حنّا

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

Lawsonia inermisL از خانوداه Lythraceae

حنّا:ارقان‏ ارفون است و رقان و ايرقان و فعوليون و برنا و يرنا جمله اسم حنا است

فارسی:حنا

هندی: مهندى

عربی:الحنا-القطب

یونانی: ارقان و فقوليون

انگلیسی:Egyptian privet-Henna-camphire

فرانسه:hinne-Henne

آلمانی:Faerbkraut-Hennastrauch-Rothes aegyptisches-mundholz

ایتالیائی:Gipro-Enne-Alcanna

[/color]

[pejuhesh237]

نباتيست ساقش به قدر نيم زرع و سرخ

و برگش شبيه به برگ مورد و عريضتر از آن و نرم

و گلش سرخ مايل به سفيدى و فاغيه نامند

و خوشبو و در سالى دوبار گل میكند .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص96

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و در اكثر بلاد خصوص بنگاله خزان ندارد

مانند مورد الا آنكه در فصل بارش كه گرما و بودن آفتاب در برج سرطان تا آخر ميزان است سبزتر و رعناتر مى‌باشد و نشو و نما زياده مى‌نمايد

و مزروع و قلم هر دو مى‌باشد و قلم آن بيشتر

و در بعضى بلاد مانند بنگاله در سالى دو بار گل مى‌كند يكي در ايام بارش و ديگرى زمستان

و ثمر آن بقدر فلفلى و فى الجمله مانا با اسپند

و پوست آن نازك و خوشه‌دار و در جوف آن دانهاى ريزه

و گويند نر و ماده مى‌باشد :

برك نر آن عريض‌تر و بزركتر و برك مادۀ آن كوچكتر و سبزتر و بعد سائيدن رنكين‌تر و نبات آن رعناتر مى‌كرددکتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 368



درختچه حنا شاخه های غالبا خاردار و پوشیده از پوست خاکستری مایل به سفید دارد.

ارتفاع آن حداکثر به 6 تا 7 متر میرسد. برگهای آن متقابل، ساده و کامل به طول 2 تا 3 سانتیمتر به عرض یک سانتیمتر بیضوی و نوک تیز است.

پهنک برگ آن کناره غالبا پیچ خورد به سمت پایین دارد.

گلهای ان سفید رنگ یا گلی ،مجتمع به صورت خوشه های متعدد زیبا و دارای 4 کاسبرگ آزاد به 2 غده 4 گلبرگ

با یک غده در محل اتصال هر گلبرگ به نهنج و 8 پرچم است.

مادگی آن پس از امیزش و رسیدن به میوه ایی تبدیل میگردد که به صورت پوشینه 4 خانه دارای ظاهر مدور و محتوی دانه های هرمی شکل متعدد است.

درختچه حنا توسط لینه به صورت دو گونه یکی L.inermis (عاری از خار) و دیگری L.spinosal. (دارای خار) در آمده بود

ولی دانشمند گیاه شناس دیگر به نام desfontaines مشخص نمود که نمونه های خاردار همان پایه های مسن L.inermis

یعنی در واقع گیاه اصلی تا هنگامی که جوان است عاری از خار می باشد ولی هنگامی که مسن شد دارای خار میگردد.

پرورش حنا با ان که در منطقه وسیعی از آفریقا می روید معهذا به علت مصارفی که دارد در بعضی نواحی معمول است.

برای این کار باید اراضی سبک و روبه افتاب را که آب کافی داشته باشد انتخاب نمود.تکثیر ان از راه بذر صورت میگیرد.

بدین نحو که بذرها را در محلی قبلا می کارند و بعدا به زمین اصلی منتقل میکنند

و یا آنکه دانه را اگر شرایط لازم جهت رشد موجود باشد مستقیما در زمین اصلی میکارند. برداشت محصول معمولا از سال دوم و سوم آغاز میگردد. گياهان دارويي دكتر زرگري جلد دوم ص 353


ديسقوريدوس گويد: حناء درختچه‏اى است كه برگهايش بالاى شاخه ‏ها قرار گرفته و به برگ‏ زيتون شباهت دارند.

ليكن از برگ زيتون بهتر و نرمتر و سبزرنگتر است. گل حنا سپيد است و به گل اشنه مى‏ ماند و بوى خوش دارد.

تخم حنا سياه و شبيه به تخم گياهى است كه آن را ياس كبود (اقطى) خوانند. حنا را از سرزمينهاى گرم مى ‏آورند.قانون (ترجمه شرفكندى)، ج‏2، ص: 149

[pejuhesh237]

.در هند و بنكاله تا بقدر يكدو قامت انسان مى‌شود.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 368


نواحی جنوبی ایران و بلوچستان بم ونرما شیر. گياهان دارويي دكتر زرگري جلد 2 ص 358

[pejuhesh237]

و گويند زياده از يك مثقال زياده از يك مثقال او كشنده است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص96

قسمت مورد استفاده حنا برگ ان است که به حالت کامل و یا به صورت گرد در معرض استفاده قرار میگیرد.

