تمر

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

گياهى است از خانوادۀ Palmaceae كه نام علمى آن Phoenix dactylifera L. مى‌باشد.

فارسی:خرما

هندى: كهجور و چهارا

عربی:«نخل»

یونانی:

انگلیسی:Date-plam

فرانسه:Dattier و Palmier

آلمانی:Datteibaum-Paimbaum

ایتالیائی:Paimadadatteri-Paimizio

[pejuhesh237]

و او را از ابتداء تكون تا انتهاء هفت مرتبه می باشد

يكى طلع كه وليع نيز گويند و ديگر بلج سيم خلال چهارم بسر پنجم قسب ششم رطب هفتم تمر

و هر يك در موضع خود مذكور است کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص64

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

معروف است و نر و ماده مى‏باشد نر آن طلع و خوشه برمى‏آورد

و ثمر نمى‏بندد به خلاف ماده آن و در خوشه‏هاى طلع هر دو نوع گردى مى‏باشد كه آن را كشن مى‏نامند

و در ابتداى ظهور خامى گرد نر را بر ماده مى‏زنند ثمر آن باليده و شيرين و شاداب و تخم آن كوچك مى‏گردد و الا خوب نمى‏شود

و به حسب اماكن و بلدان مختلف مى‏باشد و بهترين اماكن كه خرما در آن خوب مى‏شود جهرم از توابع فارس است

پس عمان پس جاهاى ديگر و بهترين اصناف غير جهرمى آن آزاد پس مكتوم پس خستاوى است

كه پوست آن نازك و مغز آن بسيار و تخم آن كوچك و شيرين رسيده بى‏ريشه باشد.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 261


درخت خرما كه ارتفاع آن  ٢٠ - ١٠  متر مى‌شود داراى تنه‌اى است استوانه‌اى صاف قايم بدون انشعاب

كه آثار برگهاى قديم درخت روى آن به صورت برجستگى‌هايى باقى مى‌ماند. برگهاى آن پرى در قاعده خاردار،

دراز به طول  ۶ - ٣  متر به رنگ سبز تيره با برگچه‌هاى سخت و خشن و مومى.

درخت خرما درختى است دو پايه، عده‌اى از درختها نر و عده‌اى از درختها ماده هستند.

اگر درخت از كشت دانه حاصل شده باشد گلهاى آن پس از ده‌سالگى ظاهر مى‌شود و درخت شروع به گل دادن مى‌نمايد،

ولى اگر درخت از پاجوش حاصل شده باشد (كه معمول اين است) پس از  ۵ - ۴  سال شروع به گل دادن مى‌نمايد.

در اوايل ظهور، گلها در يك محفظۀ قهوه‌اى‌رنگ نسج گياهى قرار دارند

و پس از اينكه گلهاى ماده با گردۀ گلهاى نر كه از درخت نر گرفته شده تلقيح شدند، ميوه‌ها بتدريج ظاهر مى‌شوند.

از مرحلۀ گل بودن تا خرما شدن زارعين محلى هفت مرحله را نامگذارى كرده‌اند كه نامهاى مراحل هفت‌گانۀ ميوه شدن خرما عبارت‌اند از:

1. طلع: كه بهار خرما مى‌باشد. گردۀ بهار نر را «گشن» گويند و آن را تارونه نيز مى‌گويند.

در شيراز معمول است عرق تارونه از طلع تهيه و در بازار عرضه مى‌شود.

 ٢ . بلح: گلهاى مادۀ تلقيح‌شده را گويند.

3. خلال: غورۀ خرما كه هنوز سبز است و شيرين نشده است.

 ۴ . بسر: غورۀ خرما كه زرد شده باشد.

5. قسب: كه به فارسى «خرماى سنگ‌اشكن» و شيرازى‌ها به آن «قسبك» گويند.

 ۶ . رطب: خرماى رسيده تازه است كه رطوبت آن زياد است.

7. تمر: خرماى رنگ‌گرفته رسيده و آماده براى چيدن است كه كمى خشك‌تر از رطب مى‌باشد،

هريك از مراحل فوق خواص درمانى نسبتا متفاوتى دارند كه به علت عدم دسترسى همگان به آنها از نظر احتراز از تطويل كلام فقط

به ذكر مرحلۀ هفتم يعنى تمر پرداخته مى‌شود.

