نباتيست شبيه به كولان كه نوعى از اسل است
بيخش غليظ و بسيار شاخ و باريك و برگش ريزه تر از كولان
و از آن در حجم و قد كوچكتر و مایل به سرخى و زردى و ثقيل الرايحه
و شكوفه او بسيار و انبوه و سفيد و با عطريّه و تند طعم و گزنده
و ديسقوريدوس فرموده كه قسمى ازو را ثمرى می باشد سياه رنگ
کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص 16متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق بخشي از تحفه بود و سائيدۀ آن را با بيخ آن باصطلاح اهل مكه غسول نامند و بآن دست مى‌شويند
اما صنف دوم آن اذخر اجامي است و آن كياهى است كه از بيخ آن در هند خسخانه مى‌سازند و مشهور بخس است
و كياه آن در شكل شبيه باذخربرى است و ليكن كياه آن خوش‌بو نيست مانند اذخر برى و خشن است
و بيخ آن خوش‌بو و باريك و بسيار دراز قريب بذراعى و بفارسي بيخ و الا نامند
و اما اذخر برى كويند اين صنف غليظ مى‌باشد و تخم آن مخدر و بهتر و مختار
و مستعمل بيخ و فقاح اذخر عربي مكي خوش تركيب نيكو رائحۀ آن است كه كياه و بركهاى آن بسيار بلند و صلب و خشن نباشد
بلكه نرم و انبوه و كوتاه باشد و شيخ الرئيس نوشته آنچه فقاح آن مائل بسرخي
و چون شكافته شود بنفش و ساق آن باريك و در خوش‌بوئى شبيه ببوى ورد باشد چون نرم كنند و بدست بمالند
و چون بخايند زبان را بكزد و بسوزاند نكوست منفعت آن بسيار در كل و فقاح و بيخ و شاخهاى آن بود
و بهترين آن عربي صلب خوشبوى باريك صلب آن است
کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 109-111
گياهى است پايا داراى ساقۀ راست به بلندى ٣٠ سانتى‌متر و چون برگهاى فراوانى دارد به صورت انبوه در محيطهاى كشت در مى‌آيد.
گياه بسيار معطّرى است و قسمت زيرزمينى يا بيخ گياه ضخيم و معطّر و از آن اسانس زرد رنگى تهيه مى‌شود.
گلهاى آن متعدد، انبوه، سفيد رنگ و معطّر مى‌باشد و با طعم تند و گزندۀ زبان است
از غلات اسانس‌دار گونه‌هاى ديگرى از اين جنس نيز از نظر اسانس معروف
و در صنعت عطرسازى كاربرد دارد كه به شرح چند گونۀ آن مى‌پردازيم:
١ . Cymbopogon citratus) DC. (Stapf :گياهى است پايا با برگهاى معطّر و داراى بويى شبيه ليمو از تقطير قسمت بالاى برگهاى
گياه اسانسى تهيه مى‌شود كه تا ٨۵ درصد آن سيترال است.
کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 4 ص 298-300
توسط pejuhesh237 » شنبه فبريه 02, 2013 6:37 pm 
