نیم

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

نیم : اسم هندی درختی است و در اصفهان ثمر آن را سنجد كرجى نامند
و در مازندران كنار گويند در بعضى بلاد معروف به درخت توز است
فارسی:
عربی:
یونانی:
انگلیسی:
فرانسه:
آلمانی:
ایتالیائی:

[pejuhesh237]

و آن بزرگ و كوچك می باشد

و گلش مانند خوشه كه چندين بنفشه بار او باشد

و وسط او گلها زرد و با عطرية و خوش منظر و آن به قدر سنجد كوچكى است

مايل به تدوير و تلخ کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين تفاوت:

درختى است عظيم هندى معروف و مشهور برگ آن باريك و مشرف و نازك و اندك با عطريت و خوش منظر

و ثمر آن به قدر سنجد بسيار كوچكى يعنى مدور

و اندك طولانى و رسيده پخته‏هاى آن زرد رنگ و تلخ با اندك شيرينى

يحتمل كه آنچه حكيم مير محمد مؤمن در تحفه نوشته‏اند كه آن را در اصفهان سنجد كرخى و در مازندران كنار نامند

و در بعضى بلاد معروف به درخت توز است چندان اصلى نداشته باشد زيرا كه نيم در غير بلاد هند نمى‏شود و مستعمل اكثر برگ تازه آنست.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 778

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

نزد اهل هند سرد در اول و خشك در دويّم و نزد بعضى در اول گرم و تر و نزد بعضى معتدل.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 778

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و ضماد برگ و گل او محلل و رادع و جهة اورام بغايت مفيد

و جهة مفاصل و نقرس و درد سر نافع و ذرور خشك او جهة التيام زخمها

و قطع خون او و روغنى كه او را جوشانيده باشند نايب مناب روغن شيخ صنعان است

و ثمرش بقدر يك مثقال حابس اسهال مزمن و آزموده است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

محلل و منضج. بخور برگ مطبوخ آن در آب جهت درد گوش و اوجاع مفاصل

و قطور عصاره برگ تازه آن به تنهايى و يا با عسل در بينى مسكن صداع

و در گوش مسكن وجع و مصلح جراحات و مانع آب رفتن از آن

و مضمضه با آب برگ تازه آن و يا با آب مطبوخ آن جهت تقويت لثه و درد دندان نافع

آشاميدن آب برگ تازه مطبوخ آن و يا آنكه برگ آن را ساييده و گرده نانى پخته در آب اندازند

و آب آن را سه شبانه روز بياشامند جهت تحليل رياح و رطوبات معده و التيام مجارى بول و تصفيه آنها

و آشاميدن آب مطبوخ پوست بيخ آن بقدر دوازده مثقال مدر حيض بسته شده

و آشاميدن ثمر آن يك مثقال حابس اسهال مزمن

و حكيم مير محمد افضل در مجربات خود نوشته كه ثمر آن گرم و تر و ملين بطن و رافع جذام است.

ضماد برگ كوبيده گرم نموده آن و به دستور ضماد پخته آن بدين نحو كه در ظرف سفالى كرده

و ظرف ديگر بر سر آن گذاشته و اطراف آن را بسته بر آتش كمى گذارند كه به بخار طبخ يابد

و يا آنكه در برگ بيد انجير و يا برگ موز بسته در زير خاكستر گرم طبخ نمايند

جهت تحليل اورام حاره رطبه و بارده و نضج دماميل و تنقيه قروح و التيام آنها و تسكين اوجاع و امثال اينها نافع

و ضماد ساييده آن با اندك نمك منقى قروح خبيثه و خورنده گوشت فاسد

و به دستور با گر كه شكر سرخ تيره مايل به سياهى است اكال قروح و جروح است

و چون به فتيله آلوده در دهن زخم گذارند گشاده گرداند

و چون در جوف آن فرستند تنقيه آن نمايد خصوص كه بر بالاى آن زخم برگ ساييده گرم كرده

و يا مطبوخ به نحو مذكور بسته باشند و چون قروح و جروح تنقيه تام يافتند

و خواهند ملتئم سازند بايد كه بى‏نمك استعمال نمايند و مرهم

و دهن آن نيز جهت اكثر قروح و جروح و سوختگى آتش نافع

و بعضى روغن آن را نايب مناب روغن شيخ صنعان دانسته‏اند

و صنعت آن هر دو و حلواى برگ آن درقرابادين كبير ذكر يافت

و عرق پوست درخت بسيار كهنه آن كه نيم كوفته هر مقدار كه خواهند

و با ربع وزن آن شكر سرخ كه به هندى گر نامند امّا صاف خالص باشد

و ده وزن آن آب بخيسانند و روزها به آفتاب و شبها در سايه گذارند تا بيست و يك روز پس عرق كشند

