بطّيخ هندى

[pejuhesh237]

بسم الله الرحمان الرحیم

[pejuhesh237]

بطيخ هندى (بطيخ رقي و بطيخ اخضر)

گياهى است از خانوادۀ Cucurbitaceae ، نام علمى آن Citrullus vulgaris Scharad

فارسی: هندوانه و در بلوچستان «محال» ناميده مى‌شود

به هندى :تربوز

عربی: الاغ و دابوقه

یونانی:

انگلیسی:Water melon

فرانسه:Pasteque و Melon d'eau

آلمانی:

ایتالیائی:

[pejuhesh237]

معروف است و انواع مى‌باشد بهترين آن رسيده شيرين شاداب شكنندۀ بى‌ريشۀ آن است

خواه رنك آن زرد و عسلي و يا نباتى باشد و خواه سرخ و تخم آن خواه سياه باشد و خواه سرخ و و خواه ابلق .کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 225

گياهى است يك‌پايه و يكساله از خويشاوندان نزديك خربزه است،

ساقۀ آن منشعب داراى پيچك بى‌كرك خزنده با برگهاى پهن متناوب كه در اثر بريدگى به پنج قسمت تقسيم مى‌شود

و هر قسمت در كناره‌ها دندانه‌دار است. گلهاى آن كوچك زرد است.

ميوۀ آن مدور يا دراز بزرگ پوست آن صاف و ليز و اغلب به رنگ سبز گاهى سبز ابلق و گاهى مرمرى مى‌باشد.

پس از رسيدن، گوشت يا پولپ داخل آن قرمز مى‌شود و دانه‌ها و تخمهاى گياه را كه برحسب نژاد به رنگهاى سياه، سفيد، قرمز و يا زرد مى‌باشد در بر گرفته است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 3 ص 245

[pejuhesh237]

بطیخ رقي منسوب برقه است كه اسم موضعي است از شام و گفته‌اند رقه اسم قريۀ است

از بغداد و در انجا خوب و جرم آن نرم و نازك مى‌باشد بنسبت جاهاى ديكر.کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 225

هندوانه بومى افريقاست و در اغلب مناطق عالم كاشته مى‌شود. در ايران نژادهاى مختلف آن در اغلب مناطق كشور كاشته مى‌شود.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 245-246

[pejuhesh237]

هيج جزء آن سمي نيست

همه اجزاء استفاده مي شود

.در چين و ژاپن از ميوه و پوست و پولپ و آب هندوانه به عنوان مدر و مقوى معده استفاده مى‌شود.

پوست و پولپ داخل آن را براى معالجۀ يرقان، ديابت و رفع مسموميت مى‌خورند .

پولپ هندوانه براى رفع ناراحتى و زخمهاى گلو و دهان مفيد است

آب هندوانه براى ناراحتى كليه يا نفريتيس   مفيد است

مغز تخم هندوانه نرم‌كنندۀ پوست و مخاط است، به هضم غذا كمك مى‌كند و سينه را نرم مى‌كند.

از خاكستر پوست هندوانه براى معالجۀ برفك و تاولهاى دهان استفاده مى‌شود

پولپ هندوانه زردرنگ خيلى ملين است

در هند و چين از عصارۀ ريشۀ هندوانه براى قطع خونريزى پس از سقط جنين استفاده مى‌شود


در اندونزى هندوانه مخلوط با سركه و زردچوبه براى تسكين دردهاى روماتيسمى مصرف مى‌شود.

در هندوستان از مغز تخم هندوانه به عنوان كرم‌كش استفاده مى‌شود

و عصارۀ الكلى و روغن تخم هندوانه انواع كرم نوارى و كرم گرد را در گربه‌ها فلج مى‌كند.

هندوانۀ تازه براى معالجۀ برى-برى و رفع التهاب مثانه مفيد است.کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 248

[pejuhesh237]

در اول دويم سرد و آخر او تر کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص50


متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود

[pejuhesh237]

.