در هندوچين از برگهاى آن براى معالجه جذام، يرقان، شوره سر استفاده مى‏شود

دم‏كرده برگهاى حنا را مانند چاى به زنها در موقع وضع حمل مى‏دهند.

جوشانده ريشه آن مدر است و براى معالجه ترشحات سوزاكى مهبل‏ مصرف مى‏شود و به علاوه براى نرم كردن سينه و برونشيت نيز نافع است

در شبه‏ جزيره مالايا: از له‏ كرده برگهاى تازه آن به صورت ضماد در موارد سوزش پا كه منشأ آن بيمارى برى- برى‏ و كمبود ويتامين‏B باشد

و همچنين براى معالجه ناراحتى‏ هاى پوستى استفاده مى‏كنند

و به علاوه براى جوش و كورك و زخمهاى ختنه و روماتيسم و بزرگ شدن معده به كار مى‏رود


از جوشانده برگهاى حنا به صورت غرغره براى رفع پيله دندان استفاده مى‏شود

. در مصرف داخلى براى كاهش درد معده بعد از زايمان و همچنين براى رفع خشونت صدا تجويز مى‏شود

. قاعده ‏آور است

. مخلوط با گياه علف دندان‏ براى سقط جنين مصرف مى‏شود

توجه: مصرف داخلى گياه علف دندان چون خراش‏دهنده و خطرناك است از نظر ميزان و مورد مصرف و ضرورت مصرف

و مراقبت در عوارض احتمالى بايد حتما نظير هر داروى غير مجاز مصرف داخلى، با توصيه و زير نظر پزشك باشد.

ريشه قابض حنا را خشك و خرد كرده و نرم كوبيده و براى معالجه جوش و كورك سر بچه ‏ها به سر آنها مى‏مالند.

ضمنا براى معالجه ناراحتى‏هاى چشم نيز به كار مى‏رود


در اندونزى از خمير برگهاى له‏ شده آن براى معالجه عفونت چركى نرمه‏بند دور انگشت دست‏ و ساير بيمارى‏هاى ناخن

و همچنين براى رفع هرپس‏ استفاده مى‏شود و از ميوه ‏هاى خيلى نارس آن مرهمى درست مى‏كنند كه براى رفع خارش مفيد است


در فيليپين روغن و مرهمى كه از برگهاى حنا درست مى‏كنند براى نرم كردن زخمها و التيام زخم و ضرب‏خوردگى و رفع خون‏مردگى به كار مى‏رود


برگ آن را دم كرده مانند چاى مى‏خورند از اضافه وزن جلوگيرى مى‏كند و پمادى كه از ميوه‏ هاى جوان آن درست مى‏شود

براى رفع خارش روى پوست مى ‏مالند كه خيلى مفيد است .معارف گياهى، ج‏3، ص: 20


حنا از رنگ های طبیعی بی زیان است و از ان در کشورهای مختلف مخصوصا توسط زنان به منظور رنگ کردن مو استفاده به عمل میاید.

حنا در نزد بعضی از ملل مخصوصا اعراب اهمیت خاص دارد و از ان منحصرا در جشن و سرودها مراسم ازدواج

در مواقعی که یک امر نشاط اور در پیش باشد استفاده به عمل میاورند.

از حنا برای رنگ کردن موی سر وپا استفاده میگردد.

برای این کار مقداری از ان را درظرفی وارد کرده بر روی ان اب می ریزند و پس از افزودن مقداری اب بهار نارنج به خوبی به هم می زنند

تا به صورت خمیر چسبنده ایی در اید.

به این خمیر هنگام استفاده مقداری اب اضافه میکنند تا رقیق شود بعد به موی سر می مالند

و چند ساعت ان را به حال خود می گذارند تا مو را رنگ کند.

اگر از حنا و اب اکسیژنه 20 حجم به طور متناوب جهت رنگ کردن موی سر استفاده به عمل اید موها رنگ حنایی روشن و تلالو اتشی زیبا پیدا میکند

و این عملی است که در افریقا و بعضی نواحی دیگر زنها انجام میدهند.

آنچه که در بازارهای دارویی به نام رنگ حنا د رمعرض استفاده قرار میگیرد مخلوط حنا با گرد برگ گیاهان مولد نیل است.

با استفاده از ان موی سر به رنگ تیره و حتی آبی سیاه دز می اید.

اگر بخواهند با استفاده از حنا رنگ موی سر نسبتا باقی بماند باید با افزودن مقدار کمی اسید بوریک یا اسید سیتریک

و یا اسید ادی پیک، اسیدیته انرا به 5/5 برسانند. حنا در فرمول محلو ل های شستشوی مو سر وارد می شود..