به دستور مقرر و روزى دو توله تا چهار توله آن را بياشامند

و از عقب آن به فاصله يك دو ساعت نان با روغن گاو تازه بخورند تا بيست و يك روز يا زياده به حسب حاجت و مرض

و از نمك و ترشى و ماهى و بادى پرهيز نمايند جهت اكثر امراض مانند لقوه و فالج و استرخا و اوجاع مفاصل و غيرها

و استسقا و نزول آب در هر عضوى كه باشد و قروح مجارى بول و جذام و قروح خبيثه و ساعيه و جرب متقرح و قوبا و امثال اينها نافع

و به دستور آشاميدن نقوع مذكور جهت امراض مزبوره روزى دو توله به دستور و مراعات پرهيزکتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 778-779

[pejuhesh237]

و ضماد برگ و گل او محلل و رادع و جهة اورام بغايت مفيد

و جهة مفاصل و نقرس و درد سر نافع و ذرور خشك او جهة التيام زخمها

و قطع خون او و روغنى كه او را جوشانيده باشند نايب مناب روغن شيخ صنعان است

و ثمرش بقدر يك مثقال حابس اسهال مزمن و آزموده است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص259

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

محلل و منضج. بخور برگ مطبوخ آن در آب جهت درد گوش و اوجاع مفاصل

و قطور عصاره برگ تازه آن به تنهايى و يا با عسل در بينى مسكن صداع

و در گوش مسكن وجع و مصلح جراحات و مانع آب رفتن از آن

و مضمضه با آب برگ تازه آن و يا با آب مطبوخ آن جهت تقويت لثه و درد دندان نافع

آشاميدن آب برگ تازه مطبوخ آن و يا آنكه برگ آن را ساييده و گرده نانى پخته در آب اندازند

و آب آن را سه شبانه روز بياشامند جهت تحليل رياح و رطوبات معده و التيام مجارى بول و تصفيه آنها

و آشاميدن آب مطبوخ پوست بيخ آن بقدر دوازده مثقال مدر حيض بسته شده

و آشاميدن ثمر آن يك مثقال حابس اسهال مزمن

و حكيم مير محمد افضل در مجربات خود نوشته كه ثمر آن گرم و تر و ملين بطن و رافع جذام است.

ضماد برگ كوبيده گرم نموده آن و به دستور ضماد پخته آن بدين نحو كه در ظرف سفالى كرده

و ظرف ديگر بر سر آن گذاشته و اطراف آن را بسته بر آتش كمى گذارند كه به بخار طبخ يابد

و يا آنكه در برگ بيد انجير و يا برگ موز بسته در زير خاكستر گرم طبخ نمايند

جهت تحليل اورام حاره رطبه و بارده و نضج دماميل و تنقيه قروح و التيام آنها و تسكين اوجاع و امثال اينها نافع

و ضماد ساييده آن با اندك نمك منقى قروح خبيثه و خورنده گوشت فاسد

و به دستور با گر كه شكر سرخ تيره مايل به سياهى است اكال قروح و جروح است

و چون به فتيله آلوده در دهن زخم گذارند گشاده گرداند

و چون در جوف آن فرستند تنقيه آن نمايد خصوص كه بر بالاى آن زخم برگ ساييده گرم كرده

و يا مطبوخ به نحو مذكور بسته باشند و چون قروح و جروح تنقيه تام يافتند

و خواهند ملتئم سازند بايد كه بى‏نمك استعمال نمايند و مرهم

و دهن آن نيز جهت اكثر قروح و جروح و سوختگى آتش نافع

و بعضى روغن آن را نايب مناب روغن شيخ صنعان دانسته‏اند

و صنعت آن هر دو و حلواى برگ آن درقرابادين كبير ذكر يافت

و عرق پوست درخت بسيار كهنه آن كه نيم كوفته هر مقدار كه خواهند

و با ربع وزن آن شكر سرخ كه به هندى گر نامند امّا صاف خالص باشد

و ده وزن آن آب بخيسانند و روزها به آفتاب و شبها در سايه گذارند تا بيست و يك روز پس عرق كشند

به دستور مقرر و روزى دو توله تا چهار توله آن را بياشامند

و از عقب آن به فاصله يك دو ساعت نان با روغن گاو تازه بخورند تا بيست و يك روز يا زياده به حسب حاجت و مرض

و از نمك و ترشى و ماهى و بادى پرهيز نمايند جهت اكثر امراض مانند لقوه و فالج و استرخا و اوجاع مفاصل و غيرها

و استسقا و نزول آب در هر عضوى كه باشد و قروح مجارى بول و جذام و قروح خبيثه و ساعيه و جرب متقرح و قوبا و امثال اينها نافع

و به دستور آشاميدن نقوع مذكور جهت امراض مزبوره روزى دو توله به دستور و مراعات پرهيزکتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 778-779

[pejuhesh237]

.