علویان اتیوپی
كشور "حبشه" يا همان "جمهوری فدرال دموکراتیک اتیوپی" كشوري است در شرق قارۀ آفريقا به پايتختی "آديسآبابا" ، با 1,104,300 كيلومتر مربع وسعت و بيش از 75 ميليون نفر جمعيت. سومالي در شرق، كنيا در جنوب، سودان در غرب، و اريتره در شمال اين كشور، با آن مرز مشترك دارند. حدود نيمي از جمعیت اين كشور، مسلمان و نيم ديگر مسيحي هستند كه ارتدوكسها اكثريت آنان را تشكيل ميدهند.
اين كشور سابقهاي هزاران ساله دارد. در سال 1936 تحت اشغال ايتاليا درآمد و اين اشغال تا 1941 و شكست اين كشور در جنگ جاني دوم ادامه داشت. اتيوپي بالاخره توانست در سال 1944 از سيطره انگلستان خارج و مستقل شود.
اولین ریشههای تشیع در اتيوپي به اولین روزهایی بر میگردد که دعوت اسلامی وارد این سرزمین شد، یعنی در زمان مهاجرت مسلمانان صدر اسلام به حبشه.
این مهاجران که به دستور پیامبر اکرم(ص) و از شر فشارها و شکنجههای کفار قریش به سوی حبشه هجرت کردند تحت سرپرستی جناب «جعفر بن ابیطالب» برادر امیرالمؤمنین(ع) قرار داشتند. پس از واقعه معروفی که طي آن «اصحمة بن ابجر النجاشی» پادشاه وقت حبشه تحت تأثیر آياتي از "سوره مریم" قرار گرفت، اين مسلمانان توانستند از مكر كفار قريش رهايي يافته، در آنجا در آزادی کامل به زندگي و فعاليت بپردازند.
پس از قدرت گرفتن اسلام و فراتر رفتن آن از مرزهای حجاز، گروهی از اهالی یمن که شیعه شده بودند به حبشه هجرت کردند و با خود پیام مکتب اهلبیت علیهم السلام را به این سرزمین رساندند. این افراد بعد از شنیدن وصایای رسول الله(ص)، نسبت به خلافت حضرت علی(ع)، جزء شیعیان آن حضرت قرار گرفتند؛ چراکه یمن سرزمینی بود که پیامبر(ص) علی(ع) را برای تبلیغ به آن کشور فرستاده بود و اهالی این سرزمین از کسانی بودند که به دست ایشان اسلام آورده بودند.
حتی گفته میشود که پس از مرگ اصحمة النجاشی، هنگامی که نجاشي بعدي، خبر کنار زده شدن علی (ع) را از خلافت شنید، تشیع خود را علنی کرد و آنچه رخ داده بود را رد نمود.
موج دوم تشيع در حبشه به "عصر عباسی" بازميگردد. در اين دوران تاريك، گروههایی از پیروان اهلبیت (ع) از فشارها و مظالم بنیعباس فرار و به حبشه هجرت کردند. آنان توانستند برخی از قبایل بتپرست اتیوپی را مسلمان نموده و به نزاعهای قبیلهای در این منطقه پایان دهند. همچنين گفته میشود آغاز انفصال سرزمینهای "ارتیره" و "سومالی" از کشور اتیوپی، به این دوران باز میگردد .
شیعیان فعلي اتيوپي نیز متشکل از دو گروه هستند: 1. شیعیان قدیمی 2.مستبصرين .
تعداد زيادي از شيعيان بومي اثنی عشری اين كشور در منطقه "نغلیبورنا" واقع در شمال شرق اتیوپی و 610 کیلومتری پایتخت زندگی میکنند.
مردم این منطقه ـ که حدود 360 کیلومتر از مرز حبشه با سومالی و 170 کیلومتر از مرز این کشور با کنیا فاصله دارد ـ از قومیتهای گوناگون تشکیل شدهاند که دو قومیت "سومال" و "اورومو" اکثریت مسلمانان آن را تشکیل میدهند.
