عشر

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

عشر

فارسی:

عربی:

یونانی:

انگلیسی:

فرانسه:

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

از جمله اشجار يتوعى است حاد اكال سمى و به قدر قامتى و زياده بر آن و شاخ‏هاى بسيار از بيخ آن مى‏رويد.

و برگ آن شبيه به برگ كتهل و ترنج و از آن هر دو اندك كلان و ضخيم‏تر و نرم‏تر

و با اندك زغبى و گويا بر آن گردى نشسته و جميع اجزاى آن از برگ و ساق و شاخ شيردار

كه چون بشكنند از آن بسيار شير برمى‏آيد به حدى كه از يك درخت آن بقدر يك رطل و زياده هم شير به عمل مى‏آيد

و گل آن چند عدد متصل به هم فى الجمله شبيه به گل نرگس و نوشته كه شبيه به گل خرزهره است

و ثمر آن شبيه به خيار كوچكى و پلول بزرگى و منحنى و چون رسيده و شكافته گردد از جوف آن چيزى شبيه به پرز حرير

و پنبه (سيمل) بغايت نرمى برمى‏آيد و گويا كيسه مملو از پنبه است

و تخم آن فى الجمله شبيه به حب القرطم و تخم سنا مكى و خاكسترى رنگ مايل به سياهى

و اعراب باديه از آن پنبه مخد يعنى بالش ترتيب مى‏دهند و در قداح يعنى آتش زنه مستعمل دارند

و سه نوع مى‏باشد يكى درخت آن بزرگ و گل آن سفيد و برگ آن بزرگ و شير بسيار

و اين در شهرها و در كنار بساتين نيز مى‏رويد و بهترين انواع گفته‏اند و دوم از آن كوچك‏تر در قد

و برگ و بيرون گل آن سفيد و اندرون آن بنفش مايل به سرخى و سيّم از همه كوچك‏تر

و گل آن پسته‏اى رنگ مايل به سفيدى و بعضى زرد گفته‏اند و لبن اين هر دو كمتر از اول .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 548

[pejuhesh237]

منبت آن باديه و صحراها و زمينهاى رملى و مخصوص به بلاد گرمسير .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 548

[pejuhesh237]

در چهارم گرم و خشك
طبيعت برگ و شاخ آن‏: در سيّم گرم و خشك.

.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 548-549

[pejuhesh237]

.و با سميت است .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 548

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

‏: اكال و مقرح جلد و قاطع بلغم و با قوّت مسهله قويه و سترنده موى است و حادترين شير نباتات شيردار است و دباغان اهل حجاز و سند و هند شير آن را در ستردن موى جلود مستعمل دارند.

طلاى آن رافع كچلى و سعفه و قوبا و قالع دانه بواسير

و مضمضه آن با عسل جهت قلاع دهان اطفال نافع

و چون لبن آن را به پنبه آلوده بر دندان موجع گذارند جهت تسكين وجع آن

و حكيم مير عبد الحميد در حاشيه تحفه نوشته كه جهت تسكين جذام و قوبا و جرب و بثور و دماميل

و صلابت طحال و امراض كبد و استسقا و ديدان و حب القرع نافع است

و اگر نانخواه را در شير آن چند مرتبه تسقيه نمايند و در سايه خشك نمايند به جهت ضيق النفس و سعال بلغمى مجرب

و ديگران گفته‏اند كه چون ارزن و يا شلتوك و يا نخود و يا غير آن از حبوب را در آن مكرر تسقيه كنند

و در سايه خشك نمايند مقدار قليل آن اسهال بسيار مى‏نمايد و به جهت امراض مذكوره نافع

و طلاى اندك آن بر مفاصل دست و پا كه به عنوان نقطه‏ها به سر خلالى بر آنها گذارند

باعث آبله و تقرح و اخراج رطوبت لزج و تسكين اوجاع آنها است

چنانچه بعضى اهل هند و بنگاله اين را مانند شيطرج مستعمل دارند و بعضى در سالى يك مرتبه در موسم بهار و تابستان.