از نظر درمانی اثر از بین بردن قارچ های موی پوست سر را دارد.

در بعضی نواحی، گرد برگ حنا، برگ هلو و برگ تانن دار گیاهان مختلف را مخلوط کرده

برای رفع اگزما و جلوگیری از عرق دست و پا بدان میمالند. قراردادن گرد حنا و یا خیسانده ان برروی زخم و جراحات جهت بهبود انها بین مردم معمول است.

در ایران نیر به همین منظور از حنا جهت جلوگیری از عرق دست و پا و رفع بوی ناپسند ان و یا رنگ کردن موی سر ئ یره استفاده به عمل میاروند.

حنا در صنعت موارد استعمال فراوان دارد.

د منبت کاری به منظور رنگ کردن چوب های سفید رنگ و به دست اوردن رنگ زیبای آکاژور از حنا استفاده مینمایند.

در بعضی ممالک مالنند چین و هند و پشم و چرم را با حنا رنگ می کنند.

با انکه حنا دارای معادل 20/1 درصد اسانس می باشد معهذا تا کنون اقدام به استخراج ان جهت استفاده برای مصارف درمانی معین و غیره به عمل نیامده است. گياهان دارويي دكتر زرگري جلد 2 ص 357-358

[pejuhesh237]

مركب القوى و مايل به سردى و در دويم خشك و گويند در اول گرمست .کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص96


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.و مضر حلق و ريه و مصلحش كثيرا و لعاب بزرقطونا کتاب تحفه حکیم مومن- طبع قدیم-ص96

[pejuhesh237]

مفتح افواه عروق و سدد و مجفف بيلزع و محلل و در الحام قريب بدم الاخوين و با قوهء قابضه

و آشاميدن آب نقيع او روزى سي مثقال با هفت مثقال شكر جهة ابتلاء جذام به غايت نافع

و چون يك ماه مداومت كنند و جذام زايل نشود قابل ساير علاجات نيست

و هر روز بايد هفت مثقال و نيم او را در صد و پنجاه مثقال آب خيسانيده بجوشانند تا به خمس رسد

و آشاميدن آب نقيع دو مثقال او در ده روز باعث روئيدن ناخن اصلى به جاى ناخن كج و ناخن متاكّل

و جهة يرقان و سپرز و سنگ گرده و مثانه و عسر بول نافع و مسقط جنين

و آشاميدن جرم او بقدر نيم مثقال بالخاصيه رافع قولنج

و مضر حلق و ريه و مصلحش كثيرا و لعاب بزرقطونا

و ضماد او بر كف پاى آبله دار مانع بروز آبله در چشم او خصوصاً چون با اندك عصفر و زعفران آميخته

و نطول آب مطبوخ او جهة حمره و سوختگى آتش

و مضمضه او جهة قروح دهن و قلاع اطفال

و طلاى او جهة اورام حاره که زردآب ازو آید

و با روغن جهة رفع جرب و با آب برگ بیدانجیر جهة شقاق مزمن و درد زانو مجرب

و بر جبهه و صدغین جهة منع ريختن مواد به چشم خصوصا چون با آب گشنيز سرشته باشند

و با قطران و روغن زيتون جهة رويانيدن موى سر

و با گل حرف جهة فتق و قيله و با زفت

و روغن گل جهة قروح سر و برگ گردكان بالمناصفه جهة بيضه و خوذه و سعفه و صداع ريحى و بلغمى مجرب

و به دستور با آب نمك بغايت مؤثر ذرور او جهة تجفيف قروح

خوردن تخم او به قدر يك مثقال با عسل و كتيرا جهة تقويه دماغ به غايت نافع

و كل او معتدل و لطيف و يك مثقال او با سه وقيه آب و عسل جهة قطع نزلات و انواع صداع و تجفيف رطوبات

و طلاى آن جهة التيام قروح و رفع خناق و فالج و امراض دماغى و عصبانى و درد اعصاب

و با سركه جهة درد سر و با موم و روغن گلسرخ جهة درد پهلو و كوفتگى اعضا

و با ادويهء مخصوصه سپرز جهة ورم و درد آن

و گذاشتن او در ميان لباس موئينه مانع كرم زدن او و برگ آن را نيز صاحب اين اثر دانسته‌اند

و روغن گل حنا که دهن الفاغيه نامند به دستور روغن گلسرخ مكرر در روغنها

پرورده كنند گرم و محلل و مقوى موى و نيكو كننده رخسار است

و بدلش روغن مرزنجوش است و روغن حنا از جملهء مركباتست و در دستور ثانى مذكور است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص96



متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و در حديث وارد است كه حنا سيد رياحين است تخضيب بدان شعار اهل اسلام و ايمان است و صداع را زائل مى‌كرداند