ميوۀ رسيدۀ خرما يا تمر بسته به نوع آن به رنگهاى قهوه‌اى روشن، قهوه‌اى، قهوه‌اى تيرۀ مايل به سياه مى‌باشد

و گوشتى شيرين داراى يك هستۀ دراز به طول  ٣ - ١  سانتى‌متر و قطر  ۵ - ٢  ميلى‌متر است كه به صورت خوشه‌هاى بزرگ ظاهر مى‌شود.

در بعضى ارقام، هسته به قدرى كوچك است كه تقريبا ديده نمى‌شود.

تكثير خرما از طريق كاشت پاجوشهاى آن است كه از پاى درخت گرفته مى‌شود.

اين پاجوشها كه  ١۵ - ١٠  كيلوگرم وزن دارند در بهار به فاصلۀ  ٨ - ٧  متر از هر طرف در محل اصلى كاشته مى‌شوند

و براى هر سه پايۀ نر معمولا يك پايۀ ماده مى‌گذارند و مى‌كارند. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 118-119

[pejuhesh237]

خرما بومى مناطق گرمسير افريقا و عربستان است و در ساير مناطق گرم جهان نيز كاشته مى‌شود.

در ايران در تمام مناطق گرمسير كشور از جمله در قصر شيرين، مناطق مختلف خوزستان، كرمان، فارس،

بلوچستان و نواحى مركزى كاشته مى‌شود. . کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 118-119

[pejuhesh237]

همه اجزائ ان استفاده میشود:درخت خرما  ١ . ميوه  ٢ . مقطع ميوه

هیچ جزئ ان سمی نیست


.در هند از صمغ درخت خرما براى رفع اسهال و معالجۀ بيمارى‌هاى مجارى تناسلى و ادرار استفاده مى‌شود

و از ميوۀ خرماى بى‌هسته براى نرم كردن سينه، و به عنوان ملين،

براى آسم و ناراحتى‌هاى سينه و رفع سرفه مصرف مى‌نمايند، همچنين در موارد تب و سوزاك كاربرد دارد،

ضمنا براى افزايش نيروى جنسى مى‌خورند.

طبق مطالعات جديد روشن شده است كه دانه‌هاى گردۀ تلقيح خرما موجب تحريك غدد جنسى در مرد و زن مى‌شود

و خوردن عصارۀ  ١٠  گرم از گردۀ تلقيح خرما محسوسا موجب افزايش وزن تخمدان در زن و بيضه‌ها در مرد مى‌شود.

از همين نظر است كه عرق تارونه تهيه مى‌شود و مورد توجه است. .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 122


ضرب المثل عربي مي گويد كه خواص درخت خرما باندازه روزهاي سال است.

از برگ و شاخه درخت خرما سبد و فرش تهيه مي كنند . از هسته آن نان و از ميوه خرما شراب و عسل .

همانطور كه مي دانيم خرما تنها ميوه ايست كه در صحرا وجود دارد

و طبيعت اين درخت را به مردم صحرا داده است كه تمام احتياجات خود را از آنر فع مي كنند .

مردم صحرا هسته درخت خرما را در كرده و از آن نان مي پزند يا در اين هسته را بو داده

و از آن بعنوان قهوه استفاده مي كنند زيرا دم كرده آن بسيار مطبوع است و يا حتي اين در را در آب براي چند روز خيس كرده

و بعنوان غذاي مقوي به شترهاي خود مي دهند و معتقدند كه اين غذا از گندم و جو مقوي تر است .

اعراب از قديم اعتقاد داشتند كه خرما انرژي خورشيد را گرفته و در خود ذخيره مي كنند و اين انرژي با خوردن خرما به بدن آنها منتقل مي شود .

اعراب از خرماي كال نيز استفاده مي كنند و معتقدند كه اثرات درماني بسياري درد من جمله خرماي سبز تقويت كننده اعمال جنسي

و انرژي زا يم باشد . حتي هسته خرماي سبز را نيز در كرده و پمادي از آن تهيه مي كنند كه براي زخمهاي آلات تناسلي بكار يم رود .

اثر ديگر معجزه آساي هسته خرما از بين بردن تورم پلك هاي چشم است

براي اين منظور پمادي از در هسته خرما درست كرده و آنرا روي چشم مي گذارند

اين پماد براي رشد مژه هاي چشم نيز بهترين دارو است .