این منطقه ـ و بالتحدید شهر "شاکسو" ـ سرزمین ثروتمندی است که دارای معادن طلا و جنگلهای انبوه می باشد. به همین دلیل ، مورد هدف حرکتهای تبشیری مسیحیت و نیز تبلیغات بهاییت قرار داشته است.
شیعیان نغلیبورنا دارای مسجد، حسینیه، مدرسه و فعالیتهای مذهبی هستند.
حرکت استبصار در این کشور بسان دیگر کشورهای جهان دارای رشد سریع بود. گرایش به تشیع در اتوپی، مرهون ارتباط اهالی این کشور با شیعیان و مستبصران کنیا و تانزانیا است.
در سالهای 1999 و 2000 تعدادی از مدارس دینی این کشور، حرکتی را برای تصحیح تلقیات نادرست از شیعه آغاز کردند. این حرکت باعث تفاهم بیشتر مسلمانان این کشور و گرایش بیشتر مردم به سوی مذهب اهلبیت علیهم السلام گردید.
مطابق معمول، آمار دقیقی از تعداد شيعيان این کشور در دست نیست؛ ولی برخی شیعیان اتیوپی مدعی هستند که در حدود 40 درصد از مسلمانان این کشور را طوایف گوناگون شیعه تشکیل میدهند. شیعیان در"آدیسآبابا" پايتخت و نیز در مناطق شمال و شرق اتیوپی سکونت دارند.
«حبشه« - اتیوپی - فعلی نام آشنایی برای مسلمانان است. حبشه نخستین پایگاه اسلام و مأمن برخی از صحابی بزرگ پیامبر اسلام(ص) است. پیش از آن كه اسلام در جزیرةالعرب بسط یابد، در جریان نخستین هجرت مسلمانان به حبشه «اتیوپی» وارد شد.
حبشه به علت پذیرایی از مسلمانان مهاجر، از جهاد اسلامی مستثنا شد. نجاشی، نخستین پادشاهی بود كه به اسلام گروید و مزار وی اكنون زیارتگاه مسلمانان این كشور است. مسلمانان طی قرون 15 تا 17 میلادی دولت شهرهای مستقل را در شرق فلات اتیوپی تأسیس كردند.
نام اتیوپی از آئتیوپیای (Aethiopia) لاتین، از واژه اتیوپیای (Ethiopia) یونانی وارد زبانهای اروپایی شده است. این نام به معنای سرزمین تیرهپوستان یا صورت سوختگان است؛ چنان كه «حبشه» را كشور سیاهان گویند كه با تلفظ آبیسینیا (Abyssinia) به زبانهای اروپایی نیز راه یافته و در اصل، عنوان طایفهای بوده است كه از سرزمینهای عربی به شاخ آفریقا كوچ كردهاند، واژهی اتیوپی امروز در اتیوپی، نام «حبشه» به طور رسمی منسوخ شده است.
اتیوپی دومین كشور پر جمعیت در منطقه زیر صحرای آفریقا (SUB SAHARA) و سومین كشور پر جمعیت در قاره آفریقا است. این كشور در شمال شرق این قاره واقع شده است.
اتیوپی در غرب و شمال غربی با سودان، از سمت جنوب غربی با كنیا، از سمت شرق و شمال شرقی با اریتره و جیبوتی و در جنوب شرقی با سومالی مرز مشترک دارد.
مساحت كل اتیوپی 1/127/127 كیلومتر مربع، بخش گستردهای از اتیوپی را بیابانهایی تشكیل میدهد كه گسترش آنها به سمت مرزهای شرقی است.
پستترین منطقه این سرزمین در گودال «دنجیل» [Denakil] حدود 125 متر پستتر از سطح آبهای آزاد بینالمللی است و بلندترین بخش آن در «رأس داشان» 4620 متر ارتفاع دارد.
جمعیت اتیوپی تقریباً بالغ بر حدود 83 میلیون نفر تخمین زده شده است كه حدود 47/18 درصد از آن را افراد كمتر از 15 سال، 50/3 درصد تا 64 سال، و 2/79 درصد دیگر را افراد بیشتر از 65 سال تشكیل میدهند.