و نور بصر مى‌افزايد و تقويت باه مى‌نمايد

امراض معده و كبد و طحال و مجارى بول و رحم و جذام و طاعون و وبا و غيرها را نافع

و بالخاصيت آشاميدن مقدار نيم مثقال جرم آن و نقوع ده مثقال آن جهت يرقان و سپرز و سنك گرده و مثانه و عسر البول

و رفع احتباس آن و اسقاط جنين و تا ده روز متوالي بدستور جهت وبا و قروح مجارى بول و ادرار بول

و روغن برك آن نيز مقوى و محلل و رافع اوجاع و تمدد اعصاب و مفاصل است و در قرابادين مذكور شد .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 369

[pejuhesh237]

مفتح افواه عروق و سدد و مجفف بيلزع و محلل و در الحام قريب بدم الاخوين و با قوهء قابضه

و آشاميدن آب نقيع او روزى سي مثقال با هفت مثقال شكر جهة ابتلاء جذام به غايت نافع

و چون يك ماه مداومت كنند و جذام زايل نشود قابل ساير علاجات نيست

و هر روز بايد هفت مثقال و نيم او را در صد و پنجاه مثقال آب خيسانيده بجوشانند تا به خمس رسد

و آشاميدن آب نقيع دو مثقال او در ده روز باعث روئيدن ناخن اصلى به جاى ناخن كج و ناخن متاكّل

و جهة يرقان و سپرز و سنگ گرده و مثانه و عسر بول نافع و مسقط جنين

و آشاميدن جرم او بقدر نيم مثقال بالخاصيه رافع قولنج

و مضر حلق و ريه و مصلحش كثيرا و لعاب بزرقطونا

و ضماد او بر كف پاى آبله دار مانع بروز آبله در چشم او خصوصاً چون با اندك عصفر و زعفران آميخته

و نطول آب مطبوخ او جهة حمره و سوختگى آتش

و مضمضه او جهة قروح دهن و قلاع اطفال

و طلاى او جهة اورام حاره که زردآب ازو آید

و با روغن جهة رفع جرب و با آب برگ بیدانجیر جهة شقاق مزمن و درد زانو مجرب

و بر جبهه و صدغین جهة منع ريختن مواد به چشم خصوصا چون با آب گشنيز سرشته باشند

و با قطران و روغن زيتون جهة رويانيدن موى سر

و با گل حرف جهة فتق و قيله و با زفت

و روغن گل جهة قروح سر و برگ گردكان بالمناصفه جهة بيضه و خوذه و سعفه و صداع ريحى و بلغمى مجرب

و به دستور با آب نمك بغايت مؤثر ذرور او جهة تجفيف قروح

خوردن تخم او به قدر يك مثقال با عسل و كتيرا جهة تقويه دماغ به غايت نافع

و كل او معتدل و لطيف و يك مثقال او با سه وقيه آب و عسل جهة قطع نزلات و انواع صداع و تجفيف رطوبات

و طلاى آن جهة التيام قروح و رفع خناق و فالج و امراض دماغى و عصبانى و درد اعصاب

و با سركه جهة درد سر و با موم و روغن گلسرخ جهة درد پهلو و كوفتگى اعضا

و با ادويهء مخصوصه سپرز جهة ورم و درد آن

و گذاشتن او در ميان لباس موئينه مانع كرم زدن او و برگ آن را نيز صاحب اين اثر دانسته‌اند

و روغن گل حنا که دهن الفاغيه نامند به دستور روغن گلسرخ مكرر در روغنها

پرورده كنند گرم و محلل و مقوى موى و نيكو كننده رخسار است

و بدلش روغن مرزنجوش است و روغن حنا از جملهء مركباتست و در دستور ثانى مذكور است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص96



متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و در حديث وارد است كه حنا سيد رياحين است تخضيب بدان شعار اهل اسلام و ايمان است و صداع را زائل مى‌كرداند

و نور بصر مى‌افزايد و تقويت باه مى‌نمايد

امراض معده و كبد و طحال و مجارى بول و رحم و جذام و طاعون و وبا و غيرها را نافع

و بالخاصيت آشاميدن مقدار نيم مثقال جرم آن و نقوع ده مثقال آن جهت يرقان و سپرز و سنك گرده و مثانه و عسر البول

و رفع احتباس آن و اسقاط جنين و تا ده روز متوالي بدستور جهت وبا و قروح مجارى بول و ادرار بول

و روغن برك آن نيز مقوى و محلل و رافع اوجاع و تمدد اعصاب و مفاصل است و در قرابادين مذكور شد .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 369

آشاميدن دو مثقال آب جوشانده او چندانكه از جوشيدن به يك پنجم برسد تا ده روز باعث روئيدن ناخن اصلى بجاى ناخن كج و ضرب‏ديده

و تا سى روز خوردن همين مقدار آن با شكر رافع رنج جذام ميشود و گفته ‏اند در صورت عدم بهبود قابل ديگر معالجات نميباشد بشرط سلامت و غير تقلبى بودن.