افعال و خواص برگ آن‏: بستن برگ تازه گرم كرده آن جهت تحليل اورام و تسكين اوجاع بارده

و تدهين مطبوخ به دهن آن در روغن زيتون جهت فالج و تشنج و خدر

و ذرور برگ خشك آن جهت منع سعى قروح ساعيه و خبيثه و آكله و رفع چرك قروح وسخه

و تجفيف آنها و بردن گوشت زايد فاسد نافع

و حكيم مير عبد الحميد نوشته اگر درخت آن را كه گل آن سفيد باشد

از برگ و شاخ و پوست و گل و چوب در سايه خشك نمايند و بسايند و هر روز دو مثقال آن را با شير گاو بخورند

جهت ضعف بدن و ناتوانى و ربو و سعال بلغمى و تبهاى مزمن و تحليل نفخ بسيار نافع

و اگر تسقيه نموده در آب بهنكره بخورند در منافع انفع و اتم است
و نوشته‏ اند كه ذرور برگ خشك آن جهت منع سعى قروح ساعيه و خبيثه و آكله و رفع چرك قروح متقرحه و تجفيف آنها

و خوردن گوشت فاسد مفيد و چون يكى از حبوب مذكوره را با برگ آن در ظرفى مانند سبو و مرتبان به طريق فرش و لحاف چيده

و بر آن آب آن مقدار كه از روى آن بگذرد بريزند و سر آن را پوشيده مدت بيست يوم بگذارند پس برآورده

حبوب را در سايه خشك نمايند استعمال قدر قليل آن نيز مسهل و امراض مزبوره را نافع است

و پنبه آن جهت قداح يعنى آتش زنه بهترين اشيا است و چون در حين ترى و تازگى از هم باز كرده بر جراحات بگذارند

قاطع نزف الدم آنها و جهت رويانيدن گوشت تازه مؤثر.

المضار: جميع اجزاى آن با سميت و مضر محرور المزاج و مضعف احشا است و مقرح جلد.

مقدار شربت لبن آن‏: نيم درم و سه درم آن كشنده به سحج و تقرح احشا و بواطن و اسهال قوى،

مصلح‏ آن البان و ادهان و تنقيه به قى است.

الخواص‏: اهل مصر گويند بخور و افتراش برگ آن گريزاننده پشه است

مؤلف گويد اگر حتى المقدور استعمال چنين ادويه سميه كثير الغايله ننمايند اولى است

حكيم مير محمد مؤمن و غيره نوشته‏اند كه قسمى از شجره عشر را سميت به حديست كه جلوس

و نوم در سايه آن كشنده است و برگ آن شبيه به برگ‏

لبلاب و مدور و قسمى را برگ شبيه به برگ درخت گز و گل آن سفيد

و ثمر آن مثل نخود مايل به سرخى و كيسوس بن ثالس گويد كه از اين قسم سكر مى‏گرفته‏اند با وجود شيرينى

مقدار دو مثقال آن قاتل بوده و در سه روز و در خزاين ملوك ضبط اقسام سكر العشر از اين جهت مى‏شده

محمد بن احمد بن زكريا گويد كه در ظرف سفالى كه شير آن را جمع كرده بودم بعد از آن آن ظرف را مكرراً با آب گرم

و اشنان شسته جمع كثيرى كه از آن ظرف آب خوردند همگى هلاك شدند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 548-549

[pejuhesh237]

‏: اكال و مقرح جلد و قاطع بلغم و با قوّت مسهله قويه و سترنده موى است و حادترين شير نباتات شيردار است و دباغان اهل حجاز و سند و هند شير آن را در ستردن موى جلود مستعمل دارند.

طلاى آن رافع كچلى و سعفه و قوبا و قالع دانه بواسير

و مضمضه آن با عسل جهت قلاع دهان اطفال نافع

و چون لبن آن را به پنبه آلوده بر دندان موجع گذارند جهت تسكين وجع آن

و حكيم مير عبد الحميد در حاشيه تحفه نوشته كه جهت تسكين جذام و قوبا و جرب و بثور و دماميل

و صلابت طحال و امراض كبد و استسقا و ديدان و حب القرع نافع است

و اگر نانخواه را در شير آن چند مرتبه تسقيه نمايند و در سايه خشك نمايند به جهت ضيق النفس و سعال بلغمى مجرب

