چرا صادرات سوخت هستهای روسیه از تحریمهای اروپا در امان است؟
بخاطر وابستگى شديد مراكز هسته اى اروپا به روسيه
۱۱ مهر ۱۴۰۱ - ۳ اکتبر ۲۰۲۲
پترا زویچ،
ولادیمیر اسلیویاک، حامی محیطزیست روسی که معتقد است اروپا در مورد وابستگی خود به سوخت هستهای روسیه سکوت کرده است، میگوید: «هیچکس در اروپا واقعاً تمایل ندارد نگاهی به این سو بیاندازد»
کشورهای اروپایی در مورد تلاشهای خود برای کاهش وابستگی خود به سوخت فسیلی روسیه بسیار علنی سخن میگویند، اما در مورد اتکای آنها به روسیه برای انرژی هستهای صحبت چندانی نشده است.
اسلیویاک که کارزار خود را علیه آژانس اتمی دولتی روسیه، روساتم از آلمان مدیریت میکند، میگوید: «هیچکس در اروپا واقعاً دوست ندارد به این ماجرا توجه کند.»
اسلیویاک این نکته را قابل توجه میداند که اتکاء به سوختهای فسیلی روسیه یک نگرانی عمده برای سیاستمداران و رسانههای غربی است، اما وابستگی مشابهی به سوخت هستهای و فناوری روسیه گزارش نشده است.
او میپرسد چرا سوخت هستهای روسیه مشمول تحریمهای مشابه نفت و زغال سنگ نمیشود؟
اتکای هستهای
یکی از آخرین تجمعهای اعتراضی که اسلیویاک در آن شرکت کرد، در شهر لینگن، مقابل یک کارخانه عناصر سوخت هستهای بود که قرار بود محموله اورانیوم روسیه به آنجا برسد.
معترضان خواستار پایان فوری توافقات هستهای با روسیه از سوی دولت آلمان شدند. اما به درخواستهای آنها توجهی نشد.
اتحادیه اروپا متعهد شده است که تا سال ۲۰۳۰ از سوختهای فسیلی روسیه مستقل شود و این استقلال را از گاز شروع کند، اما تاکنون تحریمهای مرتبط با انرژی علیه روسیه بر زغال سنگ و نفت متمرکز شده است، نه گاز یا سوخت هستهای.
اروپا چقدر به سوخت هستهای روسیه متکی است؟
از زمانی که روسیه در فوریه ۲۰۲۲ به اوکراین حمله کرد، کشورهای غربی سعی در کاهش وابستگی خود به نفت و گاز روسیه داشتند.
اتحادیه اروپا اعلام کرد که واردات گاز از روسیه را در مدت یک سال به میزان دو سوم کاهش خواهد داد، اما حرفی از ممنوعیت کامل نزده است.
روسیه بازیگری اصلی در بازارهای جهانی گاز است: در سال ۲۰۲۱، تقریباً ۴۵ درصد از گاز اروپا را تأمین کرد.
اكرجه نقش این کشور در تولید اورانیوم بسیار کمتر است و تنها ۸ درصد از اورانیوم جهان را در سال ۲۰۱۹ تولید کرد.
اما استخراج اورانیوم تنها اولین گام در تولید سوخت هستهای است.
دکتر مت بوون، پژوهشگر دانشگاه کلمبیا در ایالات متحده میگوید: «در دو مرحله بعدی در فرآیند ساخت سوخت هستهای است که روسیه در بازارهای بین المللی حضور بسیار زیادی دارد.»
برای تولید سوخت هستهای، اورانیوم خام باید از زمین استخراج شود و به اکسید اورانیوم تبدیل شود. سپس به هگزا فلوراید اورانیوم (که برای غنیسازی مناسب است) تبدیل میشود و در نهایت میلههای سوخت تولید میشوند.
بوون با استناد به گزارشی که او برای مرکز سیاست جهانی انرژی دانشگاه کلمبیا نوشته است، میگوید: «روسیه تقریباً ۴۰ درصد از خدمات تبدیل جهانی در سال ۲۰۲۰ و ۴۶ درصد از خدمات غنیسازی جهان در سال ۲۰۱۸ را به خود اختصاص داده است.»
اما این تنها سوخت هستهای نیست که روسیه صادر میکند.
روساتم بزرگترین تولید کننده راکتورهای هستهای در جهان است. در سال ۲۰۲۱ آژانس هستهای دولتی روسیه در حال برنامهریزی برای ساخت بیش از ۱۲ راکتور، از بنگلادش تا ترکیه بود.