[pejuhesh237]

و مسكن حدّة صفرا و خون و تشنگى و مدر بول

و ملين طبع و آب او با عسل و زنجبيل جهة قطع بلغم

و با شير جهة امراض سوداوى و با تمرهندى جهة مواد صفراوى و جرب و حكّه

و با سكنجبين جهة تفتيح سدّه و ادرار بول و يرقان

و مواد محرقه و اعانة بر هضم و با شيرخشت و امثال آن جهة تبهاى حاره

و دفع خلط ردّى الكيفية كه كم مقدار باشد مفيد و مولد خون رقيق و بلغم شيرين و مرطب بدن

و مضر سپرز و بارد المزاج و مضر معدهء سرد و مصلحش گلقند و عسل و قند و امثال آن

و در مزاجى كه صفرا بسيار غالب باشد هندوانه از جهة لطافت مستحيل به صفرا مى شود

مثل آب كدو و در مبرودين بدون مصلح مورث ضعف باه و درد مفاصل و امثال آنست

و چون هندوانه را سوراخ كرده قدرى عسل در آن ريخته سوراخ را مستحكم كرده

يك هفته زير سرگين اسب دفن كنند آب او مثل شراب مسكر گردد اما مغثى و مفسد معده است

و تخم او در دويم سرد و تر و در جميع افعال مانند تخم كدوست

و قدر شربتش تا پنج درهم است و در اخراج حصاه و انحدار خربزه ار معده گويند مجربست

و مرباى پوست هندوانه بعسل و شكر جهة برسام و وسواس و بهق و پیسى و درد سينه

و ضعف معده كه از خلط كراثّى باشد و تقويه هاضمه نافع است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص50

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

بلغم شيرين و مرطب بدن و جهت حميات محترقه و غب خالص و شخصى كه در معده و كبد او صفرا متولد كردد

خصوصا كه در كيفيت ردى و در كميت بسيار باشد و بدن او لاغر و خشك محرور المزاج باشد

تعديل مزاج او باين دوا بهتر است از استعمال ترشيها و مقطعات ديكر

و آنچه در ان قوت قبض و با شكر تبريد زياده بهترين اوقات تناول آن ما بين دو طعام است كه طعام اول انحدار يافته باشد

و بالاى طعام مفسد هضم و ناشته خوردن مضر خصوصا كه هوا كرم و عطش بسيار غالب

و هندوانه در مزاجى كه صفرا بسيار غالب باشد از جهت لطافت مستحيل بصفرا مى‌كردد

مانند آب كدو مضر سپرز و بارد المزاج و معدۀ سرد و مصلح آن عسل و كلقند

و در مبرود المزاج بدون مصلح مضعف باه و مورث درد مفاصل و امثال آن است

و با قوت مسكنه مواد متحركه مانند آن و صنعت آن در قرابادين كبير ذكر يافت و شراب آن نيز کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 225-226

[pejuhesh237]

و مسكن حدّة صفرا و خون و تشنگى و مدر بول

و ملين طبع و آب او با عسل و زنجبيل جهة قطع بلغم

و با شير جهة امراض سوداوى و با تمرهندى جهة مواد صفراوى و جرب و حكّه

و با سكنجبين جهة تفتيح سدّه و ادرار بول و يرقان

و مواد محرقه و اعانة بر هضم و با شيرخشت و امثال آن جهة تبهاى حاره

و دفع خلط ردّى الكيفية كه كم مقدار باشد مفيد و مولد خون رقيق و بلغم شيرين و مرطب بدن

و مضر سپرز و بارد المزاج و مضر معدهء سرد و مصلحش گلقند و عسل و قند و امثال آن

و در مزاجى كه صفرا بسيار غالب باشد هندوانه از جهة لطافت مستحيل به صفرا مى شود

مثل آب كدو و در مبرودين بدون مصلح مورث ضعف باه و درد مفاصل و امثال آنست

و چون هندوانه را سوراخ كرده قدرى عسل در آن ريخته سوراخ را مستحكم كرده

يك هفته زير سرگين اسب دفن كنند آب او مثل شراب مسكر گردد اما مغثى و مفسد معده است

و تخم او در دويم سرد و تر و در جميع افعال مانند تخم كدوست

و قدر شربتش تا پنج درهم است و در اخراج حصاه و انحدار خربزه ار معده گويند مجربست

و مرباى پوست هندوانه بعسل و شكر جهة برسام و وسواس و بهق و پیسى و درد سينه

و ضعف معده كه از خلط كراثّى باشد و تقويه هاضمه نافع است.کتاب تحفه حکیم مومن-طبع قدیم-ص50

