زرنباد

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

ساقۀ زيرزمينى گياهى است كه به فرانسوى Zerumbet گفته مى‌شود. گياهى است از خانوادۀ زنجبيل Zingiberaceae ، نام علمى آن Zingiber zerumbet L. Sm.

زرنباد

فارسی:در مكۀ مشرفه مشهور بعرق الكافور

هندى :كچور

عربی:

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی

[pejuhesh237]

بیخى است عطرى كه او را مستدير ورق مي كنند تا از كرم زدن محفوظ ماند

و ظاهر او اغبر و باطنش مايل بزردى

نباتش به قدر دو شبر و برگش قريب به برگ انار و گلش

و ثمرش شبيه به تخم گل و بيخش مثل زراوند

و طعمش تلخ و آنچه شيرين باشد ضعيفست

و قوتش تا سه سال باقى کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص134

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

دو نوع مى‌باشد:
يكى كوچك و آن بيخى است از زنجبيل بزركتر و در بو تندتر و از ان اندك رائحۀ كافور آيد و اين را درست جوش نموده خشك مى‌نمايند

و بهندى كچور نامند و دوم بيخى است سطبر و اندك بلند و بعد برآوردن از زمين جوش داده ورق نمود خشك مى‌نمايند براى آنكه زود خشك كردد

و از فساد و كرم خوردن محفوظ ماند و اين را در هندى نركچور كويند

و برك آن بلند بقدر ذرعى و عريض بقدر چهار انكشت منضم شبيه ببرك زردچوبه و از برك زنجبيل بلندتر و عريضتر

و كل آن زرد شبيه بدستۀ كلي و او را ساقى از وسط درخت آن برميآيد و بر سر آن كلهاى زرد طولابرنى مى‌آيد

و كويند سفيد و سرخ نيز مى‌باشد و چون بيخ آن رسيد بركهاى آن رو بخشكي مى‌آورد و خشك مى‌كردد آن زمان برميآورند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 469

زرنباد بيخ گياهى است كمى معطر. سطح خارجى آن غبارى و تيره و مغز آن مايل به زردى و طعم آن تند و كمى تلخ است.

انواعى كه بوى آن ضعيف و كمى شيرين باشد، نوع نامرغوب آن مى‌باشد. به‌طور كلى از نظر تجارتى دو نوع است، نوعى از آن كمى از قطعات زنجبيل بزرگتر

و تندتر و بوى آن شبيه بوى زنجبيل و از آن كمى بوى كافور متصاعد مى‌شود.

اين نوع را پس از خارج نمودن از زمين تميز نموده، جوش داده و خشك مى‌نمايند.

نوع ديگر ضخيم و بلندتر است و پس از بيرون آوردن از زمين آن را تميز كرده و جوش مى‌دهند سپس آن را ورق ورق كرده خشك مى‌نمايند كه زودتر خشك شود.

گياه آن داراى برگهاى بلند غلاف‌وار به طول حدود يك متر و به عرض  ١٢ - ١٠  سانتى‌متر شبيه برگ زردچوبه و از برگ زنجبيل بزرگتر است.

گلهاى آن به رنگ زرد و مجتمع به صورت سنبله است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص169-170

[pejuhesh237]

و از بلاد چين و بنكاله و دكن آرند کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص134

د و منبت آن اكثر بلاد هند و بنكاله و دكهن و زيربادات و چين است و قوت آن تا سه سال باقي مى‌ماند کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 469

وطن اين گياه هندوستان و چين مى‌باشد و نيروى دارويى ريشۀ آن تا سه سال باقى مى‌ماند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 170

[pejuhesh237]

.در هند زرنباد در تمام موارد از نظر خواص جانشين زنجبيل است.

در هندوچين زرنباد را در الكل خيسانده و به عنوان مقوى و محرك و تصفيه‌كنندۀ خون و خون‌ساز مصرف مى‌كنند

و به علاوه تا دو هفته پس از زايمان براى رفع ضعف و سرگيجه استعمال مى‌شود و له‌شده و كوبيدۀ آن را براى رفع تشنج بر سر بچه‌ها مى‌اندازند.

