بیخى است عطرى كه او را مستدير ورق مي كنند تا از كرم زدن محفوظ ماند
و ظاهر او اغبر و باطنش مايل بزردى
نباتش به قدر دو شبر و برگش قريب به برگ انار و گلش
و ثمرش شبيه به تخم گل و بيخش مثل زراوند
و طعمش تلخ و آنچه شيرين باشد ضعيفست
و قوتش تا سه سال باقى
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص134 متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات: دو نوع مى‌باشد: يكى كوچك و آن بيخى است از زنجبيل بزركتر و در بو تندتر و از ان اندك رائحۀ كافور آيد و اين را درست جوش نموده خشك مى‌نمايند
و بهندى كچور نامند و دوم بيخى است سطبر و اندك بلند و بعد برآوردن از زمين جوش داده ورق نمود خشك مى‌نمايند براى آنكه زود خشك كردد
و از فساد و كرم خوردن محفوظ ماند و اين را در هندى نركچور كويند
و برك آن بلند بقدر ذرعى و عريض بقدر چهار انكشت منضم شبيه ببرك زردچوبه و از برك زنجبيل بلندتر و عريضتر
و كل آن زرد شبيه بدستۀ كلي و او را ساقى از وسط درخت آن برميآيد و بر سر آن كلهاى زرد طولابرنى مى‌آيد
و كويند سفيد و سرخ نيز مى‌باشد و چون بيخ آن رسيد بركهاى آن رو بخشكي مى‌آورد و خشك مى‌كردد آن زمان برميآورند.
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 469زرنباد بيخ گياهى است كمى معطر. سطح خارجى آن غبارى و تيره و مغز آن مايل به زردى و طعم آن تند و كمى تلخ است.
انواعى كه بوى آن ضعيف و كمى شيرين باشد، نوع نامرغوب آن مى‌باشد. به‌طور كلى از نظر تجارتى دو نوع است، نوعى از آن كمى از قطعات زنجبيل بزرگتر
و تندتر و بوى آن شبيه بوى زنجبيل و از آن كمى بوى كافور متصاعد مى‌شود.
اين نوع را پس از خارج نمودن از زمين تميز نموده، جوش داده و خشك مى‌نمايند.
نوع ديگر ضخيم و بلندتر است و پس از بيرون آوردن از زمين آن را تميز كرده و جوش مى‌دهند سپس آن را ورق ورق كرده خشك مى‌نمايند كه زودتر خشك شود.
گياه آن داراى برگهاى بلند غلاف‌وار به طول حدود يك متر و به عرض ١٢ - ١٠ سانتى‌متر شبيه برگ زردچوبه و از برگ زنجبيل بزرگتر است.
گلهاى آن به رنگ زرد و مجتمع به صورت سنبله است.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص169-170
توسط pejuhesh237 » سه شنبه ژانويه 08, 2013 10:40 pm 