عمده مردم اتیوپی از نژاد «اورومو (Oromo)» و آمهارا (Amhara) هستند كه از قبایل سیاهپوست آفریقای شرقی به شمار میروند. دیگر تیرههای نژادی این سرزمین از قبایل «سیدامو»، «شانكلا»، «سومالی»، «عفار» و «گوراگی« و سایر گروهها هستند.
نیمی از اتیوپی را مسلمانان تشكیل میدهند. ساكنان این سرزمین افزون بر لهجه قبایل بومی خود از زبان عربی نیز استفاده میكنند؛ ولی زبان انگلیسی به صورت زبان اداری در مدارس اتیوپی تدریس میشود.
اتیوپی دارای تاریخی بسیار كهن، و یكی از قدیمترین مناطق زیستی انسانی است. در هزاره اول قبل از میلاد، مهمترین مهاجران حبشیها بودند كه پس از تصرف قسمتهای ساحلی به قسمتهای دیگر نیز نفوذ كردند.
هایله سلاسی (Haile Salassie) پادشاه پیشین اتیوپی خود را از اعقاب منلیک (Menelik) اول، پسر ملكه سبا و سلیمان نبی به شمار میآورد و این امر را در قانون اساسی 1995 میلادی كشور نیز گنجانده بود.
با پایان هزاره اول قبل از میلاد، در اتیوپی به سبب تركیب نژادی حامی و سامی، تمدنی پدید آمد كه میتوان آن را به طور اخص تمدن اتیوپیایی به شمار آورد. این كشور، صاحب تمدن معروفی به نام «آكسوم» است.
تمدن آكسوم برای مدت طولانی از قرن هشتم تا دوازدهم رو به افول گذاشت. افزون بر آن، دولت آكسوم هنگام ورود مسلمانان در سده 7 میلادی به اتیوپی، به سبب قدرت گرفتن ایرانیان در دریای سرخ رو به ضعف نهاده بود.
اسلام در آغاز میان عشایر ساحل دریای سرخ رایج شد، سپس به سمت شمال و بلندیهای شرقی گسترش یافت.
جمهوری فدرال دمكراتیک اتیوپی یكی از قدیمترین سرزمینهای مستقل در جهان است. این كشور از حدود 2 هزار سال قبل كه حبشه نام داشت، تاكنون به صورت مستقل اداره شده است.
شهرهای این كشور عبارتند از: آدیس آبابا (Addis Ababa) و دیر دعا (Dire Dawa) و از سایر بخشهای اتیوپی میتوان به آفر(Afar)، امحره (Amhara)، قومس (Gumaz)، جمبله (Gambela)، حرار (Harar)، ارومیه (Oromia) و سومالی (Somali) اشاره كرد.
ورود اسلام به حبشه - اتیوپی
ظهور و طلوع دین اسلام نه تنها نقطه عطفی در تاریخ ادیان، بلكه نقطه عطفی در تاریخ جهان و معادلات حاكم بر آن است. كشور حبشه كه از نظر جغرافیایی در نزدیكی محل تولد اسلام قرار گرفته و همسایه كشور حجاز است. نفوذ مسیحیت در حبشه، دولت آن را به جنبش اسلام مساعد كرده بود. پادشاه مسیحی حبشه به نهضت خداپرستی میان بتپرستان جزیرةالعرب به نظر احترام مینگریست.
با آغاز دعوت رسالت پیامبر اسلام(ص)، دو گروه از مسلمانان، به حبشه مهاجرت كردند، و در هجرت، ضمن حفظ دین خود، به تبلیغ اسلام پرداختند. پادشاه حبشه اسلام را با آغوش باز پذیرفت، آنگاه که خبر درگذشت نجاشی پادشاه حبشه به پیامبر(ص) در مدینه رسید، وی نماز میت غایب خواند.
بلال حبشی- بلال، جوانی كه با خلوص ایمان و استقامت كم نظیر، نام حبشه را ماندگار كرده و الگویی برای همه شده است.