زندگي پرمشغله و ناراحتي هاي رواني كه ميل جنسي را در بعضي از اشخاص از بين مي برد

بهترين علاجش خوردن مداو م خرما است كه ميل جنسي را باين اشخاص باز مي گرداند .

در زمانهاي قديم همواره خرما را براي قدرت و انرژي بكار مي برده اند و هنوز بهترين ميوه براي بازيافتن انرژي و قدرت جواني است .

گلهاي درخت خرما نيز خاصيت دارويي دارند . طعم گلهاي درخت خرما تلخ است و اثر مسهلي درد .سایت بانک اطلاعات داروهای گیاهی وگیاهان دارویی ایر طب

[pejuhesh237]

و تمر در دويم گرم و در اول خشك و بعضى در اول تر دانسته‌اند

و دانهء خرما مركب القوى و قابض کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص64

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

مبهّى مبرودين و موافق سينه و شش و كثير الغذا و مولد خون متين و مقوى گردهء لاغر شده

و تليين مفاصل و جهة فالج و اعيأ و درد ورک و امراض بارده و بلغميّه و درد كمرء

طبيخ او با حلبه جهة تب بلغمى و حصاة مجربست

و مولد سودا و سدّهء جگر و سپرز و محرق خون و معفن اخلاط و مصدع

و مورث قلاع و رمد و درد دندان و مصلحش روغنها و خشخاش و بادام و سكنجبين و آب انار و محرور را اجتناب اولى

و در بلدي كه خرما حاصل نشود اهل آن بلد بايد بسيار تقليل نمايند

و دانهء خرما مسحوق او جهة اسهال

و ذرور سوختهء او جهة رويانيدن مژه و قروح خبيثه و الصاق جراحت تازه و قرچهء چشم و سبل و جرب و حدة بصر نافع است

و چون تمر را در شير تازه خيسانيده تناول نمايد و از عقب آن شير بنوشند در تقويه باه بيعديلست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص64

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و آشاميدن طبيخ آن با حلبه جهت تب بلغمى و تفتيت حصات مجرب

و با برنج جهت تسمين مهزولين و ليكن ثقيل و بطى الهضم و مسدد،

و به دستور غرغره با گلاب و سماق با سركه و خاييدن طرخون كه زمانى طويل در دهان باشد

مانع ضعف دندان و قلاع دهان و خناق است و مصلح سده آن در مبرودين جوارشات مسهله به عصر

و بالجمله در محرورين موجب امراض بسيار و در مبرودين باعث زوال امراض بارده و رطوبات بليه

و خام آن نفاخ و بطى الهضم و ثقيل و مسدد و تخم آن گرم و خشك و صحيح آن است كه مركب القوى است

با برودت بسيار و حرارت كمى و شديد القبض

و آشاميدن آب طبيخ آن جهت تفتيت حصات و ساييده آن جهت رفع اسهال و بستن شكم به قوّت .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 262-261

[pejuhesh237]

مبهّى مبرودين و موافق سينه و شش و كثير الغذا و مولد خون متين و مقوى گردهء لاغر شده

و تليين مفاصل و جهة فالج و اعيأ و درد ورک و امراض بارده و بلغميّه و درد كمرء

طبيخ او با حلبه جهة تب بلغمى و حصاة مجربست

و مولد سودا و سدّهء جگر و سپرز و محرق خون و معفن اخلاط و مصدع

و مورث قلاع و رمد و درد دندان و مصلحش روغنها و خشخاش و بادام و سكنجبين و آب انار و محرور را اجتناب اولى

و در بلدي كه خرما حاصل نشود اهل آن بلد بايد بسيار تقليل نمايند

و دانهء خرما مسحوق او جهة اسهال

و ذرور سوختهء او جهة رويانيدن مژه و قروح خبيثه و الصاق جراحت تازه و قرچهء چشم و سبل و جرب و حدة بصر نافع است

و چون تمر را در شير تازه خيسانيده تناول نمايد و از عقب آن شير بنوشند در تقويه باه بيعديلست کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص64

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

و آشاميدن طبيخ آن با حلبه جهت تب بلغمى و تفتيت حصات مجرب

و با برنج جهت تسمين مهزولين و ليكن ثقيل و بطى الهضم و مسدد،

و به دستور غرغره با گلاب و سماق با سركه و خاييدن طرخون كه زمانى طويل در دهان باشد