خوردن روزى يك قاشق از حناى جوشانده بصورت مذكور با شكر بهبود يرقان و طحال و سنگ كليه و سنگ مثانه و شاش‏بند ميدهد.

خوردن يك قاشق چاى‏خورى از خشك و يا قاشقى از جوشانده او باعث سقط جنين و زيادتر از اين مقدار آن خطرناك و باعث مسموميت قاتل ميشود

و در صورت استعمال رافع ضرر آن خوردن لعاب كتيرا و لعاب اسفرزه ميباشد.

ضماد (ماليدن) حنا بر كف پاى بيمار آبله گرفته جلوگيرى از بروز آبله به چشم او ميكند.

بستن حنا به دست و پاى زحمت‏ديده و مجروح از آتش و سوختگى باعث بهبود و پوست‏ رفتگى آن ميشود.

مضمضه حنا در دهان باعث بهبود جراحت و (برفك) دهان اطفال ميشود.

ماليدن حنا جهت تحليل ورم‏هاى گرم و جراحات زرد آب‏دار سريع الاثر ميباشد.

ماليدن حنا با روغن رفع جرب و خارش ميكند.

ماليدن حنا با آب برگ كوچك او رفع شقاق (ترك مقعد و لب و فرج) و درد زانو ميكند.

بستن حناى خيسانده بسر باعث تقويت پوست و موى و سرخى رنگ مو ميشود.

ماليدن حنا بر پيشانى و شقيقه‏ها منع ريختن مواد فاسد بچشم، خصوصا كه با آب گشنيز خمير كرده باشند ميكند.

بستن حنا بر سر مخصوصا كه آنرا با (قطران) و روغن زيتون آميخته باشند جلوگيرى از ريزش مو نموده و موجب روئيدن موى تازه ميشود.

ماليدن حنا با سائيده گل تره‏تيزك باد فتق را فرو مينشاند.

ماليدن حنا با زفت و روغن گل سرخ يا بادام، زخم و جوش و جراحت سر را پاك ميسازد.

ماليدن حنا با كوبيده برگ گردو بالمناصفه جهت باد و نفخ و رنج بيضه مفيد و ماليدن آن بر پيشانى درد شقيقه و سردرد بادى و بلغمى را فرو مينشاند،

خاصه كه آنرا با نمك آميخته باشند.

پاشيدن حناى خشك بر روى زخم، آنرا جمع كرده بهبود ميبخشد.

خوردن كوبيده تخم حنا بوزن دو سه نخود با عسل و كتيرا در چند نوبت باعث تقويت قواى دماغى ميگردد.

گل او لطيف و معتدل و نيم مثقال سائيده او با آب و عسل قطع نزله ‏ها و انواع سردرد نموده و رطوبات مضر را جمع ميكند.

ماليدن حنا التيام زخم و جراحات ميدهد.

ماليدن حنا بر گلو باعث بهبود خناق و امراض حلق ميشود.


ماليدن آن بر سر و پيشانى باعث سلامت امراض دماغى و عصبانى ميشود.

ماليدن حنا بر بدن باعث تقويت اعصاب ميشود.

ماليدن حنا با سركه بر سر علاج درد سر ميكند.

ماليدن حنا با موم و روغن گل سرخ يا كنجد «كه موم را در روغن ذوب كنند» درد پهلو و كوفتگى اعضاء را رفع ميكند.

گذاشتن حنا در لباس پشمى مانع كرم (بيت) زدن او ميشود و برگ او را نيز همين خاصيت ميباشد. كتب طبى انتزاعى (فارسى) (طهران قديم)، ج‏1، ص: 280


آرايش: حنا و آب كندس را بر موى بيندايند موى را سرخرنگ كند. خاصيت: داراى نوعى گدازندگى و گيرندگى است.

خشك كند و آزار نمى‏رساند و تحليل مى‏برد. بادشكن است و دهانه رگها را باز مى‏كند.

روغن حنا بسيار گرمى‏بخش و نرم‏كننده است.

دمل و جوش: آب‏پز حنا در علاج ورم گرم و بلغمى و ورم پره بينى مفيد است كه مى‏خشكاند.

زخم و قرحه: آب‏پز حنا را بر سوختگى پاشند مفيد است. گويند در معالجه زخم كار خون سياوشان را مى‏كند

و براى معالجه استخوان شكسته حناى تنها يا داخل مرهم موم و روغن گل (قيروطى) سودمند آيد.

مفاصل: درد پى‏ها را تسكين دهد. در مرهم فالج و كشيدگى وارد است.

