

و بر هر گرهى برگى رسته

و ثمرش به قدر نخودى و سياه و مملو از رطوبت سياه

و گلش بزرگتر از بنفشه و مستعمل از او بيخ او . کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 166

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

شقاقل گياهى است دوساله شكل ظاهرى آن شبيه گياه هويج برگهاى آن داراى بريدگى و درعين‌حال دندانه‌دار، ساقه‌هاى آن گوشه‌دار است.

ريشۀ آنكه براى تهيه مربا مصرف مى‌شود نسبتا ضخيم و ضخامت آن در حد يك انگشت، پرگره و كمى شيرين است.

ميوۀ آن در ابعاد يك نخود برنگ تيره و گلهاى آن به صورت چتر مركب در انتهاى شاخۀ گل‌دهنده ظاهر مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 136

[pejuhesh237]

. منبتش در زير اشجار متراكم و مكان نمناك کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 166


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

گياه شقاقل مربا در ماسه‌هاى مرطوب و حاشيه جنگلهاى متراكم انتشار دارد.

در ايران در دماوند، شمال ايران و شيراز در كوه برفى مى‌رويد.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 136

[pejuhesh237]

همه اجزاء استفاده مي شود.

هيج جزء آن سمي نيست


در اروپا بخصوص در فرانسه از نوع مزروع آن غذايى قديمى دارند به نام Pot-au-feu كه از گوشت گاو پخته و شقاقل مزروع

و انواع سبزيجات بخصوص تره درست مى‌كنند و چاشنى‌هايى كه مى‌زنند نسبتا خوشمزه مى‌شود.

در اروپا و امريكاى شمالى به عنوان سبزى و همچنين علوفه به كار مى‌رود. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 136

[pejuhesh237]

و قوتش تا چهار سال باقى

در اول گرم و در دويم تر کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 166

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

با رطوبت فضليه کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 549

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مبهى و مفتح و قاطع بلغم و مقوى كمر

و مسخن گرده و معده و مثانه و جگر و مصدع

و مضر اشتها و مصلحش عسل

و مرباى او با عسل بيغايله و مقوى ارواح و قوى

و قدر شربتش تا پنج درهم و بدلش در تقويه باه بوزن او حب الصنوبر و بوزيدانست. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 166


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

و مبهى و مفتح و قاطع بلغم و مقوى كمر

و مسخن گرده و معده و مثانه و جگر و مصدع

و مضر اشتها و مصلحش عسل

و مرباى او با عسل بيغايله و مقوى ارواح و قوى

و قدر شربتش تا پنج درهم و بدلش در تقويه باه بوزن او حب الصنوبر و بوزيدانست. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم ص 166


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[/size]
مربیات و بعضی حلویات

مرباى شقاقل
مبهى و مسمن بدن و مقوى اعصاب و كمر است

شقاقل تازه را كه پوست او را خراشيده در آب آهك صاف كرده كه بقدرى تندى داشته كه زبان را بگزد يك شبانه روز بخيسانند

و به آب بجوشانند يا بشويند تا اثر آب آهك نماند

بعد از آن در آب تازه طبخ دهند تا نرم و پخته شود

و عسل را بقوام آورده شقاقل را با عسل چند جوش دهند كه جذب عسل كند

و عسل آن مقدار بايد كه شقاقل را بپوشاند

و به اين دستورات مرباى كدو و پوست هندوانه و زردك و امثال او

و اگر قويتر خواهند جهة باه در مرباى شقاقل و زردك به ازاى هر صد ل

دارچينى زنجبيل قرنفل هيل جوزبوا از هر يك ٣ ل

مشك يكدانگ كوفته و بیخته اضافه نمايند کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم- ص336

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.در هريك صد گرم نوع اهلى شقاقل خام مواد زير وجود دارد:

آب  ٧٩  گرم، پروتئين  ٧ / ١  گرم، چربى  ۵ / ٠  گرم، هيدراتهاى كربن (قند و نشاسته) ١۵  گرم، كلسيم  ۵٠  ميلى‌گرم، فسفر  ٧٧  ميلى‌گرم، آهن  ٧ 

/ ٠  ميلى‌گرم، سديم  ١٢  ميلى‌گرم، پتاسيم  ۵۴١  ميلى‌گرم، ويتامين A 30 Iu تيامين  ٠٨ / ٠  ميلى‌گرم، رايبوفلاوين  ٠٩ / ٠  ميلى‌گرم، نياسين  ٢ 

/ ٠  ميلى‌گرم و ويتامين C 16 ميلى‌گرم.

در هريك صد گرم نوع اهلى شقاقل پخته كم‌آب مواد زير وجود دارد:

آب  ٨٢  گرم، پروتئين  ۵ / ١  گرم، چربى  ۵ / ٠  گرم، هيدراتهاى كربن (قند و) (نشاسته) ١٣  گرم، كلسيم  ۴۵  ميلى‌گرم، فسفر  ۶٢  ميلى‌گرم، آهن

 ۶ / ٠  ميلى‌گرم، سديم  ٨  ميلى‌گرم، پتاسيم  ٣٧٩  ميلى‌گرم، ويتامين A 30 Iu ، تيامين  ٠٧ / ٠  ميلى‌گرم، رايبوفلاوين  ٠٨ / ٠  ميلى‌گرم،

نياسين  ١ / ٠  ميلى‌گرم و ويتامين C 10 ميلى‌گرم. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 1 ص 137-138