مانع ضعف دندان و قلاع دهان و خناق است و مصلح سده آن در مبرودين جوارشات مسهله به عصر

و بالجمله در محرورين موجب امراض بسيار و در مبرودين باعث زوال امراض بارده و رطوبات بليه

و خام آن نفاخ و بطى الهضم و ثقيل و مسدد و تخم آن گرم و خشك و صحيح آن است كه مركب القوى است

با برودت بسيار و حرارت كمى و شديد القبض

و آشاميدن آب طبيخ آن جهت تفتيت حصات و ساييده آن جهت رفع اسهال و بستن شكم به قوّت .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم ص 262-261


در مورد خواص آن معتقدند كه خرما از ميوه‌هاى سينه‌اى است (خرما، انجير، عناب و مويز)

و از جوشاندۀ  ۵٠  گرم آن در  ١٠٠٠  گرم آب پس از صاف شدن شربت بسيار مؤثرى براى رفع خشونت و نرم كردن سينه به دست مى‌آيد.

براى فلج، لقوه، تقويت كليه، درد كمر، نرم كردن مفاصل و براى سينه اشخاص سردمزاج خوب است.

خوردن دم‌كردۀ خرما با شنبليله براى تبهاى بلغمى و خرد كردن سنگ مثانه مفيد است.

اگر خيس‌كردۀ آن در شير تازه كه كمى دارچين در آن ريخته شده باشد بخورند

و پس از آن هم باز كمى شير بياشامند براى تقويت نيروى جنسى مؤثر است.

از نظر هضم ثقيل و بطئى الهضم است و براى گرم‌مزاجان خوب نيست.

خرما معمولا براى ساكنين مناطق غير خرماخيز مناسب نيست.

خرما موجب گرفتگى كبد، طحال، اختلال در اخلاط، سردرد، درد دندان و زخم در دهان مى‌شود.

براى رفع اين عوارض مى‌توان آب انار، سكنجبين و بادام بى‌پوست خورد و بعد از خوردن خرما در اين‌گونه اقليمهاى غير خرماخيز بايد

دهان را با آب نيم‌گرم كه سماق در آن خيسانده باشند و يا با سركه شست و سرانجام ممكن است

با جويدن طرخون كه مدتى در دهان نگهداشته شود، از بروز اين عوارض جلوگيرى كرد.

هستۀ خرما گرم و خشك است و خيلى قابض.

خوردن دم‌كردۀ آن براى خرد كردن سنگ مثانه

و ساييدۀ آن براى بند آوردن اسهال و گرد سوختۀ آن براى زخمهاى بدخيم نافع است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 121-122

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

.ز نظر تركيبات شيميايى خرماى رسيده يا تمر داراى مقدار قابل ملاحظه‌اى مواد قندى (حدود  ٧٠ - ۶۵  درصد) مى‌باشد

كه حدود  ٢۵  درصد آن ساكاروز و  ۴۵  درصد گلوكوز و ساير هيدراتهاى كربن است.

به علاوه داراى مواد لعابى، انواع ويتامينهاى D، B، A و E ، مقدار قابل ملاحظه‌اى پتاسيم ( ۶۴٨  ميلى‌گرم در هر  ١٠٠  گرم)

و مقدار كمى نيز از ساير املاح مى‌باشد.درخت خرما با خوشه‌هاى ميوه

در هريك صد گرم قسمت قابل خوردن خرماى خام و خشك مواد زير موجود است:

آب  ٢٢  گرم، پروتئين  ٢ / ٢  گرم، مواد چرب  ۵ / ٠  گرم، هيدراتهاى كربن  ٧٢  گرم، خاكستر  ٩ / ١  گرم، كلسيم  ۵٩  ميلى‌گرم، فسفر  ۶٣ 

ميلى‌گرم، آهن  ٣  ميلى‌گرم، سديم  ١  ميلى‌گرم، پتاسيم  ۶۴٨  ميلى‌گرم، ويتامين A  ۵٠  واحد بين‌المللى، تيامين  ٠٩ / ٠  ميلى‌گرم،

رايبوفلاوين  ١ / ٠  ميلى‌گرم، نياسين  ٢ / ٢  ميلى‌گرم کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 118-119.