متن مخزن الادويه مراجعه شد و مطالب آن موافق تحفه بود با اين اضافات:

بلغم شيرين و مرطب بدن و جهت حميات محترقه و غب خالص و شخصى كه در معده و كبد او صفرا متولد كردد

خصوصا كه در كيفيت ردى و در كميت بسيار باشد و بدن او لاغر و خشك محرور المزاج باشد

تعديل مزاج او باين دوا بهتر است از استعمال ترشيها و مقطعات ديكر

و آنچه در ان قوت قبض و با شكر تبريد زياده بهترين اوقات تناول آن ما بين دو طعام است كه طعام اول انحدار يافته باشد

و بالاى طعام مفسد هضم و ناشته خوردن مضر خصوصا كه هوا كرم و عطش بسيار غالب

و هندوانه در مزاجى كه صفرا بسيار غالب باشد از جهت لطافت مستحيل بصفرا مى‌كردد

مانند آب كدو مضر سپرز و بارد المزاج و معدۀ سرد و مصلح آن عسل و كلقند

و در مبرود المزاج بدون مصلح مضعف باه و مورث درد مفاصل و امثال آن است

و با قوت مسكنه مواد متحركه مانند آن و صنعت آن در قرابادين كبير ذكر يافت و شراب آن نيز کتاب مخزن الادویه طبع قدیم جلد یک ص 225-226
مسكن حدت صفرا و خون و تشنگى است.

مدر است و توليد خون رقيق و بلغم شيرين مى‌كند و بدن را تر و تازه مى‌نمايد.

براى تبهاى سوزان نافع است و براى اصلاح حال اشخاص گرم‌مزاج و خشك، هندوانه بيشتر مفيد است

تا ترشى‌ها. آشاميدن آب هندوانه با سكنجبين براى يرقان و صفراى سوخته و كمك به هضم غذا و ازدياد ترشح ادرار

و خرد كردن سنگ كليه مفيد است، اگر با شكر خورده شود براى خنك كردن بدن مؤثر است.

با شير براى امراض سوداوى و با تمر هندى براى اخراج مواد صفراوى و رفع خارش و جرب و با شير خشت براى تبهاى گرم و دفع اخلاط مفيد است.

بهترين زمان خوردن هندوانه بين دو طعام است كه غذاى قبلى هضم شده باشد.

خوردن هندوانه بلافاصله بعد از غذا در هاضمه اختلال ايجاد مى‌كند

و اگر ناشتا خورده شود مضر است خصوصا اگر هوا خيلى گرم و انسان تشنه باشد.

در مزاجهاى بسيار صفراوى هندوانه مانند آب كدو كمك به ازدياد صفرا مى‌كند.

هندوانه مضر طحال، اشخاص سردمزاج و معده‌هاى سرد است.

در اين موارد براى رفع اختلال ايجاد شده بايد از عسل و گل قند استفاده كرد.

در اشخاص سردمزاج هندوانه موجب تضعيف قوۀ باه مى‌شود و درد مفاصل ايجاد مى‌نمايد.

تخم هندوانه نيز سرد و تر است و از نظر خواص شبيه تخم كدو مى‌باشد.

مقدار خوراك از مغز تخم هندوانه تا  ٢٠  گرم است و براى اخراج سنگ مفيد است.