بوون میگوید: «غرب باید اقداماتی را برای کاهش مشارکت روسیه انجام دهد، اما با توجه به حضور گسترده این کشور، احتیاج به مقداری سرمایهگذاری و زمان است».
راکتورهای به سبک شوروی در اروپا
نیروگاه اتمی «پکس» در سال ۱۹۹۰
نیروگاه «پکس» مجارستان یکی از نیروگاههای متعلق به جنگ سرد در دوره شوروی سابق است که با استفاده از فناوری شوروی ساخته شد و هنوز از سوخت هستهای روسیه استفاده میکند
کاهش مشارکت روسیه در بازار سوخت هستهای در غرب نیز چالش برانگیز خواهد بود زیرا بسیاری از راکتورهای فعال و در حال ساخت از فناوری روسیه استفاده میکنند.
تنها در اروپا در سال ۲۰۲۱ بیش از ۳۰ «راکتور انرژی آبی-آبی» (VVER) ساخت روسیه وجود داشت.
«راکتورهای انرژی آبی-آبی» در ابتدا در شوروی طراحی شدهاند. امروزه بیشتر آنها با سوختی کار میکنند که روسیه آن را تأمین میکند.
نیروگاه هستهای زاپوریژیا در اوکراین که در تسلط روسیه و نزدیک به خط مقدم است، دارای شش راکتور از «راکتورهای انرژی آبی-آبی» متعدد موجود در این کشور است.
نقشه راکتورهای هستهای عملیاتی «وواییآر» روسیه در اروپا

اوکراین، همانند اسلواکی و مجارستان، تقریباً نیمی از انرژی خود را از منابع هستهای تأمین میکند.
سازمان «ائتلاف انتقال انرژی» لیتوین تلاش کرده است به مقامات اروپایی هشدار دهد که بسیاری از کشورها چارهای جز ادامه دادن به خرید سوخت روسیه ندارند.
لیتوین میگوید: «کشورهایی مانند بلغارستان و مجارستان نمیتوانند به سایر انواع سوخت روی بیاورند زیرا این کار پیچیده است.»
اسلیویاک توضیح میدهد: «اگر شما یک نیروگاه گازی یا یک نیروگاه زغال سنگ دارید، فقط زغال سنگ یا گاز وارد آن میکنید. اما نمیتوانید اورانیوم را در راکتور هستهای وارد کنید، شما نیاز به فناوری برای ساخت میلههای سوخت هستهای برای این نوع راکتور دارید.»
دکتر بوون میگوید حتی اگر سوخت هستهای روسیه جایگزین شود، کشورهای دارای راکتور انرژی آبی-آبی همچنان برای قطعات و خدمات و تعمیر به روسیه متکی خواهند بود.
او میگوید که کاهش وابستگی به روسیه غیرممکن نیست، اما تخمین مدت زمان لازم برای این کار دشوار است.
نفوذ ژئوپلیتیک
ژئوپلیتیک کامیونها ولودرها در منطقه نیروگاه هستهای پکس برای آمادگی ساختمانی جدید پکس دو در ده سپتامبر ۲۰۲۲ در پکس، جنوب مجارستان کار میکنند
دو ماه پس از حمله روسیه به اوکراین، فنلاند اعلام کرد که از قرارداد با روساتم برای ساخت سومین نیروگاه هستهای این کشور خارج میشود و به خطرات مربوط به جنگ در اوکراین اشاره کرد.
اما این جنگ مانع از این نشد که مجارستان، یکی دیگر از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، از پیشبرد توافقی که در سال ۲۰۱۴ با روسیه منعقد شد، منصرف شود. وزارت خارجه مجارستان در ماه اوت اعلام کرد که روساتم کار روی یک پروژه ۱۲.۵ میلیارد یورویی برای ساخت دو راکتور هستهای جدید توسط روسیه را آغاز خواهد کرد.
اسلیویاک روساتم را به عنوان «یکی از مهمترین بازوهای رژیم پوتین که برای گسترش نفوذ ژئوپلیتیک روسیه در سراسر جهان استفاده میشود» توصیف میکند
پس از اینکه پوتین دستور بسیج محدود را صادر کرد، اتحادیه اروپا هشتمین دور جدید تحریمها را پیشنهاد کرده است.
اورزولا فوندرلاین، رئیس اتحادیه اروپا، طرحی را پیشنهاد کرد که شامل محدودیتهای تجاری سختتر، قراردادن افراد بیشتری در فهرست سیاه و مقرر کردن سقف قیمت نفت برای کشورهای ثالث است،
اما هیچ اشارهای به تحریم علیه روساتم نداشت.