روغن حنا خستگى را از بين مى‏برد پيها را نرمش بخشد و در شكستگى استخوان مفيد است.

سر: حنا و سركه را بر پيشانى مالند سردرد تسكين يابد. حنا و سركه در علاج زخم دهان و جوشهاى زبان و پيرامون زبان مفيد است.

سينه: داروى ورم داخلى حجاب (شوصه) است و در مرهم خناق وارد است.

اندامان دفعى: درد زهدان را دوا است.

حنا معالج امراض: كجى ناخن، جذام، يرقان، طحال، سنگ كليه و مثانه، آبله، جرب، مقعد و فرج، باد فتق، درد شقيقه‏

حب حنا اين حب را در علاج نقرس- كه به كار برده‏ اند- همه پسنديده ‏اند

. نسخه‏ هليله سياه تهى‏ شده از هسته ده درهم، بليله، آمله، گياه خلال دندان (شيطرج)،

زنجبيل و نمك هندى هريك سه درهم، الوا سى درهم، مرزه ايرانى، بيخ كبر، مقل و حنا هريك دو درهم.

سورنجان به وزن همه داروها.

مقل در شراب حل شود. داروهاى ديگر را همگى بكوب و ببيز و همه را درهم بسرش و حبهاى كوچك از آن بساز و هربار به وزن دو درهم تناول شود. قانون (ترجمه شرفكندى) ؛ ج‏7 ؛ ص516


حبّ حنا جهت قولنج و طاعون و اوجاع رحم نافع‏

صنعت آن‏

بكيرند برك حناى خشك پنج درم كثيرا ربّ السّوس از هريك يك درم كوفته بيخته با لعاب بزرقطونا سرشته حبوب سازند

شربتى از يك درم تا يك و نيم درم با آب كرم با طبيخ شبت فرو برند


دهن كل حنا نيكوكننده رنك رخسار و مقوّى مو و جهت حبر كسر عظام نافع‏

صنعت آن‏

بكيرند كل حنا هر قدر كه خواهند اكر تازه و تر است باهم وزن آن روغن كنجد تازه و يا زيت در شيشه كنند و در افتاب كذارند

و هر هفته يك مرتبه صاف نموده تجديد كل نمايند و تا سه مرتبه و هرچند زياده كنند بهتر است

و اكر خشك است يك شبانه روز در شش وزن آن آب بخيسانند و بدستور مسطور در دهن ورق آن مرتّب نمايند و بكار برند

دهن حنا نوع ديكر كه از آن اقواست‏

صنعت آن‏

بكيرند برك حناى تازه هر قدر كه خواهند و پاك شسته قدرى بسايند و آب آن را بكيرند

و با نيم وزن آن روغن كنجد تازه در قدر مضاعف و يا باتش ملايم بدستور طبخ نمايند تا روغن بماند استعمال نمايند

مرهم حنا بجهت قروح خبيثه و ناصور و زخم اتشك و زخمهاى كهنه نافع و مجربست‏

صنعت آن‏

برك حناى در سايه خشك نموده هوچويه قنه پوست مغيلان از هريك نوزده مثقال برك نينب كه معروف به نيم است

موم زرد غير مستعمل از هريك سى و هفت مثقال و نيم روغن كنجد سفيد هفتاد و پنج مثقال اجزا را در سه هزار مثقال آب بجوشانند

تا ثلث آن يعنى هزار مثقال بماند صافى نموده بعد از آن موم و قنه و روغن داخل كرده باتش ملايم بجوشانند تا آب رفته روغن بماند

جدوار خطائى بنفش مجرّب يك مثقال سوده داخل كرده در هاون بدسته بمالند تا يكسان شود و در ظرف چينى نكاه دارند و بكار برند

مرهم حناى ديكر مشهور بمرهم داودى كه همان منافع دارد

صنعت آن‏

برك حناى در سايه خشك كرده كات سفيد از هريك چهار درم فلفل سياه دو درم همه را نرم سوده روغن مسكه كاو شانزده

درم موم خالص در آن كداخته از آتش بركرفته ادويه را بدان ممزوج نموده بچوب نينب برهم زنند تا مرهم شود و بكار برند

[مطبوخ حنا جهت ابتداى جذام كه زايل نشود و قابل معالجات نباشد]

مطبوخ حنا جهت ابتداى جذام كه زايل نشود و قابل معالجات نباشد و امراض سوداويّه و قروح و جروح سوداويّه و طاعون و در ايّام و با آشاميدن آن مفيد است‏

صنعت آن‏

بكيرند برك حناء در سايه خشك نموده سى مثقال و در آب شب بخيسانند تا صبح باتش ملايم در يك رطل آب جوش دهند تا ثلث آب بماند