مسلمانان اتیوپیمسلمانان اتیوپی از دیرباز از جهان اسلام منزوی مانده بودند، مسلمانان، خائنان و همدستان دشمن خوانده میشدند تا جایی كه اقدامهای كیفری ضد عدهای از رهبران و جوامع مسلمان اجرا شد.
ایتالیاییها، دادگاههای شریعت را تاسیس كرده بودند، دادگاههای شریعت (اسلامی) در اعلامیه سال 1962 در بخش دادگاهها و قانون آیین دادرسی مدنی، قانونی شناخته نشدند.
در سالهای 1960تا 1970 بروز تحولات جدید در آفریقا، جهان اسلام و اتیوپی، اوضاع به تدریج به نفع مسلمانان اتیوپی تغییر یافت.
تظاهرات مسلمانان اتیوپی ساكن آدیس آبابا در آوریل 1974 كه از قبل برنامهریزی و سازماندهی شده بود، یكی از نخستین و بزرگترین نشانه های ظهور اعتراضهای مردمی و در خواست بهبود وضعیت و جبران مظالم گذشته بود.
در 15 سپتامبر 1975 میلادی هیاتی به سرپرستی حاج محمد ثانی حبیب، امام مسجد انور به همراه نمایندگان مسلمانان استانهای گوناگون كشور با سرهنگ امان میكائیل عاندوم رئیس شورای نظامیان(DERG) و وزیر دفاع ملاقات كردند. در این دیدار، امام مسجد انور از طرف مسلمانان اتیوپی حمایت خود را از تحولات جاری اعلام كرد.
در 22 سپتامبر 1975 حكومت جدید اعلام كرد كه تعطیلات مذهبی و ملی را برای مسیحیان و مسلمانان رعایت خواهد كرد و بر همین اساس برای نخستین بار عید قربان (الاضحی) به صورت تعطیل رسمی در نظر گرفته شد.
همچنین سالروز ولادت پیامبر اكرم(ص) برای نخستین بار روز سه شنبه 24 مارس 1975 به صورت تعطیل رسمی اعلام شد.
در دسامبر 1974 كمیتهای تشكیل شد و از مسلمانان خواست تا پوستهای گوسفندهای قربانی خود را در عید قربان به این كمیته تحویل دهند.
از آغاز سال 1979 گزارشهای رسمی درباره اعیاد اسلامی به تدریج كوتاهتر میشد، و در سالهای بعد، از ذكر گزارشهای تفصیلی در خصوص اعیاد اسلامی به طور كلی پرهیز شد.
تشكیل مجلس اعلای امور اسلامی، دستاورد مهم و نتیجه مبارزات مسلمانان اتیوپی بوده است.
مسلمانان اتیوپی طی دوران حكومتهای حاكم بر این كشور موقعیت خوبی نداشته و دارای حداقل حقوق اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بودند.
با روی كار آمدن دولت منگیستو هایله ماریام، تغییر عمدهای در وضعیت رسمی كلیسای ارتدوكس اتیوپی و سایر مذاهب پدید آمد.
با روی كار آمدن حزب PRDEF در سال 1991 اجماع قاطعی پدید آمد كه دورانی با آزادیها و نتایج به نسبت مهمی برای مسلمانان آغاز شد. یكی از دستاوردها این بود كه محدودیت وضع شده برای سفر به مكه رفع شد.
شایان ذكر است در قانون اساسی جدید اتیوپی كه در سال 1994 به تصویب رسید، بر جدایی مذهب از سیاست تأكید شده است.
در حال حاضر، مجلس اعلای امور اسلامی اتیوپی و آدیس آبابا كه در سال 1995 تأسیس شدند، مهمترین سازمانهای اسلامی هستند كه مسؤولیت رسیدگی به امور مسلمانان اتیوپی را به عهده دارند.
موسم حج در اتیوپیحج که یکی از ارکان اسلام ناب محمدی است با گسترش و تحکیم پایه آموزه های اسلامی و شیوه های مراحل مختلف در این کشور آغاز گردید و این موسم از زمان پیامبر (ص) عملی شد. مورخان آغاز اعمال موسم حج در این کشور را از زمان مهاجرت فرستادگان پیامبر اکرم (ص) بیان داشته اند.