مرباى پوست هندوانه با عسل يا شكر براى وسواس و درد سينه و ضعف معده و تقويت هاضمه نافع است. کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 248-249

شراب بطيخ‏
صنعت آن‏
بكيرند هندوانه بزرك رسيده و قدرى از سر آن را بريده و اندكى خالى كرده پس مويز كوبيده با نبات سفيد يا قند سياه در آن پر كرده سرش بجاى خود بكذارند و سه روز بكذارند كه بجوش آيد پس صافى نموده بنوشند و كاه دو مثقال زرشك و نيم سرش بجاى خود بكذارند و سه روز بكذارند كه بجوش آيد پس مثقال جوز ماثل داخل ميكنند و اين شراب نيكو و سرد است‏
[مرباى پوست هندوانه‏]
مرباى پوست هندوانه بعسل و شكر جهت برسام و وسواس و بهر پيسى و درد سينه و ضعف معده كه از خلط كراثى باشد و تقويت هاضمه نافع است‏
صنعت آن‏
بكيرند پوست هندوانه و پوست سبز آن را دور كرده در آب آهك صافى نموده كه قدرى تندى داشته باشد يك شبانروز بخيسانند پس با آب كرم بشويند تا اثر آب آهك دور شود پس در آب تازه طبخ دهند تا پخته شود و نبات سفيد را بقوام اورده پوست هندوانه را در آن اندازند و يك جوش ديكر داده كه جذب شيرينى نمايد پس فرود اورده سرد كرده نكاه دارند و اكر بمشك يا كلاب سوده معطر نمايند بهتر است.کتاب قرابادین کبیر ص 800

[pejuhesh237]

.بنا به گفته دانشمندان، تركيباتي در هندوانه يافت مي‌شود كه سبب اتساع عروق خوني و شايد افزايش ميل جنسي گردد.

دكتر پتيل رئيس مركز تحقيقات علمي درباره انواع ميوه وسبزي در دانشگاه تكزاس مي‌گويد: «هرچه بيشتر در مورد هندوانه تحقيق مي‌شود متوجه

فوايد بيشتري از اين ميوه مي‌شويم.

خواص مفيد هندوانه كاملا براي همه شناخته شده مي‌باشد اما با هر تحقيق جديد به ليست تركيبات سود مند آن همچنان اضافه مي‌شود.

ريز مغذي‌هاي موجود در هندوانه و يا ميوه‌ها وسبزيجات ديگر تر كيبات طبيعي هستند كه نقش فعالي رادر واكنش‌هاي شيميايي مفيد در بدن به عهده دارند.

آرژنين باعث افزايش اكسيد نيتريك متسع‌كننده عروق مي‌شود كه اين اثر آن مشابه وياگرا مي‌باشد و براي درمان اختلالات جنسي و حتي پيشگيري از آن كاربرد دارد.

افزايش اكسيد نيتريك در درمان آن دسته از اختلالات رواني كه نياز به روان‌تر شدن جريان خون دارند موثر است

و در عين حال براي آنژين صدري فشار خون بالا و بيماري‌هاي قلبي عروقي نيز مي‌تواند سودمند واقع شود.»

دكتر پتيل افزود شايد هندوانه مشخصا مانند وياگرا عمل نكند اما عروق را بدون اثرات جانبي كه مصرف دارو به همراه دارد متسع مي‌كند.

فوايد هندوانه به همين جا ختم نمي‌گردد.آرژنين با پاكسازي بدن از آمونياك و سموم به چرخه ادراري نيز كمك مي‌كند.

سيترولين كه پيش‌ساز آرژنين مي‌باشد در پوست هندوانه به مقدار بيشتري نسبت به خود هندوانه يافت مي‌شود

و از آنجا كه پوست هندوانه خورده نمي‌شود، دانشمندان در تلاش براي توليد گونه جديدي از هندوانه هستند كه حاوي سيترولين بيشتري در مغزش باشد.

همچنين دانشگاه كشاورزي اوكلاهوما نيز تحقيقات دانشكده تكزاس را مورد مطالعه و بررسي قرار داده است.

هندوانه غني از ليكوپن نيز مي‌باشد كه از اين نظر حتي مي‌تواند جايگزين سلطان اين گروه يعني گوجه فرنگي باشد.

حدود 92 درصد هندوانه را آب تشكيل مي‌دهد اما همان 8 ما بقي حاوي مقدار قابل توجهي ليكو پن و ديگر آنتي اكسيدان‌هايي است

كه در سلامت قلب پروستات و پوست نقش دارند. از آنجايي كه ليكوپن محلول در چربي مي‌باشد

و براي جذب بيشتر در بدن نياز به چربي خاصي در خون دارد بنابراين مصرف گوجه فرنگي در سالاد همراه با سبزيجات روغني مثل آووكادو يا اسفناج توصيه مي‌شود.