صاف نموده هفت مثقال شكر سفيد داخل كرده بياشامند و كفته‏اند كه چون مدت يك ماه بدين مداومت كنند جذامى را كه قابل علاج نباشد زايل كرداند

و بايد هر روز هفت مثقال و نيم آن را در صد مثقال آب شب بخيسانند و صبح بجوشانند تا بخمس كه بيست مثقال است برسد صافى نموده بياشامند

[نقوع برگ حنا]

نقوع برك حنا نافع از جهت امراض مذكوره چون مدت بيست روز بياشامند

صنعت آن‏

برك حناى خشك را هر روز چهار اوقيه با يك اوقيه شكر در شب بخيسانند و صبح صاف نموده بياشامند و غذا كوشت بزغاله و برّه املك را با چلاو تناول نمايند

[نقوع ديگر جهت رويانيدن ناخن كج و متاكل و اوجاع رحم و شوصه‏]

نقوع ديكر جهت رويانيدن ناخن كج و متاكل و اوجاع رحم و شوصه و يرقان و سپرز و سنك كرده و مثانه و عسر البول را نافع و مسقط جنين است‏

صنعت آن‏

بكيرند ده مثقال برك حناى خشك را و شب در آب بخيسانند و صبح صاف نموده بياشامند

نقوع ديكر جهت امراض مذكوره‏

صنعت آن‏

بكيرند برك حناى خشك ده مثقال شاهتره پنج مثقال قصب الذريره يك مثقال افتيمون هفت مثقال هليله سياه زنكى يك مثقال شب در آب كرم بخيسانند

و صبح آب صاف آن را با سه مثقال شكر سفيد بياشامند تا مدت بيست و يك يوم و يا چهل و يك يوم‏ .قرابادين كبير ؛ ص926

[pejuhesh237]

. اثر بازدارندگی غلظت های مختلف عصاره حنا(Lawsonia inermis) روی قارچ بیماریزای Fusarium solani )

گیاه درختچه ای حنا با نام علمی Lawsonia inermis یکی از گیاهان دارویی است که از دیر باز شناخته شده

و برای درمان بعضی از بیماری های پوستی از جمله اگزما و جرب توصیه می شود.

این گیاه همچنین دارای خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی می باشد که این اثر را به وجود ماده ای به نام لاوسون در آن نسبت می دهند.

قسمت مورد استفاده آن برگ درختچه می باشد.

در مطالعه حاضر اثر بازدارندگی احتمالی غلظت های مختلف عصاره حنا روی قارچ بیماریزای گیاهی Fusarium solani بررسی شده است.

در این مطالعه آزمایشات فاکتوریل 3 در 4 بر پایه طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور روش جایگذاری با سه سطح داخل محیط کشت،

پخش روی سطح محیط کشت و استفاده درون چاهک و غلظت عصاره حنا شامل چهار سطح صفر، 10، 30 و50 میلی گرم بر لیتر با سه تکرار انجام شد.

قارچ Fusarium solani از قسمت نوک هیف کشت دو روزه استفاده شد.

پس از کشت قارچ پتری دیش ها در شرایط 25 درجه سانتیگراد به مدت تا زمان پر شدن پتری دیش های شاهد نگهداری شده

و هر روز قطر کلنی قارچ اندازه گیری و ثبت گردید.

نتایج آنالیز واریانس نشان داد که هم بین روش های جایگذاری و همچنین غلظت های عصاره اختلاف معنی داری وجود دارد.

در روش جایگذاری داخل محیط و غلظت عصاره 50 میلی گرم بر لیتر بیشترین بازدارندگی از رشد قارچ مشاهده گردید.

امید است با توجه به اثرات بازدارندگی عصاره حنا با تحقیقات بیشتر بتوان از عصاره این گونه گیاهان

در تولید قارچ کش های با منشا گیاهی به جای قارچ کش های با منشا شیمیایی استفاده کرد.

[pejuhesh237]

[pejuhesh237]

در برگهاى حنا گلوكوزيد و ماده رنگى و هنوتانيك‏اسيد وجود دارد.

ماده رنگى آن به نام لاوسون‏ مشابه با - هايدروكسى- آلفا- نافتوكينون‏ است

طبق بررسى‏هاى ديگرى گزارش شده كه در برگهاى آن يك ماده اوكسى- نافتوكينون‏ به نام لاوسون وجود دارد

اين ماده داراى خاصيت آنتى‏بيوتيك مى‏باشد گلهاى آن معروف است كه خواب‏ آور عميق است.

اسانس روغنى كه از گلهاى آن گرفته مى‏شود داراى آلفا- يونون‏و بتا- يونون‏ است [باسلاس‏] كه بتا- يونون جزء اعظم آن را تشكيل مى‏دهد .معارف گياهى ؛ ج‏3 ؛ ص19


حنا به همه ازمایشهایی که بر روی آن به عمل امده هنوز به طور کامل مشخص نیست.