اگر ضماد له‌شدۀ آن را روى شكم بچه بيندازند براى رفع تب مفيد است

در فيليپين از جوشاندۀ آن در استعمال داخلى براى معالجۀ آسم مى‌خورند و در استعمال خارجى جوشاندۀ غليظ آن را مانند روغن ماليدنى در مواضع روماتيسمى

براى تسكين درد روماتيسم مى‌مالند در گينۀ جديد اين گياه نقش مهمى در تمام مراسم و تشريفات مذهبى مردان دارد و زنان را عقيم مى‌كند.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 169-170

[pejuhesh237]

و در آخر دويم گرم و خشك و با رطوبة فضليه کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص134

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مفرح و مقوى دل و معده و دماغ و محلل رياح

و موافق روح حيوانى و طبيعى و مبهى و مدر بول و حيض و مسمن

و مسهل سودا و حابس قى و ترياق زهر جانوران

و مفتح سدد و جهة وحشت و مواد سوداوى و خفقان و رياح رحم

و تحريك باه و نعوظ و زحير اطفال و رفع رايحهء سير و پياز و شراب

و رفع درد دندان و حفظ صحت آن نافع

و ضماد تازهء او بر پا بالخاصيه رافع جميع علل سر

و طلاى او بر ورك جهة داء الفيل

و بخور او جهة گريزانيدن مورچه كه ديگر عود ننمايد مجرب

و تعليق قطعهء بزرك مقدار او بر حقوين و كمر باعث اعادهء باه مأيوسين

و مصدع و زياد او مضر دل

و مصلحش بنفشه و بدلش در تفرح دو مثل آن درونج

و در رفع زهرها مثل او درونج و نيم وزنش دانهء ترنج

و چهار دانگ او طرخشقوق

و قدر شربتش يك مثقال تا دو درهمست. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص134

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و ضماد برك تازۀ آن جهت رفع كلف نافع است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 469

[pejuhesh237]

و مفرح و مقوى دل و معده و دماغ و محلل رياح

و موافق روح حيوانى و طبيعى و مبهى و مدر بول و حيض و مسمن

و مسهل سودا و حابس قى و ترياق زهر جانوران

و مفتح سدد و جهة وحشت و مواد سوداوى و خفقان و رياح رحم

و تحريك باه و نعوظ و زحير اطفال و رفع رايحهء سير و پياز و شراب

و رفع درد دندان و حفظ صحت آن نافع

فرح‌آور و مقوى دل، دماغ، معده و براى افزايش نيروى جنسى مفيد است. ترياق زهر جانوران سمى است و قى را بند مى‌آورد

و مدر است و قاعده‌آور و مسهل سودا مى‌باشد و براى سرفۀ سرد و بلغمى، خفقان، گاز و بادهاى رحم و شكم‌روش اطفال مفيد مى‌باشد.

خوردن آن براى تحريك جنسى و در دهان نگه داشتن آن براى درد دندان نافع است جويدن آن براى تسكين سرفۀ سرد مزمن و رفع بوى سير و پياز از دهان مفيد است


و ضماد تازهء او بر پا بالخاصيه رافع جميع علل سر

و طلاى او بر ورك جهة داء الفيل

و بخور او جهة گريزانيدن مورچه كه ديگر عود ننمايد مجرب

و تعليق قطعهء بزرك مقدار او بر حقوين و كمر باعث اعادهء باه مأيوسين

و مصدع و زياد او مضر دل

و مصلحش بنفشه و بدلش در تفرح دو مثل آن درونج

و در رفع زهرها مثل او درونج و نيم وزنش دانهء ترنج

و چهار دانگ او طرخشقوق

و قدر شربتش يك مثقال تا دو درهمست. کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص134


. ضماد تازۀ آن براى تحليل ورمهاى سرد و تسكين درد آن، ماليدن آن به موى سر براى جلوگيرى از ريزش مو نافع است.

براى قلب مضر است و از اين نظر بايد با بنفشه خورده شود. مقدار خوراك آن از  ۴ - ٢  گرم است.

جانشين آن از جهت ايجاد فرح و نشاط، بوزيدان و درونج است و در مورد دفع زهرها و سموم هم‌وزن آن درونج و نصف وزن آن دانۀ ترنج كوبيده و نصف وزن آن طرخشقوق مى‌باشد. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 171

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:[/color]

و ضماد برك تازۀ آن جهت رفع كلف نافع است کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 469

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.از نظر تركيبات شيميايى در بيخ زرنباد اسانس روغنى فرّار وجود دارد. از ساقۀ زيرزمينى آن مادۀ زرومبون  جدا شده است.

مادۀ زرومبون كه يك مونوسيكليك سسكى‌ترپن‌كتون   است در محيط رشد باكترى‌هاى مايكروكوكوس پيوجينس واريته‌اورئوس

  و همچنين مايكوباكتريوم توبركولوزيس   را متوقف مى‌كند. يعنى نوعى آنتى‌بيوتيك است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 170