نجاشی پادشاه وقت آن زمان به پیروی کردن از دین مبین اسلام می پرداخت. همچنین در تاریخ آمده است که: پادشاه حبشه «اتیوپی فعلی» در سفر به مکه برای انجام حج و دیدار پیامبر (ص) فوت کردند و مسلمانان اتیوپی سفر به مکه را از آن زمان به بعد آغاز نمودند.
با تمام مشکلات موجود در آن زمان، روحانیون مسلمان نقش به سزایی در آموزه های اسلامی و تشویق مردم به انجام اعمال مراسم حج و آموزش مناسک آن داشتند. همه ساله با نزدیک شدن این ماه
«ذی الحجه» روحانیون منطقه مبحث تدریس خود را در مساجد و مدارس مذهبی، پیرامون مسائل مربوط به حج آغاز می کنند. همچنین در خطبه های نماز جمعه تکرار بر مسائل مربوط به حج دارند.
رهبران محلی در تثبیت اسلام در اتیوپی نقش به سزایی دارند. شایان ذکر است در حال حاضر دو ساختمان معروف در مکه وجود دارد که این ساختمان ها متعلق به شورای عالی امور اسلامی اتیوپی است و زائران اتیوپی با استفاده از این ساختمانها در مکه اقامت می کنند. در آمار موجود تعداد زائران کشور اتیوپی حدود 6000 نفر تخمین زده شده است. بیش از نیمی از آنها برای بار دوم و سوم است که به این موسم اعزام می شوند.
حجاج اتیوپیایی در زمان بازگشت از موسم حج برای همسایگان و اقوام خود هدایایی را به رسم یادبود تهیه می نمایند و هنگامی که از سفرحج باز می گردند اقوام آنان نیز آماده استقبال وبرگزاری مراسم برای عزیزان خود می شوند.
مراسم به جا اوردن حج علاوه بر اهمیت مذهبی خود اهمیت عجیب و غریبی برای مسلمانان اتیوپی دارد. تجربه نشان داده است که روحانیون منطقه در سفر حج از ایده های مختلف برای جمع اوری اطلاعات در مورد جهان اسلام استفاده می نمایند. که نمونه های بارز آن به صورت سفرنامه و خاطرات سفر حجاج در روزنامه ها و مجلات محلی به چاپ می رسد.
بعد از سال 1991 میلادی کتب و مقالات دینی فراوانی پیرامون موسم حج در منطقه منتشر و به چاپ رسیده است، در سال 1992 میلادی کل کتاب های منتشره پیرامون دعوت به اسلام و ارتباط آن با دانش منتشر شده که بخشی از این کتابها به « حج » اختصاص دارد و به طور رایگان میان مسلمانان توزیع می گردد.
امسال، تعداد زائران کشور اتیوپی تقریباً 5500 نفر می باشد که به مکه اعزام می شوند. هزینه ی هر زائر به طور تقریبی بالغ بر 000،37 بیر (ارز محل) معادل 2176 دلار آمریکا تخمین زده شده است، در حال حاضر ریاست بخش کمیته حج و عمره اتیوپی آقای امان حسین و معاون ایشان آقای عبدالحمید بکری حسن می باشد.
آنان اعلام داشتند که مراسم امسال در چارچوب آمادگی خوب و مناسب برای تدابیر استقبال از کاروانهای حجاج بیت الله الحرام و زائران مسجدالنبی(ص) برای موسم حج با هدف ارائه بهترین خدمات به حجاج اتیوپی و انجام اعمال ساده و راحت حج می باشد.
آمار «مجمع جهانی اهلبیت(ع)» از شیعیان اتیوپی ـ سال 2008جمعیت کشور: 77.400.000 نفر
جمعیت شیعیان: 387.000 نفر
درصد تقریبی شیعیان نسبت به جمعیت کشور: 0.5 درصد
منبع: رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در آدیس آبابا