و ديگران گفته‏اند كه چون ارزن و يا شلتوك و يا نخود و يا غير آن از حبوب را در آن مكرر تسقيه كنند

و در سايه خشك نمايند مقدار قليل آن اسهال بسيار مى‏نمايد و به جهت امراض مذكوره نافع

و طلاى اندك آن بر مفاصل دست و پا كه به عنوان نقطه‏ها به سر خلالى بر آنها گذارند

باعث آبله و تقرح و اخراج رطوبت لزج و تسكين اوجاع آنها است

چنانچه بعضى اهل هند و بنگاله اين را مانند شيطرج مستعمل دارند و بعضى در سالى يك مرتبه در موسم بهار و تابستان.



افعال و خواص برگ آن‏: بستن برگ تازه گرم كرده آن جهت تحليل اورام و تسكين اوجاع بارده

و تدهين مطبوخ به دهن آن در روغن زيتون جهت فالج و تشنج و خدر

و ذرور برگ خشك آن جهت منع سعى قروح ساعيه و خبيثه و آكله و رفع چرك قروح وسخه

و تجفيف آنها و بردن گوشت زايد فاسد نافع

و حكيم مير عبد الحميد نوشته اگر درخت آن را كه گل آن سفيد باشد

از برگ و شاخ و پوست و گل و چوب در سايه خشك نمايند و بسايند و هر روز دو مثقال آن را با شير گاو بخورند

جهت ضعف بدن و ناتوانى و ربو و سعال بلغمى و تبهاى مزمن و تحليل نفخ بسيار نافع

و اگر تسقيه نموده در آب بهنكره بخورند در منافع انفع و اتم است
و نوشته‏ اند كه ذرور برگ خشك آن جهت منع سعى قروح ساعيه و خبيثه و آكله و رفع چرك قروح متقرحه و تجفيف آنها

و خوردن گوشت فاسد مفيد و چون يكى از حبوب مذكوره را با برگ آن در ظرفى مانند سبو و مرتبان به طريق فرش و لحاف چيده

و بر آن آب آن مقدار كه از روى آن بگذرد بريزند و سر آن را پوشيده مدت بيست يوم بگذارند پس برآورده

حبوب را در سايه خشك نمايند استعمال قدر قليل آن نيز مسهل و امراض مزبوره را نافع است

و پنبه آن جهت قداح يعنى آتش زنه بهترين اشيا است و چون در حين ترى و تازگى از هم باز كرده بر جراحات بگذارند

قاطع نزف الدم آنها و جهت رويانيدن گوشت تازه مؤثر.

المضار: جميع اجزاى آن با سميت و مضر محرور المزاج و مضعف احشا است و مقرح جلد.

مقدار شربت لبن آن‏: نيم درم و سه درم آن كشنده به سحج و تقرح احشا و بواطن و اسهال قوى،

مصلح‏ آن البان و ادهان و تنقيه به قى است.

الخواص‏: اهل مصر گويند بخور و افتراش برگ آن گريزاننده پشه است

مؤلف گويد اگر حتى المقدور استعمال چنين ادويه سميه كثير الغايله ننمايند اولى است

حكيم مير محمد مؤمن و غيره نوشته‏اند كه قسمى از شجره عشر را سميت به حديست كه جلوس

و نوم در سايه آن كشنده است و برگ آن شبيه به برگ‏

لبلاب و مدور و قسمى را برگ شبيه به برگ درخت گز و گل آن سفيد

و ثمر آن مثل نخود مايل به سرخى و كيسوس بن ثالس گويد كه از اين قسم سكر مى‏گرفته‏اند با وجود شيرينى

مقدار دو مثقال آن قاتل بوده و در سه روز و در خزاين ملوك ضبط اقسام سكر العشر از اين جهت مى‏شده

محمد بن احمد بن زكريا گويد كه در ظرف سفالى كه شير آن را جمع كرده بودم بعد از آن آن ظرف را مكرراً با آب گرم

و اشنان شسته جمع كثيرى كه از آن ظرف آب خوردند همگى هلاك شدند.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 548-549

[pejuhesh237]

.