ممكن است اين مطلب در مورد ليكوپن نيز صدق نمايد اما نتايج به اثبات رسيده‌اي در دست نيست. سایت سلامت ایرانیان

[pejuhesh237]

[pejuhesh237]

.از نظر تركيبات شيميايى در هندوانه وجود مادۀ سيترولين مشخص شده است.

در ميوۀ آن كاروتن و ليكوپن   يافت مى‌شود و همچنين مانيتول در آن وجود دارد.

مانيتول كه نوعى قند الكل است يك مادۀ متبلور سفيد شيرين است به فرمول HOCH ٢ ) CHOH( ۴  CH  ٢ OH .
اين ماده در مانان كه از درخت زبان گنجشك گل به دست مى‌آيد نيز وجود دارد .
از احياى قند مانوز   يك هكزوز كه به فرمول خام C ۶ H ١٢ O ۶  است، نيز به دست مى‌آيد.
مانيتول خالص از قندهايى است كه به‌طور كامل قابل جذب بدن نيست.

تخم هندوانه داراى  ۴٠ - ٢٠  درصد روغن ثابت است. ميوۀ آن از نظر ويتامين C و پروويتامين A ضعيف است
ولى از نظر پكتين خيلى غنى است و به علاوه تخم آن منبع غنى از انزيم اوره‌آز است.
در آب هندوانه در حدود  ١٧ / ٠  درصد سيترولين است. روغن تخم آن از نظر خواص جانشين روغن بادام مى‌باشد.

بررسى‌هاى ديگر نشان مى‌دهد كه در هندوانه يك نوع قند وجود دارد كه آثار مدر دارد

در هندوانه يك نوع ملح موجود است كه ورم و التهاب كليه را معالجه مى‌كند [كيمورا*]و [باركسديل]و بعدها [كروآلتوسن]و پس از آنها [گارگيل-

رودى]آزمايشهاى متعددى در مورد تركيبات شيميايى انجام داده و نشان داده‌اند كه مادۀ كوكور بوسيترين   كه در هندوانه موجود است

براى كاهش و معالجۀ فشار خون بالا يا هاپرتنشن نافع است.

مطالعات انجام‌شده در هندوستان نشان مى‌دهد كه مادۀ ال-گلوتاميك اسيد   كه از تفالۀ تخم هندوانه كه روغن آن گرفته شده باشد

به دست مى‌آيد، در حالت آزاد براى معالجۀ كمبودهاى دماغى و فكرى در كودكان و نوجوانان مؤثر است [راما چاندران و كريشنا ماچار].

در گزارش بررسى ديگرى آمده است كه از ميوۀ هندوانه يك آمينو اسيد جديد به نام آلفا-آمينو-بتا-(پيرازوليل-ان) پروپيونيك اسيد   جدا شده است.

و در تخم آن نيز وجود بتا-پيرازول-  -ايلالامين كه يك آمينو اسيد است، مشخص گرديده است.

در هريك صد گرم قسمت قابل خوردن هندوانه خام مواد زير وجود دارد:

آب  ٩٢  گرم، پروتئين  ۵ / ٠  گرم، مواد چرب  ٢ / ٠  گرم، هيدراتهاى كربن  ١ / ۶  گرم، كلسيم  ٧  ميلى‌گرم، فسفر  ١٠  ميلى‌گرم، آهن  ۵ / ٠  ميلى‌گرم، سديم  ١  ميلى‌گرم، پتاسيم  ١٠٠  ميلى‌گرم، ويتامين A  ۵٩٠  واحد بين‌المللى، تيامين  ٠٣ / ٠  ميلى‌گرم، رايبوفلاوين  ٠٣ / ٠  ميلى‌گرم، نياسين  ٢ / ٠  ميلى‌گرم و ويتامين C 7 ميلى‌گرم .کتاب معارف گیاهی میر حیدر جلد 2 ص 247