حنا به طور متوسط دارای 7 تا 8 در صد تانن-6 درصد مواد چرب-اسانس- 2تا 3 درصد مواد رزینی- 2 در هزار از یک ماده رنگی قابل تبلور است.

این ماده که به صورت بلوریهای سوزنی شکل و به رنگ زرد نارنجی متبلور میگردد از برگ حنا به دست میاید

و در رنگرزی به عنوان یک ماده رنگی اسید موزد استفاده قرار میگرید.

بلوریهای سوزنی شکل مذکور اگر در مقابل هوا و نور قرار گیرد رنگ قرمز پیدا میکند

و به همین جهت است که اگرظرف محتوی گرد حنا در مقابل هوا و نور قرار بگیرد

قسمت های از انکه در مقابل هوا و نور است قرمز رنگ می شود در حالیمه قسمت های داخلی حنا سبز رنگ باقی میماند.

ماده رنگی حنا به طوری که در کتب علمی منعکس است لاوسون نام دارد و از برگ حنا استخراج گردیه و سنتز نیز شده است.

لاوسون به صورت بلوریهای منشوری شکل در اسید استیک به دست نمیاید. در گرمای 195-196 درجه تجزیه می شود.

حنا علاوه بر مواد مذکور دارای مانیتول و موسیلاژ است.وجود موسیلاژ باعث میگردد که برگ حنا به سهولت با آب به صورت خمیر در آید.

لاوسون دارای سمیت بسیار کم و اختصاصات فارماکوژیکی به شرح زیر است:

1-کند شدن زود گذر ضربان قلب با افزایش دامنه انقباض ان

2-ایجاد حالت ضد اسهال بر اثر مصرف برگ حنا( دارای ماده موثر لاوسون) که مکانیسم آن کاهش تونوس و حرکات دودی شکل روده است.

3- دارا بودن اثر ضد توموری معتدل در موش صحرایی و در موش

4-دارا بودن اثر ضد باکتری مخصوصا در باکتری های گرم مثبت

5- دارای بودن اثر ضد قارچی قوی مخصوصا در قارج های مولد کچلی

6-رنگ کردن

در کشورهای غربی استفاده از حنا در تهیه فراورده های زیبایی اهمیت فراوان دارد.

به نظر می رسد که لاوسون تنها ماده رنگی است که به تنهایی عمل نمیکند ولی برگ حنا که دارای ان است این اثر را ظاهر نمی سازد

گرد حنا را گاهی با چای سیاه مخلوط کرده به کار می برند که در این حالت تانن های کاتشیک در سطح مو باقی می مانند.

به نظر می رسد که حنا به صورت پرده ایی مانع تاثیر اشعه خورشید بر روی پوست بدن می شود.

از لاوسون به طوری که در کتب علمی جدید منعکس است به صورت مخلوط با نام ماده ایی به نام دی هیدروکسی استن،

فراوردهایی از قبیل لوسیون و کرم تهیه میکنند که با مالیدن انها بر روی پوست از تاثیر خورشید بر روی پوست بدن مانند پرده ایی ممانعت به عمل میاید.

دی هیدروکسی استن و به صورت بلورهایی جاذب الرطوبه جامد با بوی مخصوص و طعم شیرین و سرد کننده است.

در اب به نسبت برابر و در الکل به نسبت یک پنجم و استن حل میگردد.

این ماده اگر بر روی پوست بدن اثر داده شود گاهی ایجاد خارش میکند.

لوسیون وکرم های ان رنگ پوست را قهوه ایی ( مشابه رنگی که براثر تابش خورشید بر روی پوست حاصل می شود) مینماید

و اگر تاثیر ان بر روی پوست ادامه یابد رنگ قهوه ایی تدریجا تا رسیدن به یک حد معین تیره تر میگردد

ضمنا اگر ادامه استفاده از ان متوقف گردد رنگ پوست پس از 2 روز شروع به روشن شدن میکند و بعد از 12 تا 14 روز رنگ قهوه ایی زایل میگردد.

کرم و لوسیون حاصله ازآن باید طوری تهیه شوند که هر یک محتوی 2/ تا 5/ در صد ار این ماده باشند به علاوه در تهیه انها معادل 20 درصد اب بکار فته است.

این فراوردها چون هیچ گونه ممانعتی از تاثیر اشعه خورشید بر روی پوست و ایجاد آفتاب زدگی به عمل نمی اورند

از این جهت در تهیه انها علاوه بر ماده مذکور لاوسون و مواد دیکر را با در نظر گرفتن نسبت های دقیق باید به کار رود.

از این ماده برای ایجاد رنگ قهوه در پوست بدن( برنزه کردن) استفاده به عمل میاورند. گياهان دارويي جلد 2 ص 354